BRLEK EYLEMLER FLLER Sayfa 192 193 retmen Ayfer

BİRLEŞİK EYLEMLER (FİİLLER) Sayfa 192 -193 Öğretmen: Ayfer NECİP 12. 05. 2020 VI. Sınıflar

Birleşik Eylemler (Fiiller)-Kural: • Yeni bir eylemi karşılamak üzere, en az iki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan eylemlere (fiillere) birleşik fiil denir. Birleşik eylemler (fiiller) üç grupta incelenir:

1. Kurallı Birleşik Eylemler (Fiiller) • İki eylemin belli kurallara göre birleşmesiyle oluşan birleşik eylemlerdir (fiillerdir). Kurallı birleşik eylemler de kendi anlamından uzaklaşarak ana eylemle “ tezlik, yeterlik, sürerlik, yaklaşma” gibi anlamlar katar. Kurallı birleşik eylemler her zaman birleşik yazılır. • Kurallı birleşik eylemler (fiiller) dörde ayrılır:

1. Tezlik Eylemi (Fiili): • Bir eyleme (fiile) “i-ver(mek)” “ı-ver(mek)” “ü-ver(mek)” “u-ver(mek)” yardımcı eylem (fiili) getirilerek yapılır. Cümleye “çabukluk (tezlik), birdenbirelik ve kolaylık ” anlamı katar. • Örneğin: • gid-i-vermek, al-ı-vermek, gül-ü-vermek, koş -u-vermek • Arkadaşım gid-i-verdi. • Güvercin uç-u-verdi.

2. Yeterlilik Eylemi (Fiili) • Bir eyleme (fiile) “e-bil(mek)” “a-bil(mek)” yardımcı eylemi (fiili) getirilerek yapılır. Cümleye “gücü yetme” veya “olasılık” anlamı katar. • Örneğin: • gel-e-bilek, yaz-a-bilmek • Öğretmeniyle konuş-a-bilmiş. • Bu yıl kış geç gel-e-bilir.

3. Sürerlik (Süreklilik) Eylemi (Fiili) • Ana eyleme (fiile) “e-dur(mak)”, “e-kal(mak)” ve “e-gel(mek)” yardımcı eylemlerinin (fiillerinin) getirilmesiyle oluşur. Cümlelere işin, oluşun hareketin bitmediği, devam ettiği anlamı katar. • Örneğin: • Oku-y-a-durmak, bak-a-kalmak • Siz resimli kitaplara bak-a-durun. • Koltuğun üzerinde uyuyakalmış.

4. Yaklaşma Eylemi (Fiili) • Bir eyleme(fiile) “e-yaz(mak)” “a-yaz(mak)” yardımcı eylemi getirilerek yapılır. Eylem “hemen, az kalsın” anlamı katar. Eylemin gerçekleşmesine çok yaklaşıldığı anlamı taşıdığı için buna “yaklaşma eylemi” adı verilmiştir. • Örneğin: • Düş-e-yazmak • Kardeşim yolda yürürken düş-e-yazdı.

2. Yardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Eylemler (Fiiller) • Ad soylu sözcüklerden sonra gelen “etmek, olmak, kılmak, eylemek ve buyurmak” yardımcı eylemlerinin kendisinden önceki isimle birleşmesiyle oluşur. • Örnekler: Ayrılığın acısını derinden hissetti. (his + etmek → hissetmek ) Marketi oğluna devretti. (devir + etmek → devretmek) • Sınavdan yüksek puan alınca mutlu oldu.

3. Deyimleşmiş (Anlamca Kaynaşmış) Birleşik Eylemler (Fiiller) • En az iki sözcüğün genelde gerçek anlamından uzaklaşarak kaynaşmasıyla oluşan eylemlerdir (fiillerdir). Deyimler anlamca kaynaşmış birleşik eylemler grubuna girer. • Örneğin: • Odunların depoya taşınmadığını görünce küplere bindi. • Onun söylediklerine artık kulak asmıyorum. Masanın üzerindeki gazetelere göz gezdirdi.

Birleşik Eylemler (Fiiller) • https: //www. youtube. com/watch? v=qb_c. LImy. EI&feature=youtu. be