Bnh Thng hn g Salmonellosis Gii thiu chung
Bệnh Thương hàn gà (Salmonellosis)
Giới thiệu chung n BÖnh th ¬nghµn gµ (Salmonellosis) lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh cña gµ do vi khuÈn Salmonella gallinarum pullorum g©y ra n BÖnh th êngx¶y ra thÓ cÊp tÝnh ë gµ con vµ thÓ m¹n tÝnh ë gµ lín n ĐÆc ®iÓm chñ yÕu lµ g©y viªm tÝch n íc, g©y viªm ho¹i tö niªm m¹c ® êngtiªu ho¸ vµ c¸c c¬ quan phñ t¹ng.
Giới thiệu chung n Tr íc®©y ng êita chia Salmonellosis thµnh hai lo¹i bÖnh: – BÖnh b¹ch lþ (Pullorosis hay Pullorum Disease) ë gµ con. § BÖnh ® îc Rettger ph¸t hiÖn vµ m « t¶ lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1899 ë Mü, lúc đầu gọi là bệnh ỉa chảy bại huyết, sau là bạch lỵ ở gà con § MÇm bÖnh Salmonella pullorum ® îc ph©n lËp vµo n¨m 1907. – BÖnh th ¬ng hµn gµ lín (Typhus hay Fowl Typhoid) § BÖnh do vi khuÈn Salmonella gallinarum g©y ra § BÖnh ® îc. Smith ph¸t hiÖn n¨m 1888 trªn 400 gµ ®Î bè mÑ ë Anh. – Tuy nhiªn c¨n bÖnh cña hai bÖnh nµy l¹i gièng nhau vÒ h×nh th¸i, tÝnh chÊt nu «i cÊy, cÊu t¹o kh¸ng nguyªn nªn hiÖn nay ng êita coi hai bÖnh nµy lµ mét vµ gäi tªn chung lµ Salmonellosis do trùc khuÈn Salmonella enterica subsp. enterica serovar pullorum gallinarum g©y ra cho gµ mäi løa tuæi.
Lịch sử và địa dư bệnh BÖnh ® îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu tiªn ë Anh n¨m 1891 n HiÖn nay bÖnh ®· t×m thÊy ë tÊt c¶ c¸c n íctrªn thÕ giíi. N¨m 1925 t¹i Liªn X « lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn bÖnh ë gµ con, bÖnh l©y lan dÇn vµ hiÖn nay bÖnh ®· cã ë nhiÒu c¬ së ch¨n nu «i gia cÇm lín n – BÖnh th êng cã tÝnh chÊt cè ®Þnh vµ l©u dµi t¹i c¸c c¬ së nµy. n Ở ViÖt Nam, b» ng ph¶n øng ng ngkÕt nhanh trªn phiÕn kÝnh cho thÊy c¸c ®µn gµ ®Òu bÞ nhiÔm bÖnh víi møc ®é kh¸c nhau. – T¹i XN gµ Nh©n LÔ n¨m 1968 tû lÖ gµ cã ph¶n øng d ¬ngtÝnh lµ 40% – Tr¹i gµ cña Tæng côc hËu cÇn n¨m 1986 lµ 5%. – Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Côc thó y TW, hµng n¨m c¸c tr¹i gµ c «ng nghiÖp t¹i miÒn B¾c cã tû lÖ nhiÔm Salmonella lµ 3 – 7%, c¸ biÖt cã ®µn nhiÔm tíi 15 – 20%.
Căn bệnh n S. gallinarum-pullorum là lµ lo¹i trùc khuÈn ng¾n hai ®Çu trßn, b¾t mµu gram ©m – VK kh «ng cã l «ng, kh «ng di ®éng, kh «ng h×nh thµnh nha bµo vµ gi¸p m « – KÝch th íc 0, 3 – 1, 5 1 – 2, 5 m – Salmonella pullorum gallinarum lµ lo¹i vi khuÈn hiÕu khÝ hoặc yếm khí không bắt buộc; dÔ nu «i cÊy trªn c¸c m «i tr êng th «ng th êng. – Trªn m «i tr êng th¹ch sau 24 giê nu «i cÊy vi khuÈn h×nh thµnh nh÷ng khuÈn l¹c trßn, nhá trong gièng nh giät s ¬ng, r×a gän, h¬i låi ë gi÷a, khuÈn l¹c ít l¸ng bãng.
