BLSEL VE DL GELM Bilisel ve dil geliiminin

BİLİŞSEL VE DİL GELİŞİMİ Bilişsel ve dil gelişiminin desteklenmesi Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Bilişsel Gelişimin Desteklenmesi Gelişimsel dönemlere göre, bilişsel gelişimin desteklenmesine yönelik olarak aşağıdaki etkinlikler önerilebilir. 0 -2 yaş döneminde; Bebeğe değişik, gelişimine uygun nitelikli uyaran içeren bir ortam sunulmalıdır. Bebekte gözlenen değişiklikler kaydedilmelidir. Nesneler bebeğin eline verilmeli, özgürce hareket edebileceği giysiler giydirilmelidir. Davranışların tekrarı için zaman tanınmalıdır. Bebeğin özgürce hareket edebileceği, dikkatini toplayabileceği farklı nesnelerin bulunduğu ortamlar sunulabilir. Oyuncaklara uzanması, saklanan oyuncağı bulması, blokları üste veya bir kabın içine koyması gibi oyunlar gösterilebilir. Bebeğin de yapması için bu oyunlar tekrarlanabilir. Bebeğin emekleyerek ya da yürüyerek nesneye ulaşması için dikkat çekici nesneler biraz uzağına konabilir. Nesneleri araştırması için yeterli zaman tanınabilir. Giyinme veya eşyaları kullanma gibi yetişkinlerin yaptığı belli bazı hareketleri taklit etmesine yardım edilebilir. Bebeklerle sık, yüze, göz teması kurarak konuşmak onların bilişsel ve dil gelişimlerine çok olumlu katkılar sağlamaktadır Bebeklerin ihtiyaçları zamanında karşılanmalı, güven ilişkisini destekleyecek deneyimler sağlanmalıdır. Bebeklere uygun ve yeterli uyaran sağlanmalıdır. Az uyaranın verilmesi kadar aşırı uyaranın verilmesi de sakıncalıdır Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Bilişsel Gelişimin Desteklenmesi 2 -7 yaş döneminde; Okul öncesinde, özellikle büyük grup etkinliklerinde gün boyunca ne yapabileceğini düşünmesi ve daha sonra bu etkinlikleri gerçekleştirmesi özel bir kişisel öğrenme belleği geliştirmesini destekleyebilir. Çocukların sınıf ortamında dikkatini artırmak için, sınıf ortamının ilgi çekici uyarıcılarla donatılması önerilebilir. Bellek gelişiminin desteklenmesinde, oyun önemli bir araçtır. Çocukların mantıksal düşünme becerilerinin geliştirilmesi amacıyla, günlük yaşamda çeşitli problem durumları oluşturulabilir ve bu problemlerin çözümüne yönelik tahminde bulunma, çözüm önerilerini deneme fırsatları verilebilir. Çocuklara çeşitli ortamlarda ve çeşitli materyallerle bir nesnenin bölünmüş ve bölünmemiş halini gösterilerek korunum kavramına yönelik çalışmalar yapılabilir. Önceden gösterilen/öğretilen parmak oyunu, tekerleme, hikâye, bilmece, şarkıları hatırlamalarına yönelik çalışmalar yapılabilir. Çocukların öğrenmesini sağlamak için erken çocukluk döneminde somut nesnelere ve materyallere ihtiyaç vardır. Kavramların öğrenilmesi, gruplama, eşleştirme gibi tanıma ve hatırlama çalışmaları; istenilen sayıda ve nitelikte materyal çizme ve boyama gibi çalışmalar düşünme süreçlerini harekete geçirir ve kısa ve uzun süreli bellek gelişimini destekler. Örneğin yapbozlar ve eşini bulma oyunları gibi oyunlarla çocukların parça bütün ilişkisi kurma, algı, dikkat, bellek ve problem çözme becerileri desteklenecek ve dolayısı ile bilişsel gelişimlerine katkı sağlanacaktır Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Bilişsel Gelişimin Desteklenmesi 7 -11 yaş döneminde; Çocuklarda düşünme becerilerinin gelişimini desteklemek için çeşitli düzeyde sorulardan yararlanılabilir. Önceden öğrendiği bilgileri hatırlaması için “Ne zaman? , Nerede? Nasıl? Ne kadar? ” soru kelimeleri kullanılarak sorular sorulabilir. Çevre ile etkileşimin ne denli önemli olduğundan hareketle, çocuklar mümkün olduğunca sinemaya ve tiyatroya gitmek gibi farklı ortamlarda bulunmaya teşvik edilerek yaşantı zenginliği sağlanabilir. Aile bireyleri ile yapılacak gezi ve piknik gibi etkinliklerin nerede ve nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin çocukların da görüşleri alınabilir, etkinliği planlaması istenebilir. Belirli bazı sorumluluklar verilebilir. