BLMSEL ARATIRMANIN PRENSPLER Bilim Nedir Einstein her trl

BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN PRENSİPLERİ

Bilim Nedir? • Einstein; «her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile düzenli düşünceler arasında uygunluk sağlama çabası» • Bernard Russel ise bilimi «gözlem ve gözleme dayalı akıl yürütme yoluyla dünyaya ilişkin olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabası» olarak tanımlar. • İnsanlık tarihi kadar eski olan bilim, başlangıçtan beri iki temel konu üzerine yoğunlaşmıştır: - Evrende olup bitenleri anlama. - Olup bitenleri kontrol altına alarak hayatı kolaylaştırma.

BİLİMİN ÖZELLİKLER • • • • Evrenseldir. Eleştiriye dayanıklıdır. Nesneldir, özneler üstüdür. Olgusal içerik bakımından doğru ve tutarlıdır Birikimli olarak ilerler. Sistemleştiricidir. Kendi türündeki kuram ve yasalarla çelişmez. Akıl ve mantık ilkelerini kullanır, mantıksaldır Uygulanabilir. Değişebilme ve kendini yenileme özelliğine sahiptir. Olgusaldır, ispatlanmadan doğru kabul edilmez Tekrarlanma özelliğine sahiptir. Pratik sonuçlar doğurmalıdır. 3

Bilimlerin Tasnifi BİLİMLER Aksiyomatik(formel) bilimler (matematik ve mantık) Pozitif bilimler Tabii bilimler (doğa bilimleri) Beşeri bilimler (sosyal bilimler) 4

Aksiyomatik Bilimler (matematik ve Mantık) Mantık • Tüm bilimlerin felsefeden ayrılarak bilim olma niteliğini kazandığı düşünülürse, matematik ve mantık ilk bilimlerdendir. • Aksiyomatik bilimler ya da formel bilimler de denilen matematik ve mantık önceden doğru sayılan bilgilere (aksiyom) dayalı olarak, tümden gelen bir yöntemle bilgi üreten bilimlerdir. • Tümden tekile, genelden özele giderek bilgi üreten matematikte kesinlik vardır. • Mantık ise kıyas yoluyla öncül önermelerden çıkarılan çıkarımların doğruluğunun ve geçerliliğinin koşullarını ortaya koymaya çalışır. 5

Doğa Bilimleri • Dünyadaki canlı ve cansız varlıkları ve bunlarla ilgili olayları kendisine konu alan bilimlerdir. • Doğa bilimlerinin başlıcaları, fizik, kimya, biyoloji, jeoloji, astronomi, tıp bilimleri, fiziki antropoloji, arkeoloji v. b. bilimlerdir. 6

Tıbbi Biyoloji • Biyoloji: Çeşitli şekil ve yapıda olan doğadaki canlı türlerinin yaşayışını, vucut yapılarını, yapılarının fonksiyonlarını, gelişmesini, kalıtsal özelliklerini, evrimini, birbirleri ve çevreleri ile olan ilişkilerini araştıran geniş kapsamlı bir bilim dalıdır. • Tıbbi Biyoloji: insanın oluşumu, doğumu ile ölümü arasında seyreden biyolojik olayları incelemektedir

Tıbbi Genetik Moleküler Genetik TIBBİ BİYOLOJİ Sitogenetik Tıbbi Biyoloji

BİLİMSEL YÖNTEM Bilim insanlarının, bilimsel bir tutumla gerçeğe ulaşmak için kullandıkları kuralları, teknikleri ve yaklaşımları içeren bir süreçtir.

Bilimsel Yöntemin Özellikleri • • Düzenlilik göstermesi gerekir Verilere dayalı olmalıdır Nesnel (objektif) olmalıdır Analitik (çözümleyici) olmalıdır 10

Bilimsel Araştırmanın Özellikleri • Araştırma problem çözmeyi amaçlar • Problemlere güvenilir çözümler bulmalıdır • Gözlenebilir, ölçülebilir verilere dayalı olmalıdır • Yapılan gözlem ve tanımlar doğru olmalıdır • Kişisel yanlılık yok edilmelidir. • Araştırma kayıt altına alınmalı ve raporlaştırılmalıdır. 11

Bilimsel Çalışma Yöntemi • • Problemin belirlenmesi Gözlem (nicel ve nitel gözlem) Verilerin toplanması Hipotez kurma Tahminlerde bulunma Kontrollü deney Gerçek Teori