Căn bệnh n Kh¸c víi Salmonella pullorum, Salmonella gallinarum lên men các loại đường glucose, galactose, mannitol, mannose, arabinose, rhamnose, dextrose, xylose nh ng kh «ng sinh h¬i. – Cả hai không lên men đường lactose, sucrose và salicin Salmonella gallinarum lªn men ® êng maltose, nhưng ®Æc tÝnh nµy chØ cã ë mét vµi type Salmonella pullorum và qu¸ tr×nh len men chËm tõ 24 giê ®Õn vµi ngµy. n Tuy nhiªn sù kh¸c biÖt gi÷a Salmonella gallinarum vµ Salmonella pullorum vÒ ®Æc tÝnh sinh ho¸ vµ nu «i cÊy lµ kh «ng cè ®Þnh. n Sự khác nhau cơ bản của S. gallinarum và S. pullorum là S. pullorum sản sinh nhanh sản phẩm decarboxylase của ornithin, trong khi đó S. gallinarum không có phản ứng này n
Căn bệnh n Sức đề kháng : – – – S. gallinarum bị diệt ở nhiệt độ 60°C/10´ Ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp diệt VK sau vài phút Vi khuÈn cã thÓ tån t¹i trong ph©n gµ ®Õn 100 ngµy, trong n íc 200 ngµy, trong chÊt ®én chuång tõ 30 – 360 ngµy, ë vá trøng 80 ngµy – Ở m «i tr êng thuËn lîi VK cã thÓ tån t¹i vµi n¨m. – C¸c chÊt s¸t trïng th «ng th êng(KMn. O 4 Phenol, Formol … ) ®Òu cã thÓ tiªu diÖt vi khuÈn nhanh chãng.
Truyền nhiễm học n Loài vật mắc bệnh – Trong thiªn nhiªn gµ, gµ t©y, gµ sao c¶m thô bÖnh – C¸c loµi thuû cÇm hay c¸c loµi chim hoang nh gµ g «, chim sÎ ®Òu cã thÓ m¾c bÖnh nh ng kh «ng ph¸t thµnh dÞch lín. – Trong phßng thÝ nghiÖm cã thÓ g©y bÖnh cho thá hoặc chuột bạch § Tiêm vào xoang phúc mạc. Sau 3 – 7 ngày ĐVTN chết, có hiện tượng thủy thũng và hoại tử chỗ tiêm. n Chất chứa căn bệnh – Ở gµ con bÞ bÖnh vi khuÈn cã trong m¸u, phñ t¹ng, tuû x ¬ng vµ tói lßng ®á ch a tiªu hÕt. – Ở gµ lín mầm bÖnh cã trong buång trøng, dÞch hoµn vµ c¸c æ bÖnh tÝch.
Truyền nhiễm học n Tính lây lan – BÖnh tù nhiªn th êngl©y lan theo hai ® êngchÝnh lµ l©y lan gi¸n tiÕp vµ l©y trực tiếp qua trứng. – BÖnh hay x¶y ra ë nh÷ng tr¹i gµ lín, ®iÒu kiÖn vÖ sinh ch¨m sãc, nu «i d ìng kÐm; gµ ® îc b¾t tõ nh÷ng tr¹i gµ Êp trøng tõ nhiÒu n¬i kh¸c nhau hay trøng kh «ng râ nguån gèc. – L©y lan gi¸n tiÕp do gµ mang c¨n bÖnh bµi ra ngoµi råi nhiÔm vµo thøc ¨n n íc uèng, chÊt ®én chuång råi l©y cho gµ khoÎ. § Ngoµi ra dông cô vËn chuyÓn, m¸y Êp bÞ nhiÔm mÇm bÖnh còng cã vai trß truyÒn bÖnh ®¸ng kÓ. – Ph ¬ngthøc l©y trùc tiÕp qua phôi trứng lµ nguy hiÓm nhÊt v× khã tæ chøc phßng chèng bÖnh. § Gµ mÑ cã bÖnh mang trïng ë buång trøng, gµ trèng mầm bệnh ë dÞch hoµn. § Gµ trèng bÞ bÖnh kh «ng nh÷ng lµm cho trøng ® îc thô tinh m¾c bÖnh mµ cßn lµm cho gµ m¸i m¾c bÖnh.