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Bilişsel Gelişimin Desteklenmesi 11 yaş ve sonrası; Çocuklara, yaşlarına uygun problem durumları sunularak çözüm önerileri geliştirmeleri istenebilir. Çok çeşitli cevapları olabilecek sorularak düşünmeleri sağlanabilir. Bireysel ve grup etkinlikleri, ilgi alanlarına yönelik araştırma görevleri verilebilir. Yaptıkları çalışmalar, edindikleri bilgileri akranları ile paylaşmalarına fırsat sunulabilir. Çocukların kendi projelerini oluşturmaları, bunun üzerinde çalışmalarını sağlayacak ortamlar oluşturulabilir. Çocukların mevcut yeteneklerini geliştirebilecekleri, yeni ilgi alanlarını keşfedebilecekleri eğitimsel ve yetenek kurslarına katılmaları sağlanabilir. Farklı materyaller ve bilgiler sunulup bu materyal ve bilgileri kullanarak yaratıcı ürünler oluşturmaları istenebilir. Resim, müzik, tiyatro gibi sanat çalışmaları ile ilgilenmesi sağlanabilir. Günlük, şiir, hikaye yazma gibi denemeler yapmalarına fırsat verilebilir. Farklı türde ürünlerin yer aldığı sergiler, konserler, müze ziyaretleri planlanıp uygulanabilir. Yeni öğrendiklerini deneyimleriyle birleştirmelerini sağlayacakları, etkinliklere yönlendirilebilir. Çocukların belirli konularda görüş ve önerilerini tartışabilecekleri ortamlar oluşturulabilir. Özel yeteneklerini sergileyebilecekleri etkinliklere katılımları için teşvik edilebilir. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Kavrayın-Konuşun-Karşılıklı Yapın Kavrayın Konuşun Karşılıklı yapın Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Kavrayın Ebeveynin bebeğin veya küçük çocuğun neye odaklandığını anlaması için bilinçli bir çaba göstermesi ve uygun zaman geldiğinde bununla ilgili çocukla konuşmasıdır. Diğer bir deyişle çocuğun odaklandığı şeye odaklanmasıdır. Bir çocuğun beynini inşa etmek için ebeveyn konuşmasının gücünü kullanmada ilk adım kavramadır. Ebeveynler çocuklarının ne yaptığını farkına varır ve bunun bir parçası olursa, ilişkiyi zenginleştirir, oyunda kullanılan becerilerin iyileştirilmesine yardımcı olur ve beyin gelişimine katkıda bulunur. Ebeveyn çocuğun odaklanmış dikkatini takip ettiğinde ve bununla ilişki kurduğunda, zengin ve ilgili bir dille iletişim kurduğunda yani çocuğun ne yaptığını tam olarak kavradığında ebeveyn çocuğa kelime öğretmekten daha fazlasını yapar. Sürekli olarak bu duruma maruz kalan çocuk daha uzun süre ilgili kalmaya ve iletişim başlatmaya meyilli olur ve sonuçta daha kolay öğrenir. Bebekler dili konuşmadan çok önce anlarlar. Bu yüzden yetişkinlerin, bebekler konuşmayı öğrenmeden onlarla konuşmaya başlaması önemlidir. Anadilini öğrenmeye çalışan çocuklar özellikle oyun yoluyla kendilerine yardımcı olacak modellere ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle günlük yaşam aktivitelerinde ve özelliklede dile dayalı oyun aktivitelerinde (kitap okuma, tartışma, sözcük oyunları vb. ) yetişkinlerin çocukla iletişimi, onlarla gerçek duygularını paylaşmaları, onları konuşmaya teşvik etmeleri ve onu her koşulda ve her şartta dinlemeye özen göstermeleri kritik öneme sahiptir. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Konuşun Ebeveynin çocuğu ile konuşması, söylediği kelime sayısından daha fazlasıdır, önemli olan kelimelerin türü ve bu kelimelerin nasıl söylendiğidir. Örneğin ebeveyn çocuğu ile bir şeyler yaparken yaptığı şeyi anlatabilir. Ebeveynlerin kanıksadığı rutinler küçük çocuk için değerlidir; her kelime, her tanım, normalde sıradan olayları beyni inşa eden bağlantıları kuran olaylara dönüştürür. Konuşmanın bir diğer boyutu da paralel konuşmadır. Anlatı ebeveynin yaptıkları şeyler ile ilgili konuşmasıyken paralel konuşma çocuğun yaptığı şeye yorum yapmaktır. Hem anlatı hem de paralel konuşma doğuştan itibaren kullanılabilecek stratejilerdendir. Ancak bu stratejilerin gerektirdiği özellikler vardır. Asla tekrarlayan sorular veya uzun ve karmaşık cümleler içermemelidir. En önemlisi, göz teması kurmak yakın çevredeki şeyler üzerine konuşmak ve çocuğu mümkün olduğunda yakın tutmak ve çocuğun hem dili hem de sıcaklığı almasını sağlamaktır. Çocuk zengin bir dille ne kadar kuşatılırsa sözcükleri duymaya ve anlamlarını öğrenmeye ne kadar çok alışırsa bunları kullanmada da o kadar rahat eder. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Karşılıklı yapın Karşılıklı Yapmak, çocukla karşılıklı bir sohbet anlamına gelir. Karşılıklı etkileşimin etkili olması için ebeveyn ve çocuk arasında aktif bir katılım olmalıdır. Etkileşimi ister ebeveyn başlatmış olsun isterse çocuğun inisiyatifine yanıt versin, önemli nokta ebeveynin çocuğun yanıt vermesini beklemesidir. Ebeveynin çocukla Karşılıklı Yapması çocuk büyüdükçe değişir. Bebekler daha konuşamadan önce bile etkili iletişimciler olurlar. Ağlayan bir bebek bezinin değiştirilmesi gerektiğini iletiyordur. Gözlerini ovan bir bebek uyku zamanı olduğunu söylüyordur. Bebekle sohbet; iletişim ipuçlarını okumak, bu ipuçlarının anlamlarını çözmek ve yanıt vermek anlamına gelir. Çocuk için bebeklikten taşınan yüz ifadeleri ve mimikler uydurma kelimeler, yarım yamalak kelimeler ve gerçek kelimelere dönüşür. Ebeveynin bu sinyallere yanıt vermesi sonra çocuğun yanıtını beklemesi artık özellikle önemlidir. Yeni konuşmaya başlayanlar genelde kelime arar. Bu o kadar uzun sürer ki ebeveyn içgüdüsel olarak çocuğun yanıtını hissedebilir. Bu, çocuğu dile daha fazla maruz bırakır ama aynı zamanda sohbeti de bitirebilir. Çocuğa kelimeleri bulması için biraz daha zaman vermek, Karşılıklı Yaparak devam etmek ile bitirmek arasındaki fark olabilir. Karşılıklı Yapmanın etkisini sınırlayan kelimelerden birisi şudur: “Ne? " soruları karşılıklı sohbeti geliştirmede veya kelime dağarcığı inşa etmede çok etkili değildir çünkü çocuktan yalnızca zaten aşina olduğu kelimeleri hatırlamasını ister. Evet ve hayır ile yanıtlanan sorular da aynı kategoridedir, sohbeti çok az geliştirir veya çocuğa çok az yeni şey öğretir. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Birlikte Kitap Okuma Çocukla doğumdan itibaren konuşmak çocuk daha konuşmaya başlamadan önce çocuğun iletişim becerilerinin temelini oluşturur. Aynı şekilde hayatın ilk gününden itibaren çocukla kitap okumak çocuk okuma becerisi edinmeden çok önce okur yazarlık becerisini ve kitap sevgisini geliştirir. Araştırmalar ilk yıllarda kendilerine kitap okunan bebeklerin anaokuluna başladıklarında daha geniş kelime dağarcığı ve daha iyi matematik becerileri olduğunu kanıtlamıştır. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Bebeğe kitap okumak Bebekler, kelimeleri anlamasalar da ebeveynin sesi, konuşmanın ritmi ve dokunuşun sıcaklığıyla rahatlıyorlar. Kitabı ilk duyduklarında çekici gelen şey sevgi dolu bir ebeveynin besleyici sesi olsa da cümleler halinde sıralanan kelimelerin akışı dilin nasıl işlediğine dair ilk derslerden birisidir. Yeni doğan bir çocuğa kitap okurken amaç çocuğun kitabı anlaması olmadığından aktivite için bir çocuk kitabı seçmek gerekli değildir. Aslında bu haberleri okumak veya ebeveynin okumak istediği herhangi bir roman/ kitap olabilir. Bebekler genelde dört aylıkken kitaplara ilgi göstermeye başlar ama hikayeyi dinlemek yerine fiziksel kitaba odaklanırlar. Ebeveynin rolü bebeğin ilgisini çeken şeyi kavramak ve onunla ilgili Konuşmaktır. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Eğitimcilerin Çocuklerın Dil Gelişimini Desteklenmesi Eğitimcilerin okul ortamında çocuklara zaman ayırarak, onlarla sürekli konuşması ve cevaplayabilecekleri sorular sorması, onların ürettikleri sözcüklerin artmasını sağlayacaktır. Bu süreçte eğitimcinin çocukların gelişim özelliklerinden ve bireysel farklılıklarından haberdar olması ve bu doğrultuda bir beklenti içinde olması gerekir. Eğitimci çocukların dil gelişimlerini desteklemeye yönelik olarak; çocuklar için hikâye dinleme, hikâye anlatma, müzik dinleme, eğitici oyuncaklarla parça-bütün tamamlama, parmak oyunu oynama gibi çeşitli etkinlikler hazırlayabilir. Eğitim programı kapsamındaki dil gelişimini sağlamaya yönelik etkinliklerin içeriğinin, yaş grubuna ve seçilen göstergelere uygun olması gerekir. Eğitimcinin konuşma gelişimine uygun ortamı sadece sınıfta değil, çocuğun yaşamının büyük bir kısmının geçtiği aile ortamı içerisinde de yaratması gerekir. Bu kapsamda, çocuğun konuşmasını engelleyen aile çevresi etmenlerinin ortadan kaldırılması veya etkilerinin en aza indirilmesi için gerekli önlemler alınması noktasında sorumlulukları vardır. Bu aşamada eğitimcinin aile toplantıları, okulda düzenlenecek konferans ve seminerler yoluyla aileleri konuşma gelişimi hakkında bilgilendirmesi ve gerektiğinde ev ziyaretleri yoluyla aileyle işbirliği yapması gerekir. Dil gelişiminin desteklenmesinde bilişsel gelişimin ve olgunlaşmanın oldukça önemli olduğu düşüncesiyle, okul öncesi dönem çocuklarının dil ve konuşma becerilerinin desteklenmesine yönelik süreçlerde bilişsel etkinliklerin de mutlaka yer alması sağlanmalıdır. Bununla birlikte, eğitimci dil ve konuşma bozukluğu yaşayan çocukların tedavi sürecinde bir ekip elemanı olarak görev yapmaktadır. Bu kapsamda eğitimcinin dil ve konuşma bozukluklarının türleri, belirtileri ve tedavisi konusunda yeterli bilgiye sahip olması gerekir. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Dil gelişiminin desteklenmesinde farklı yaş dönemlerine yönelik yapılabilecek etkinlik örnekleri DÖNEMLER ÖNERİLER Yeni doğan dönemi (0 -6 hafta) Müzik dinleme, şarkı ve ninni söyleme, sürekli konuşma, yoğun jestler kullanma. Gığıldama dönemi (6 hafta-3 ay) Göz teması, bireyleri ve nesneleri isimlendirme, cee oyunları, sözel pekiştireçler kullanma Mırıldanma dönemi (3 -6 ay) Günlük aktiviteleri isimlendirme, resim gösterip isimlendirme, parmak oyunları, tekerlemeler Mırıldanmanın tekrarı dönemi (6 -9 ay) Olumlu ses tonuyla kısa ve basit cümleler, alçak ses tonuylakonuşma, soru sorma, sesli oyuncaklar ve kitaplar Ses sözcük dönemi (9 -12 ay) Kek yapımı gibi günlük olayların anlatılması, karşılıklı konuşma, ev ziyaretleri, çevre gezileri, farklı boyutlarda kitaplar, resimli kartlar Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

