BLMSEL ARATIRMA YNTEMLER Yrd Do Dr Hamide Deniz

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Hamide Deniz Gülleroğlu

Deneme Modelleri (Karasar, 2005) • Neden-sonuç ilişkilerini belirlemeye çalışmak amacıyla doğrudan araştırmacının kontrolü altında, gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir.

Tarama-Deneme Modelleri Karşılaştırma (Karasar, 2005)

Bölüm II: Yöntem 2. Deneysel Modeller • Deneysel Desenlerin Temel Özellikleri a. Gerçek Deneysel Desenler b. Yarı Deneysel Desenler c. Faktöriyel Desenler

Deneysel Modeller • Neden sonuç ilişkilerini belirlemeye çalışmak amacıyla, doğrudan araştırmacının kontrolü altında, gözlemek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir. • Deneme ortamı, yapay ya da doğal koşullarda, fakat araştırmacının kontrolü altında gerçekleştirilir.

Deneysel Desenlerin Temel Özellikleri • Denemeci durumu değiştirebilmeli (yani manipülasyon yapabilmeli), • Değiştirmeler kontrollü olmalı, • Denemeci durumu değiştirmesinin etkisini gözleyebilmeli (etki-tepki).

Gerçek Deneysel Desenler Bilimsel değeri en yüksek araştırmalar, gerçek deneme modelleri ile yapılan araştırmalardır. ØÖntest-Sontest Kontrol Gruplu Model ØSon Test Kontrol Gruplu Model ØSolomon Dört Grup Modeli

Yarı Deneysel Desenler • Gerçek deneme modellerinin gerektirdiği kontrollerin sağlanamadığı ya da yeterli olmadığı durumlarda yarı deneme modellerinden yararlanılır. ØZaman Dizisi Modeli ØEşit Zaman Örneklemli Modeli ØEşitlenmemiş Kontrol Gruplu Model ØÖntest-Sontest Ayrı Örnek Grup Modeli ØRotasyon Modeli

Faktöriyel Desenler • Bağımlı değişkenler üzerinde aynı zamanda iki ya da daha fazla bağımsız değişkenin (faktörün) etkilerinin incelenmesine olanak tanıyan desenlerdir (Büyüköztürk, Kılıç, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2012). • Desen ek olarak bir araştırmacının tek bir deneyde iki ya da daha fazla uygulamanın birleşmiş (ortak) etkisini değerlendirmesine de olanak sağlar (Kirk, 1993).

İç ve Dış Geçerlik • İç geçerlilik, varılan bir ‘nedensel’ ilişkide ‘sonuç’un bilinen nedenlerle’ (deney değişkenleri ile) gerçekten açıklanabilirliğidir (Karasar, 2005). • İç geçerliğin etkilenebileceği faktörler şunlardır: Ø Zaman Ø Denek Seçimi Ø Deneklerin Olgunlaşması Ø Veri Toplama Aracı Ø Deneklerin Geçmişi

İç geçerliği etkileyen faktörler (devamı) ØDenek Kaybı Etkisi ØÖntest (Deney Öncesi Ölçüm) Etkisi ØEtkileşim Etkisi ØBeklenti Etkisi Øİstatistiksel Regresyon

Dış Geçerlik • Karasar (2005)’a göre dış geçerlik, örnek bir grup üzerinde ve araştırma (deney) koşulları içinde varılan sonucun, evren’e, gerçek yaşam’a genellenebilirliğidir. • Dış geçerliğin etkilenebileceği faktörler şunlardır 1. Örnekleme Etkisi 2. Tepkisellik Etkisi ya da Beklentilerin Etkisi 3. Öntest/Deneysel Değişken Etkileşim Etkisi

Kaynaklar Büyüköztürk, Ş. , Kılıç Çakmak, E. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. Ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel. Kirk, E. R. (1993), (D. Öngen, Çev. ), Deneysel Türleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 26 (1), doi: 10. 1501/Egifak_0000000504