Gà bệnh (mang trùng) Gà khỏe Trứng khỏe Gà con khỏe Trứng bệnh Phôi chết Gà chết ngạt Truyền ngang (gián tiếp) Gà chết Truyền dọc (trực tiếp) Sơ đồ lây lan bệnh THG Gà yếu
Triệu chứng n Tuú theo tuæi cña gµ m¾c bÖnh vµ tuú theo ®éc lùc cña vi khuÈn Salmonella gallinarum pullorum mµ triÖu chøng vµ thêi gian ñ bÖnh cña bệnh kh¸c nhau. n Thêi gian ñ bÖnh trong ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm tõ 4 – 5 ngµy – TG ủ bệnh còng cã thÓ 8 – 12 giê hoÆc 2 – 4 ngµy.
Triệu chứng n TriÖu chøng ë gµ con: – Trong quá trình ấp, nếu theo dõi có thể phát hiện đàn gà bị bệnh hay không § Cuối ngày 18, khi chuyển gà từ máy ấp sang máy nở, dấu hiệu đầu tiên là gà mổ mỏ nhưng phôi chết nhiều § Nếu phôi không chết thì yếu ớt, còi cọc § Cuối ngày 21, dấu hiệu đầu tiên là nhiều gà con bị chết do quá yếu không đạp vỡ vỏ chui ra được – Tỷ lệ nở thấp, những con nở được thường yếu ớt
Triệu chứng – Nếu để nuôi quan sát sẽ thấy : § Trên nền chuồng xuất hiện nhiều bãi phân trắng như cứt cò, như vôi, dính đít § Lông xung quanh hậu môn bết lại, dính cùng phân § Gµ con biÓu hiÖn ñ rò, bụng to, lông xơ xác, m¾t lim rim, yÕu ít, gi¶m tÝnh thÌm ¨n, x· c¸nh, đứng tụm lại 1 chỗ, gµ kªu liªn tôc. § BÖnh ph¸t triÓn m¹nh vµo lóc 5 – 10 ngµy sau khi në. – Tû lÖ chÕt cao th êng ë hai thêi kú: § Thêi kú ®Çu : ngµy thø 5 – 7 sau khi nở, gà con chết do në tõ trøng bÞ nhiÔm bÖnh § Thêi kú 2 : cuối tuÇn lÔ thø 2 (ngày 13 – 15), ®©y lµ những gµ bÞ nhiÔm bÖnh từ trong máy ấp
Triệu chứng n Triệu chứng ở gà lớn – Thường hay mắc bệnh ở thể ẩn tính – Gà bệnh th êng cã biÓu hiÖn Øa ch¶y kh¸t n íc, mµo nhît nh¹t, ph©n lo·ng mµu xanh. – Gµ m¸i bÞ bÖnh xoang bông tÝch n íc do viªm buång trøng vµ phóc m¹c, bông gµ trÔ xuèng do vËy gµ ®øng tr «ng nh chim c¸nh côt. – Với gà đẻ, tỷ lệ đẻ giảm § Quan s¸t trøng gµ bÞ bÖnh thÊy xuÊt hiÖn trøng dÞ h×nh, mÐo mã, vÊy m¸u ë vá vµ lßng tr¾ng. – Gµ trèng bÞ bÖnh th êngviªm ruét Øa ch¶y vµ chÕt ®ét ngét do viªm vµ ho¹i tö c¸c c¬ quan phñ t¹ng trong c¬ thÓ. – Gà có biểu hiện viêm khớp – Gà chết sau 4, hoặc 5 – 10 ngày sau khi triệu chứng xuất hiện – BÖnh cÊp tÝnh còng cã thÓ x¶y ra ë gµ lín víi thÓ nhiÔm trïng huyÕt, Øa ch¶y, thêi gian nung bÖnh dao ®éng tõ vµi ngµy ®Õn 3 tuÇn, tû lÖ chÕt ë gµ lín cã thÓ tõ 30 – 90%.