DÖNEMLER ÖNERİLER Tek sözcük dönemi (12 -18 ay) “Topu at”, “içine koy” gibi yönergelere ilişkin oyunlar, hareketli oyuncaklarla ilgili oyunlar, diğer çocuklarla oyun, bahçe oyunları, ev eşyalarını isimlendirme İki sözcüklü ifadeler dönemi (18 -24 ay) Yeme, içme, giyinme gibi öz bakım becerilerine ilişkin konuşma, duyu materyalleri, duyguları isimlendirme ve paylaşma, zengin sıfat kullanımı Üç ve daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi (2 -3 yaş) Sözcük oyunları, tekerlemeler ve hikayeler oluşturma, bitki yetiştirme ve hayvan besleme, doğa gezileri Gramer kurallarına uygun konuşma dönemi (3 -6 yaş ) Kitap okuma ve tartışma, konuşmaya teşvik etme, açık uçlu sorular sorma ve soru sormaya teşvik etme, alışveriş Okul dönemi (7 -11 yaş) Yazılı sözcük oyunları, haritada yer bulma oyunları, bilmece oyunları, yazma etkinlikleri (şiir, şarkı, tekerleme, hikaye vb. ), sloganlar oluşturma, hikaye oluşturma, günlük tutma, akran oyunları Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Dil Gelişiminin Değerlendirilmesi Descoeudres Lügatçe Testi (Descoeudres Dictionary Test-DLT)Günlük lügatçede rastlanan sıfat ve mastarlardan renklere kadar her türlü kelimeyi içeren test Descoudres tarafından geliştirilmiş ve daha sonra Türkçe’ye uyarlanmıştır. Test çocukların günlük kelime bilgisini ölçmektedir. 4 -6 yaş arası çocuklara bireysel olarak uygulanabilen testte zaman sınırlaması yoktur. . Lügatçe testinin kapsamı dokuz alt testten oluşmakta ve toplam 106 madde içermektedir. Lügatçe ve Dil Testi (Dictionary and Language Test-LDT)Asıl formu. Limbosh ve Wolf tarafından 1968 yılında geliştirilmiş olan test, 1976 yılında Türkçe’ye uyarlanmıştır. Dil yeteneği ve kelime bilgisini ölçen test dört-altı yaş arası çocuklara uygulanmaktadır. Uygulamada zaman sınırlaması olmayan test, iki alttestten oluşmakta ve toplam 42 maddesi bulunmaktadır. Peabody Resim-Kelime Testi (PRKT)Dunn tarafından 1965 yılında geliştirilen Peabody Resim-Kelime Testi’nin asıl formu ingilizcedir ve 1974 yılında Katz, Önen, Demir, Uzlukaya ve Uluddağ tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. 2 -12 yaşlar arasında çocuklara uygulanan testte zaman sınırlaması yoktur. On-on beş dakikada cevaplanabilen test bireysel olarak uygulanmaktadır. Testin kapsamında resimlerle kelime gelişimini saptamayı amaçlayan sorular yer almaktadır. Her biri dört resimden oluşan 100 kart ve kayıt formundan oluşmaktadır. Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil (TİFALDİ) Testi. TİFALDİ, Berument ve Güven (2010) tarafından, Türkçe konuşan 2 -12 yaşlarındaki çocukların alıcı ve ifade edici dil kelime bilgisini değerlendirmek için Türk dili esas alınarak geliştirilmiş; norm verileri Türkiye çapında 61 ilden toplanmış, güvenilir ve geçerli bir testtir. 2 -12 yaşlarındaki çocukların sözcük dağarcıklarının değerlendirilmesinde, koklear implant (Kİ) öncesinde implant kararının verilmesinde, alınan rehabilitasyon programının etkilliğinin ve sürecin takip edilmesinde kullanılabilen bir testtir. Alıcı dil alt testi 104 hedef sözcükten, ifade edici alt testi ise 80 hedef sözcükten oluşmaktadır. Ankara Artikülasyon Testi (AAT)Toplamda 47 renkli resimden 53 sözcüğün adlandırıldığı üretim becerilerinin değerlendirildiği bir artikülasyon testidir. Toplamda 91 ses birimin farklı pozisyonlarda (sözcük başı, sözcük sonu, iki ünlü arası, hece başı ünsüz sonrası, hece sonu ünsüz öncesi) değerlendirilmesine olanak tanıyan, Türkçe için normları olan geçerli ve güvenilir bir değerlendirme aracıdır. Bu testin kullanılma amacı Kİ’li çocukların anlamsız sözcükleri tekrar etme sırasındaki hatalarının, üretim zorluklarından mı yoksa sözel çalışma belleği (ÇB) becerilerinden mi kaynaklandığını anlamak için kullanılmaktadır. