BLSEL GELM Bilisel geliim bireyin doumundan balayarak evreyle
BİLİŞSEL GELİŞİM
• Bilişsel gelişim; bireyin doğumundan başlayarak çevreyle etkileşimi neticesinde çevrenin anlaşılmasını sağlayan bilginin edinilmesi, kullanılması, saklanması, yorumlanarak yeniden düzenlenmesi ve değerlendirilmesi aşamalarındaki tüm zihinsel süreçleri içine alan bir gelişim alanıdır. • Piaget zekayı çevreye uyum gösterme becerisi olarak tanımlamaktadır. • Piaget, bilişsel gelişimi, dünyayı öğrenme yolunda bir denge-dengesizlik ve yeni bir denge süreci olarak tanımlar. Diğer bir deyişle, alt düzeydeki bir dengeden, üst düzeydeki bir dengeye geçiştir. Dengesizlik, öğrenmeyi doğurur. Öğrenilen yeni bilgiler önce dengesizlik doğurur, sonra dengeye kavuşurlar. Bu dengelenme sürecinin gerçekleşebilmesi, karşılan yeni obje, durum ve varlıklara uyum sağlamayı gerektirir. 23. 1. 2022 2
Şema • Bireyin dünyayı tanımak için zihinde oluşan algı çerçevesidir ve çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir. • Örnek: Koyunları ilk kez gören çocuk “anne köpeklere bak” der. Çocuk koyunun anlamını bilmemektedir. Koyunları kendindeki en uygun şema olan “köpek” şemasına uydurmuştur. Koyunun köpek olmadığını anladığında onun için yeni bir şema oluşturacaktır. • Birey deneyimler kazandıkça şemalarının içine yeni bilgiler eklenir. Şema içindeki bilgiler birbiri ile tutarlı bir bütün oluşturur. 23. 1. 2022 3
Özümseme/Özümleme(Asimilasyon) • Bireyin karşılaştığı yeni bir olayı, nesneyi veya durumu daha önceden geliştirmiş olduğu şemalarla açıklaması özümlemedir. • Özümseme şema içinde bir değişikliğe neden olmadığı için şemanın ürettiği davranış veya düşüncede değişiklik olmaz. Kaplan’a büyük kedi diyen çocuk, kediye yaptıklarını kaplana da (sevme dokunma) yapmaya çalışır. Örnek: *Çocuğun “Deniz atını” bildiği ata benzetmesi. * İlk kez görülen bir kaplana kedi demek. * Zebraya çizgili at demek. * Yumurtaya top demek. • Özümlemede bilinenlerden yola çıkılarak genelleme yapılırken, uyumsamada eski ile yeni arasındaki farklılıkları fark etme, ayırt etme söz konusudur. 23. 1. 2022 4
Uyma/Uyumsama(Akomodasyon) • Birey bazen yeni karşılaştığı durumu açıklayabilmek, anlamlandırabilmek için ya önceden var olan şemalarının kapsam ve niteliklerini değiştirerek yeni duruma uygun davranış göstermeye çalışır ya da bazen yeni şemalar geliştirir işte buna uyumsama denir. • Çevredeki yeni deneyimlerden yararlanarak, şemaları değiştirmek yoluyla, problem çözme sürecine Piaget, uyumsama adını verir. Örnek: Koyunları köpek şemasında özümseyen çocuk, koyunlarla etkileşimde bulunduğunda, koyunların köpeklerden farklı olduğunu görür ve köpeklere ilişkin şemayı yeniden düzenler. Dengeleme • Dengeleme ile, bireyin ilk kez karşılaştığı bir durumla, kendisinde önceden var olan bilgi ve deneyimler arasında denge kurmak için yaptığı zihinsel işlemler kastedilmektedir. 23. 1. 2022 5
Piaget'e göre bilişsel gelişimi etkileyen faktörler: 1. Olgunlaşma: Bilişsel gelişim biyolojik temellidir ve çocuğun kendinden beklenen zihinsel davranışı ye rine getirebilmesi için belli bir olgunluğa ulaşması gerekmektedir. Kişi olgunlaştıkça zihinsel gelişimi de ilerler. 2. Deneyim (Yaşantı): Bireyin çevresiyle etkileşimi sonunda bireyde kalan izler, yaşantı olarak adlandırılmaktadır. Bilişsel gelişim, olgunlaşma ve yaşantı kazanma arasındaki sürekli etkileşimin bir ürünüdür. *Bilişsel gelişim, bireyin geçirdiği yaşantıların zenginliğiyle doğru orantılıdır. Yaşantılar ister yapılandırılmış, isterse yapılandırılmamış olsun, çocukların dünyayı tanımaları, anlamaları ve yorumlayabilmeleri için gerekli bilgileri kazanmalarını ve geliştirmelerini sağlar. 23. 1. 2022 6
3. Sosyal Geçiş (Toplumsal, Kültürel Aktarım): İçinde bulunulan toplum da bireyin zihinsel gelişimini etkilemektedir. Kültürler bireylerin zihinlerini nasıl kullanacakları üzerinde gerek davranış kalıpları, gerekse dil aracılığıyla belirlemede bulunmaktadır. Bu bağlamda toplumsal aktarım, çocuğun sosyal çevresinden öğrendiklerinin tümünü kapsamaktadır. 4. Örgütleme: Uyumdan sonra yeni edinilen her şema daha önceki şemalar arasına alınır ve tüm yapı yeniden organize edilir. Bilgiler, olaylar ve süreçler sistematik ve tutarlı olarak depolanır. Eski bilgi ile yeni bilgi arasında ilişki kurmaktır. 5. Dengeleme: Deneyim, sosyal geçiş ve olgunlaşma kavramlarını birleştiren kavram dengelemedir. Doğal haliyle zihin kararlı, tutarlı, yani dengelidir. Dış etkenler çocuğun dengesini bozar ve denge daha üst düzeyde yeniden kurulur. Dengesizlik durumu öğrenmeye duyulan ihtiyacı ortaya çıkarır. Öğrenme tamamlanır ve organizma bu sayede yeniden dengeye kavuşur hale getirilir. Böylece daha üst düzeyde bilişsel yapılar kurar. Öğrenmenin oluşması için mutlaka dengesizlik yaşanmalıdır. 23. 1. 2022 7
- Slides: 7