Bilimsel Araştırma Yöntemi

BİLİMSEL YÖNTEMLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR 14

KURAM • Kuram; Kuram herhangi bir konuda ileri sürülen, bilime temel teşkil eden, yön veren, gözlem, deney ve varsayımlara dayanılarak ispatlanan görüşlerdir. • Kuram; Kuram olayları algılama, açıklama ve tanımlama için geliştirilen bilgi ağıdır. • Kuram sayesinde hem olaylar arasındaki ilişkiyi açıklamak hem de gelecekte olabilecekleri kestirmek mümkün olabilmektedir. • Bir kuram, test edilip doğrulanmadıkça kuram olarak kalır. Doğrulandıktan sonra ise YASA olur. • Geçerli bir kuram, aynı konuda kendisine aykırı bir başka kuramın ortaya atılmasını asla engelleyemez. 15

İyi bir kuramın başlıca özellikleri; 1. Gözlemlenip sınanabilir olmalıdır 2. Önceden sınanmış kuramlarla tutarlı olmalıdır 3. Kısa ve yalın anlatımlı olmalıdır 4. Gözlemlenebilir olgu ve ilişkilere dayanmalıdır.

YASA • • 1. 2. 3. Yasa; Yasa olaylar arasındaki asli ve sorunlu bağımlılıkları ortaya koyan, aynı şartlarda hep aynı sonuçları veren, kendini tekrarlayan, olgusal içerik bakımından doğruluğu denenip gözlemlenebilen genellemelerdir. Doğruluğu test edilerek kanıtlanmış kuramlardır. Bu bakımdan yasa; İlgili olduğu alanla ilgili bir genellemedir. İlgili olduğu alanla ilgili olgusal içeriklidir. İlgili olduğu alanla ilgili doğruları ifade eder. 17

KURAL • • Kural; Kural bilime temel olan, yön veren, bilimin öğrenilmesinde, öğretilmesinde, bir eylemin gerçekleştirilmesinde uyulması zorunlu düzenlemelerdir. Kural, ortaya çıkması muhtemel yanlışları önleme açısından önem taşır. Her bilim dalının kendisine has kuralları olup, araştırmacı bu kurallara uymak zorundadır. Mesela, araştırmalarda örnekleme belli kurallara bağlıdır. 18

TEZ (sav)-iddia • • • Tez; Tez bilimsel anlamda kanıtlara dayanarak ya da mantık yoluyla bir fikrin, bir düşüncenin ya da bir konunun savunularak kanıtlanmasıdır. Tezin karşıtı ise antitezdir. Sentez ise tez ile antitezin bileşimidir. Master ve doktora çalışmalarına tez denilmesinin nedeni, ele alınan iddianın ispatlanmasını ya da çürütülmesini konu aldıkları içindir. Araştırmalarda tez cümlesi bir iddia biçiminde yer almalıdır. Bu sayede araştırma problemini okuyucuya yansıtmak kolaylaşmaktadır. 19

VARSAYIM • • • Varsayım; Varsayım kaynağı bilimsel bilgiye, deneyimlere, inançlara, gözlemlere dayanan ve üzerinde tanım birliğine varılmış doğrulardır. Varsayımların yeniden doğrulanmasına gerek duyulmaz. Varsayımlar rastgele kabuller değil, herkesin mantıklı bulup kabul edeceği doğrular olmalıdır. Bazen önceden yapılmış araştırmalarda ulaşılmış bulgular yeni araştırmaların varsayımı olarak kabul edilebilir. Bu durumda kabul edilen araştırma bulguların sağlıklı sonuçlar olmasına azami dikkat gösterilmelidir. 20

HİPOTEZ (denence) Hipotez; Hipotez bir araştırma probleminin çözümü için, doğrulanması ya da yanlışlanması gereken önermedir. • Hipotezler henüz doğruluğu veya yanlışlığı test edilmemiş önermelerdir. • Araştırmacı bir hipotez önerirken, onun doğrulanacağını veya yanlışlanacağını önceden bilemez. • Ancak, hipotez mantık ölçülerinin kabul edemeyeceği türde önermeler olmamalı, akla-mantığa uygun olmalıdır. Gözlem: 1 - Gördüğüm ilk leylek beyazdı Gözlem: 2 - Gördüğüm ikinci leylek beyazdı Gözlem: 3 - Gördüğüm üçüncü leylek beyazdı Gözlem: n- Gördüğüm n leylek beyazdı Hipotez: Hipotez Tüm leylekler beyazdır • 21

