BPH Baldvin Kristjnsson vagfraskurdeild Landsptalinn 1 Anatomia blru
BPH Baldvin Þ. Kristjánsson Þvagfæraskurðdeild Landspítalinn 1
Anatomia blöðru og blöðruhálskirtils 2
Ný orð l Eldri kerfið – BPH – Prostatismus l Nýja kerfið – BPH = histologisk diagnosa – Sömu einkennin sjást við marga sjúkdóma => rangt að kenna þau við prostata 3
Breytingar með auknum aldri l Dreifing á taugaviðtækjum í blöðru l Aukinn bandvefur í blöðruvegg l Minni munur á dag- og næturframleiðslu nýrna l Viðkvæmari slímhúðir l Stækkun á blöðruhálskirtli 4
Ný orð l LUTS= Lower Urinary Tract Symtoms = Neðri þvagfæra einkenni l BPE= Benign Prostatic Enlargment = Góðkynja stækkun blöðruhálskirtils sem er þreifanleg l BOO= Bladder Outlet Obstruction = Afrennslishindrun blöðru. 5
LUTS l Tæmingareinkenni l Geymslueinkenni – Bunubið – Tíð þvaglát – Þvagtregða/lélegt flæði – Bráð þvaglát – Eftirleki – Lítið magn í einu – Léleg tæming blöðru – Næturþvaglát – Þvagteppa – Bráðaþvagleki – Þvagleki vegna – Verkir yfirfylltrar blöðru 6
Ný hugmyndafræði 7
BPE og LUTS l Algengt vandamál: – um 15% á fimmtugsaldri hafa einkenni – um 25% á sextugsaldri – um 45% á sjötugsaldri l Um 30% þurfa skurðaðgerð e-h tíma á lífsleiðinni 8
Changes in urinary symptom and bother status between baseline and 3 years Better Worse Nocturia Hesitancy Straining Urgency Dribbling Intermittency Incomplete emptying Weak stream Frequency Dysuria Symptom Bother Irritability Wet clothes 30 20 10 Percentage of men 20 30 40 9 Lee AJ et al. Eur Urol 1996; 30: 11– 17
Tíðni BPH 10
The ageing male population in developed countries Age (years) 80+ 75– 79 70– 74 65– 69 60– 64 55– 59 50– 54 45– 49 40– 44 35– 39 30– 34 25– 29 20– 24 15– 19 10– 14 5– 9 0– 4 0 n 2025 n 1995 2 Men (%) 4 6 11 WHO Annual report (1998)
Regulation of cell growth in the prostate in BPH Serum dihydrotestosterone Serum testosterone (T) (DHT) T 5 AR (1 and 2) Growth factors DHT Prostate cell DHT-androgen receptor complex Cell death Increased Unbalanced cell growth 12
Áhættuþættir Aldur l Androgen l Umhverfis þættir? ? l l Vísbendingar um – – Erfðir Aukinn kjötneysla Offita Háþrýstingur 13
Zonal origin of BPH Normal Urethra Peripheral zone BPH Transition zone Central zone Urethra Peripheral zone Transition zone Central zone n Typical location of benign nodular hyperplasia in the transitional zone n Posterior displacement of both peripheral and central zones 14
BÞK 27. 10. 09 15
BÞK 27. 10. 09 16
BPE= Góðkynja stækkun blöðruhálskirtils sem er þreifanleg 17
BOO Afrennslishindrun blöðru l Veldur alvarlegum fylgikvillum – Breytingar í taugaviðbrögðum – – – blöðru Þykknun á blöðruveggi Útbunganir á blöðruvegg Lélegri tæming á blöðru Endurteknar þvagsýkinga Blöðrusteinar Nýrnabilun 18
Grunnmat (heimilislæknir) l Sjúkrasaga l Einkennaskrá (td. I-PSS) l Skoðun, þ. á. m. þreifing á blöðruhálskirtli l Smásjárskoðun á þvagi l Mæla Hb, kreatinin, PSA l Þvaglátaskrá? l Rest þvag? 19
Grunnmat (sérfræðingur) l l l l l Sjúkrasaga Einkennaskrá (td. I-PSS) Skoðun, þ. á. m. þreifing á blöðruhálskirtli Smásjárskoðun á þvagi Mæla Hb, kreatinin, PSA Rest þvag Ómun á blöðruhálskirtli Þvaglátaskrá? Blöðruspeglun? Urodynamic? 20
Uroflowmetry Unobstructed Detrusor underactivity Obstructed Urethral stricture 21
Meðferð 22
Meðferð LUTS-BPE Bíða og sjá til: oft best ef einkenni eru lítil, blaðran tæmist vel og engir fylgikvillar. l Alfa-blokkari (Omnic, Xatral Uno): Minnkar einkenni, aðallega geymslueinkenni. Léttir ekkert á afrennslishindrun. l 5 alfa reductasi blokkari (Finol, Avodart): Minnkar kirtil og þannig einkenni. Tekur langan tíma að ná áhrifum. (4 -6 mán. ) l TURP (fræsing á kirtli í aðgerð): Góður árangur, léttir verulega á afrennsli blöðru. l 23
Meðferð 24
Meðferð l Önnur ráð: – Minnka kaffi og koffein drykkju. – Drekka lítinn vökva eftir kvöldmat. – Reglulegar klósettferðir. – Gefa sér tíma til að tæma blöðruna. – Minirin töflur til að minnka framleiðslu þvag að nóttu. – Þvagræsilyf til að minnka bjúg. – Blöðruhemjandi lyf til að dempa blöðru. (fylgjast með restþvagi). 25
Tvær gerðir lyfja l 5 alfa redúktasa blokkar (fínasteríð, dutasteride) – Hindra umbreytingu testosteróns í díhýdrótestósterón – Valda minnkun á rúmmáli blöðruhálskirtils l Alfa blokkar – Valda slökun á sléttum vöðvum í blöðruhálsi og blöðruhálskirtli 26
BÞK 27. 10. 09 27
TURP BÞK 27. 10. 09 28
Ábendingar TURP aðgerða l Afstæðar ábendingar – þvagtregða – ertingseinkenni l Algerar ábendingar – – þvagteppa blóðmiga endurteknar sýkingar blöðrusteinar o. fl. 29
Aðgerðir og fylgikvillar 1988 -89 1998 -2000 2001 -2002 n = 413 n = 241 n = 304 71, 6* (46 -97) 72, 6* (38 -90 72, 6* (48 -93) 8, 8* 4, 1* p<0, 001 4, 7* ns Incidental ca. 21, 0% 14, 9% ns 14, 5% Fyrri TURP 15, 0% 20, 7% p <0, 08 25, 0% p <0, 001 TURP 5 ár - - 10, 9% TURP 10 ár - - 17, 5% Aldur Legudagar 30
Framfarir síðustu ára. l Verulega betri diathermy. l Betri aðgerðartækni l Minni blæðingar l Færri post-op stricturur í urethra l Færri sem fá TUR syndrome 31
TURP á ári og ársskammtar lyfja 32
Kostnaður meðferðar • Skv DRG kerfinu. • Tilraunaverkefni LSH frá 1. jan. – 31. des 2002 l TURP – Hver aðgerð um 280 þús. • Samtals um 50 milljónir árið 2002 • LYF – Ársskammtur fínasteríðs eða -blokkara kostar að meðaltali um 50 þús. l Samtals um 100 milljónir árið 2002
Kostnaður vegna BPH meðferðar á Íslandi 34
Dánartíðni l Veruleg dánartíðni af völdum blöðruhálskirtils og fylgikvilla hans fram undir 1960. l Dánartíðni 1950 -54 verulega hærri en 1985 -89: – Danmörk – USA – Bretland 22, 9 per 100. 000 7, 5 16, 5 1, 3 0, 3 1, 2 35
- Slides: 35