Bệnh tích n BÖnh tÝch ë ph «i vµ gµ con – BÖnh tÝch ë ph «i: th êngthÊy viªm tói lßng ®á, trong cã chøa chÊt nhµy mµu vµng. § § § Gan s ng MËt s ng vµ tho¸i ho¸ Cã thÓ thÊy bÖnh tÝch ë phæi. – BÖnh tÝch ë gµ con: § § § Gan s ng to, cøng, mµu vµng cã säc vµ vÖt m¸u Tói mËt s ng to Tói lßng ®á kh «ng tiªu – Th êng th× sau khi në ra tõ 7 – 10 ngµy lßng ®á sÏ tiªu hÕt – Víi gµ bÖnh më ra lóc 15 – 20 ngµy lßng ®á vÉn ch atiªu (cã thÓ lµ do vi khuÈn lµm c¶n trë viÖc tiªu huû lßng ®á), kích thước to nhỏ khác nhau – Cục lòng đỏ này được bao bọc bởi nước nhớt, mùi thối khắm
Bệnh tích – Nh×n chung bÖnh tÝch khi mæ kh¸m gµ con m¾c bÖnh cã c¸c biÓu hiÖn chÝnh sau: § Gan s ngmµu vµng nh¹t, cøng, cã vÖt m¸u, cã thÓ cã c¸c ®iÓm ho¹i tö trªn mÆt gan. § Phæi viªm, c¸c vïng tæn th êng ø m¸u. § L¸ch s ngto, cã c¸c h¹t hoặc nốt hoại tử t¹o ra c¸c u côc. § ThËn s ng cã ure, ® «i khi xuÊt huyÕt. § C¬ tim cã nh÷ng ®iÓm ho¹i tö nh h¹t kª. § Mét sè tr ênghîp gµ bÞ viªm bao ho¹t dÞch cña c¸c khíp x ¬ng. § Ruét viªm dµy lªn, viªm phóc m¹c, ® «i khi cã c¸c u côc ë manh trµng vµ mÒ.
Bệnh tích n BÖnh tÝch ë gµ lín – – X¸c chÕt gÇy Gan s ng cã c¸c nèt ho¹i tö mµu tr¾ng x¸m L¸ch s ng to 3 – 5 lÇn, tói mËt s ng to. Tim gµ lín bÞ bÖnh cã c¸c u, côc ho¹i tö, ®¹t ®Õn møc lµm thay ®æi h×nh d¹ng cña tim, xoang bao tim tÝch n íc cã fibrin. – Ruét viªm, ho¹i tö vµ loÐt thµnh tõng vÖt trªn niªm m¹c. – Buång trøng viªm vµ tho¸i ho¸, vßi trøng cã thÓ chøa dÞch nhµy lµm cho trøng to lªn § C¸c nang trøng bÞ biÕn d¹ng, bÞ phñ mét líp dÞch mµu vµng, xanh hoÆc ®en, cã hiÖn t îng x¬ cøng. § NhiÒu tr ênghîp no·n nang vì, ® îcbao bäc bëi líp dÞch nhµy, nhít, thèi. – Gµ trèng bÞ bÖnh th× bÖnh tÝch chñ yÕu lµ viªm dÞch hoµn
Salmonellosis n Viêm khớp
6. Salmonellosis n Hoại tử ở gan gà 4 ngày tuổi
6. Salmonellosis n Gan, ngoại tâm mạc bị viêm
6. Salmonellosis n Hoại tử ở gan gà 7 ngày tuổi
Salmonellosis n Viêm xoang ngực và xoang bụng
Salmonellosis n Phổi, gan, tim có các điểm hoại tử nhỏ màu trắng xám
Salmonellosis n Viêm buồng trứng, một số quả bị thoái hoá, bên trong chứa chất không màu, đặc
Salmonellosis Salmonella typhimurium gây bệnh ở ngỗng : gan sưng to, có điểm hoại tử
Chẩn đoán n Chẩn đoán dựa vào DTH và TC – Chẩn đoán phân biệt § § § n Bệnh newcastle Bệnh Cầu trùng IB Chẩn đoán vi khuẩn học – Bệnh phẩm § Gà con : cục lòng đỏ chưa tiêu, gan, lách § Gà lớn : gan, lách, tim, trứng dị hình § Phôi chết ngạt n Chẩn đoán huyết thanh học – Phản ứng ngưng kết nhanh trên phiến kính § KN chuẩn SP nhuộm màu xanh – Phản ứng ELISA n PCR