YÖNTEM (metod) Yöntem; Yöntem bir bilim dalının aradığı gerçeklere varmakta kullandığı zihinsel işlemlerin tümüdür. Her bilim dalının kendine has yöntemleri vardır. Bilimde yöntemin iki anlamı vardır Bilimsel düşünce yöntemi Bilim insanının akıl yürütme ve davranışı ile ilgili olarak; olgulara dayanma, tarafsızlık, eleştiriye açıklık, yanılma olasılığını dikkate alma özelliklerini içerir Bilimsel araştırma yöntemi Araştırma sürecinde, araştırmanın amacını ve problemi tanımlama, problemi çözecek modeli kurma, modelle ilgili olarak gerekli hipotezleri formüle etme gibi birbiri ile ilişkili süreçleri ifade eder Bilim insanının her iki anlamda da bilim yöntemine sahip olması gerekir. 22

Araştırma süreci başlangıçta üç aşamalı bir süreç olarak düşünülebilir: 1. Konu Seçimi 2. Kaynaklara Ulaşma 3. Süreç İçerisindeki Faaliyetler 23

Konu Seçimi İki Yolla Gerçekleşir: 1. Tez danışmanının konu önermesi 2. Araştırmacının konuyu kendisinin seçmesi Hangi yolla gerçekleşirse gerçekleşsin, konu seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır Bunlar: 1. Konu araştırmacı için ilgi çekici olmalıdır. 2. Konu, yeni ve orijinal olmalı, bilime katkı sağlamalıdır 3. Konu araştırmacının bilimsel kapasitesini aşmamalıdır 4. Konu sınırlandırılabilmelidir. 5. Konuya ilişkin bilgilere ulaşılabilir olmalıdır. (Mesela, rüşvet alınıp-verilmesiyle ilgili çok sağlıklı bilgilere ulaşabilmek çoğunlukla imkansızdır) 6. Konu anlamlı bir başlık ile ifade edilebilir olmalıdır 24

KAYNAKLARA ULAŞMA • Araştırmaya başlamanın ön koşulu alanla ilgili temel bazı kaynaklara ulaşmak ve okumuş olmaktır. • Konu alanıyla ilgili kaynaklar o alanda yazılmış kitaplardan ibaret değildir. • Kitaplardan daha da önemlisi, konuya ilişkin yapılmış araştırmalardır. • Araştırmaların bulunacağı kaynaklar ise, uluslar arası ve ulusal dergiler başta olmak üzere yüksek lisans ve doktora tezleridir. • Araştırmaların en yenilerine ulaşmak akademik bir ilke ve kuraldır. Bu araştırmaların eskilerin bulgularına da yer verebileceği düşünülmelidir. 25

SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ FAALİYETLER Bilimsel araştırmaların metin kısmı: I. Giriş (kuramsal çerçeve) II. Yöntem ve III. Sonuç ve Öneriler olmak üzere üç ana bölümden oluşur. 26

Araştırma Yöntemi • Yöntem: Yöntem Bir bilim dalının aradığı gerçeklere varmakta kullandığı zihinsel işlemlerin tümüdür. • Yöntem; Yöntem araştırmada cevap aranan problemin çözümü için izlenecek yolları doğru ve tutarlı bir biçimde ortaya koyan, birbiri ile ilişkili aşamalardan oluşan bir süreçtir. 27

Araştırma Yönteminin Evreleri 1. 2. 3. 4. 5. Araştırma Probleminin Tanımı Literatür Çalışması Araştırmanın Modeli Araştırmanın Varsayımları Araştırmanın Hipotezleri (Denenceler) a) Hipotezlerin Sınanması 1. Ayırım Yöntemi 2. Uygunluk Yöntemi 3. Birlikte Değişim Yöntemi 4. Tortu Yöntemi 5. Matematik ve İstatistiksel Yöntemler 28

Literatür Çalışması • • a) b) • • Literatür çalışması, problemin detaylı tanıtılmasına, çözüme kavuşturulmasına ve cevaplanmasına yardımcı olan teorik bilgileri sunmak için yapılır. Alanla ilgili literatüre hakim olmak araştırmacının; Araştırmasını bilimsel temele oturtmasında, Daha sonra yapılacak araştırmalara katkı sağlamasına yardımcı olur. Literatür taramasına alanla ilgili kitaplar ve makaleler okunarak başlanır ve konuyla ilgili temel kavramlar kazanılır. Daha sonra problemi analiz etmeye yönelik bilgiler edinilmelidir. 29