Borba za slobodu medija Dravna cenzura l 1521

Borba za slobodu medija

Državna cenzura l 1521 – Austrija – Karlo V Habzburški – zabranjuje štampanje bez dozvole vlasti i crkve l 1524 – Njemačka – Karlo V l 1529 – Engleska – Henri VIII – uvodi cenzuru i indeks zabranjenih knjiga l 1538– Francuska – Fransoa I Valoa - kolofoni

Crkvena cenzura l 1543 – Italija – papa Pavle III – preventivna dozvola crkvene cenzure za štampana djela l 1559 – papa Pavle IV – prvi zvanični indeks zabranjenih knjiga l Zabranjene knjige magije, jeretičke, neki viteški romani. l Cenzura slika i pozorišnih predstava

Borba protiv cenzure l Tajni l XVI putevi preko Švajcarske i Venecije – XVIII vijek - rukopisna pisma i knjige l Lionska l XVIII l 1714 oblast – centar mreže rukopisnih vijesti – ekonomski pritisci – 1869 - Stamp Act l Francuska i Engleska naročito na udaru cenzure

Engleska l 1557 - Marija I Tjudor – prva zvanična štamparija – glasilo političke moći l 1568 - kraljica Elizabet – krivično djelo – objavljivanje nedozvoljenih informacija l 1586 – Zvezdana soba ograničava štampanje na London, Oksford i Kembridž l 1641 -ukidanje Zvezdane sobe

Engleska l 1643 – 1649 - cenzura u Engleskoj i kontrola publikacija l 1644 – Džon Milton Areopagitica

Engleska l 1662 -1695 – kontrola pravnih knjiga l 1819 – Mančester – 6 zakona ograničenja l The Newspaper and Stamp Duties Act- ograničava slobodu štampe kroz povećanje taksi na štampu - 4 penija l 1835 – taksa za obavezni žig smanjuje se sa 4 na jedan peni.

Francuska l 1764 – zabranjene publikacije o finansijama l 1767 – zabranjene publikacije o vjerskim pitanjima l 1751 – 82 cenzora, već 1763 - 121

Francuska l Za vrijeme revolucije raste broj novina. l 200 novih listova l 1789 – Deklaracija o pravima čovjeka i građana l „Slobodna razmjena mišljenja i stavova jedno je od najdragocjenijih prava čovjeka; svaki građanin dakle može slobodno da govori, piše, štampa, osim u slučajevima zloupotrebe te slobode koje određuje zakon“.

Napoleon o štampi l 1793 – političar se ne smije baviti novinarskom profesijom i može biti osuđen na smrtnu kaznu l 1800 – Napoleon – pariski časopisi sa 70 na 13, a 1803. uvodi cenzuru knjiga. l“Svaki put kada do vlade stigne neka neprijatna vijest, ona ne smije biti objavljena sve dok njena istinitost ne bude provjerena i toliko nesumnjiva da se više ne mora ni objaviti pošto je već svi znaju”. l„Cedite malo tu štampu. Neka objavljuju dobre članke. Neka urednici listova Debats i Publiciste shvate da neće proći još mnogo vremena kad ću ih, shvativši da su beskorisni, ugasiti kao i sve ostale i zadržaću samo jedan. . . Vrijeme revolucije je završeno i u Francuskoj sada postoji samo jedna partija. Neću trpjeti da novine govore ili čine bilo šta protiv naših interesa“.

Francuska l 1819 – krivičnim djelima počinjenim putem štampe se smatra uvreda, kleveta, vrijeđanje kralja, napadi na zakone, moral i društvene običaje. l 1832 -1834 – zaplijenjeno 280 periodika i 250 procesa protiv novinara l 1868 – Napoleon III – oslabila cenzura

Njemačka l 1819 – Dijeta njemačkih država – sva izdanja koja izlaze bez dozvole vlasti su ilegalna l 1832 – nova odredba zabranjuje štampi bavljenje politikom l 1848 – Fridrih Vilhem IV ukida cenzuru

Njemačka l 1851 – Oto fon Bizmark – zakon o oduzimanju dozvole l 1863 – sud odlučuje o zabrani publikacije l 1874 – Zakon o štampi – sloboda štampe, ali i dostavljanje jednog primjerka državi l Identitet izvora se ne mora otkriti osim u sudskom procesu l 1874 – 1890 - Bizmark – pokrenuo oko 1000 parnica protiv štampe

Karl Marks o cenzuri l “Duhovni razvoj Njemačke nije postignut zahvaljujući cenzuri, već iz inata prema njoj. Smrtna opasnost za svakoga je gubljenje samog sebe. Nedostatak slobode je stoga prava smrtna opasnost za čovjeka. Na stranu moralne posledice, ne možete da osjetite prednost slobodne štampe ukoliko ne tolerišete njene neugodnosti. Ne možete ubrati ružu bez trna”.

Skandinavske zemlje l Švedska – 1766. usvojen Zakon o slobodi štampe l 1812 – novi zakon o slobodi štampe l Ograničenje na objavljivanje informacija o nacionalnoj bezbjednosti, povjerljivih podataka l Novinar može biti osuđen za uvredu druge države i nanošenju štete diplomatskim odnosima. l Od svih skandinavskih zemalja Švedska je imala najveći stepen medijskih sloboda. l Norveška je bila pod uticajem Švedske do 1905. godine l Finska pod jakim uticajem crkve, vlašću Švedske, a nakon toga i Rusije do 1917. godine

Rusija l Ruska štampa je bila oduvjek pod cenzurom od strane vladara i crkve. l 1703. godine je izašao prvi list Vedomosti (novosti) zahvaljujući Petru Velikom. l U Rusiji je u XVIII vijeku cvijetala satirična štampa koju su izdavali poznati književnici toga vremena (Novikov, Sumarokov…). l Nikolaj Ivanović Novikov – Trut, Moskovskie vedomosti koji je kritikovao gospodu sa dvora i sudije. l 1792 – osuđen na 15 godina zatvora

Rusija l 1796 - Katarina II zatvorila privatne štamparije i uvela cenzuru l Aleksandar I – otvorio privatne štamparije l 1803 – Zakon o štampi zabranjuje štampanje djela usmjerenih protiv vlade, morala, zakona i ugleda građana l 1865 – “Privremena pravila o štampi” - cenzurisane su provincijske novine, a u Moskvi i Peterburgu nadgledane. l Ovaj zakon se nije ticao satiričnih časopisa sa karikaturama.

Podjela cenzure u Rusiji l 1917 – 1919 – period vojne cenzure l 1919 -1922 – period izdavačke cenzure l 1922 -1927 – period Glavlita l 1928 -1990 – period partijske cenzure

SAD l Boston – centar borbe za slobodne medije l Samjuel Adams – urednik Boston Independent Advertiser l 1789 – Prvi amandman “Kongres neće donijeti nijedan zakon koji bi mogao da ograniči slobodu govora i štampe ili pravo ljudi da se u miru okupljaju i upućuju vladi peticije kako bi ispravili nepravdu”. l 1798 – Zakon o pobuni – zločin – kritika vlade i pozivanje na pobunu – zatvorska kazna do dvije godine.

Zlatno doba novinarstva l 1853 – ukidanje poreza na novine i komercijalne oglase l 1861 – porez na hartiju l 1869 – ukidanje Stamp Acta