Điều trị n Khi gµ bÞ m¾c bÖnh Salmonellosis, c «ng t¸c ®iÒu trÞ gµ bÖnh th êng Ýt mang l¹i kÕt qu¶, mµ chØ cã ý nghÜa lµm gi¶m tæn thÊt kinh tÕ. – Trong khi ®iÒu trÞ cÇn n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña con vËt vµ lo¹i bá c¸c nguyªn nh©n tiªn ph¸t th× c «ng t¸c ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ cao h¬n. – Ng êi ta kh «ng ®iÒu trÞ c¸c ®µn gµ gièng vì con vật có thể khỏi triệu chứng lâm sàng nhưng trở thành con vật mang trùng, có thể truyền cho thế hệ sau qua trứng biện pháp tốt nhất là loại thải. n ViÖc sö dông kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ cho c¸c ®µn gµ bÞ bÖnh do Salmonella g©y ra nh Ampixilin, Furazolidon, Tetracyclin, Neotesol. . . cña nhiÒu c «ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n íc cho thÊy thuèc kh¸ng sinh kh «ng diÖt hÕt ® îc vi khuÈn. – Tuy nhiªn còng cã tµi liÖu cho r» ng viÖc dïng kh¸ng sinh cã thÓ ®iÒu trÞ khái hoµn toµn bÖnh ë gµ con nÕu nh viÖc sö dông thuèc kh¸ng sinh vµo thêi gian bÖnh míi b¾t ®Çu. n Dùng dung dịch gentamixin pha nồng độ 400 ppm và 800 ppm có thể diệt được mầm bệnh trên trứng nhiễm bệnh
Phòng bệnh n Vệ sinh phòng bệnh – Muèn phßng bÖnh ®¹t kÕt qu¶ tèt th× ph¶i b¾t ®Çu tõ kh©u Êp trøng : trøng Êp ph¶i ® îcnhËp tõ nh÷ng c¬ së kh «ng cã bÖnh. § §Ó kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy th× ph¶i kiÓm tra m¸u cña gµ mÑ ngay tr íc vô ®Î. NÕu kh «ng cã bÖnh míi ® îc ®em Êp. – Khi ph¸t hiÖn bÖnh ph¶i c¸ch ly con èm, về nguyên tắc phải tiêu diệt toàn đàn (thực tế cho phép tách riêng con có phản ứng (+) nuôi vỗ béo làm thịt) § Xử lý phân, rác, độn chuồng – Tiªu ®éc chuång tr¹i, thay lãt chuång th êngxuyªn, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh, chuång tho¸ng khÝ, kh « r¸o § § Chó ý ®ến mËt ®é nu «i hîp lý theo tõng mïa. CÇn chó ý ®Õn vÖ sinh thøc ¨n, n íc uèng, bæ sung c¸c nguyªn tè vi l îng, c¸c lo¹i Vitamin A, B, C ®Ó t¨ng søc ®Ò kh¸ng
Phòng bệnh – Cã thÓ dïng formol ®Ó x «ng lß Êp trøng nh» m h¹n chÕ bÖnh. – Cã thÓ ®iÒu trÞ dù phßng b» ng c¸ch bæ sung c¸c lo¹i kh¸ng sinh cã ho¹t phæ réng vµo thøc ¨n n ícuèng ®Ó h¹n chÕ mÇm bÖnh. – TiÕn hµnh kiÓm tra th êngxuyªn ®èi víi ®µn gµ gièng nh» m lo¹i th¶i nh÷ng con bÞ bÖnh, hay con lµnh bÖnh mang trïng. n Vacxin phòng bệnh – Đã nghiên cứu chế tạo được vacxin từ chủng VK 9 R – Nhiều nước không sử dụng
- Slides: 29