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Ayrıca gelişim değerlendirme araçlarında dil gelişim alanına yönelik beceriler de değerlendirilmektedir. Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı: 0 -72 ay arasındaki çocukların gelişimlerini ayrıntılı olarak değerlendirmeyi amaçlayan GEÇDA; Psikomotor, Bilişsel, Dil, Sosyal-Duygusal Gelişim olmak üzere dört alt testten oluşmaktadır. Araçta toplam 249 madde bulunmaktadır. Ankara Gelişim Tarama Envanteri: 0 -6 yaş arasındaki çocukların gelişimsel açıdan değerlendirilebilmesi amacıyla uygulanan bir envanterdir. Envanter, ‘‘Dil-Bilişsel’’, ‘‘İnce Motor’’, ‘‘Kaba Motor’’, ‘‘Sosyal Beceri-Özbakım’’ olmak üzere dört alt testten oluşmaktadır. Marmara Gelişim Ölçeği: 3– 6 yaş çocuklarının gelişim düzeylerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. 6 farklı gelişim alanına ilişkin boyutlardan oluşmaktadır. bedensel gelişim (73 madde), özbakım becerileri (40 madde), duygusal gelişim (19 madde), sosyal gelişim (44 madde), dil gelişimi (76 madde), zihinsel gelişim (53 madde)‟den oluşmaktadır. Ölçeğin toplam madde sayısı 305‟tir. LAP-3 Gelişim Değerlendirme Ölçeği: LAP-3 Gelişim Değerlendirme Ölçeği 36 -72 aylık çocukların gelişimlerini değerlendirmeyi sağlayan ölçüt bağımlı bir ölçektir. Ölçek toplamda 383 maddeden oluşmaktadır. Maddeler yedi gelişim alanı için kronolojik aralıklar göz önüne alınarak hiyerarşik olarak düzenlenmiştir. Kaba Motor: 54 madde İnce motor: 40 madde, Okuma Yazmaya Hazırlık 38 madde, Bilişsel: 87 madde, Dil: 69 madde, Özbakım: 50 madde Kişisel/Sosyal: 45 maddedir. Denver II Gelişimsel Tarama TestiÇocuğun yaşına uygun becerilerini değerlendiren bu test, belirti vermemiş olan gelişimsel sorunları taramada, kuşkulu durumları nesnel bir ölçütle doğrulamada, ve gelişimsel açıdan risk altındaki çocukları (örneğin perinatal sorunlar geçirmiş bebekleri) izlemede değerlidir. Denver II çocuğun işlevlerdeki becerisini yaşıtları ile karşılaştırır. Zeka testi değil, gelişim testidir. Denver II, aşağıdaki gelişimsel alanları taramak üzere test formu üzerinde dört bölümde toplanmış 134 maddeden oluşmaktadır. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN

Kaynaklar Angın, E. , Yazıcı, Z. , Kaçan, O. M. , Kanak, M. , Kılıçgün, Y. M. , Oral, T. , Pekdoğan, S. , Samur, Ö. A. ve Yapıcı, M. ( 2016), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, ( Ed. Arslan, E. ), Eğitin Kitap: Ankara. Aral, N. (2011) Dil Gelişimi. Çocuk Gelişimi. (Edit: N. Aral, G. Baran), (163 -192). İstanbul: YA-PA Aydoğan, Y. , Özyürek, A. ve Gültekin Karaduman, G. (2018). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim. Vize Yayıncılık: Ankara. Aksoy, P. ve Baran, G. (2020). Dil Gelişimi. Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, (Ed. A. Köksal Akyol), (143 -167). Ankara: Anı Yayıncılık. Didin, E. ve Köksal-Akyol, A. (2017), Bilişsel Gelişim Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, ( Ed. Köksal-Akyol, A. ), Anı Yayıncılık: Ankara. Suskind, D. (2020). Otuz Milyon Kelime. 13. Baskı. Ankara: Buzdağı Yayınevi. Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN