BLMSEL ARATIRMA YNTEMLER BLMSEL ARATIRMANIN TEMELLER Bilgi Edinme

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN TEMELLERİ

Bilgi Edinme Yolları ü Bireysel Yaşantılar ü Görüş Birliği ü Uzman Görüşü ü Mantık ü Bilimsel Yöntem 2

Bilimsel Yöntem ü TDK sözlüğünde bilim şu şekilde tanımlanıyor: § “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi. ” § “Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci. ” 3

Bilimsel Yöntem § Bilimin amacı, gözlem ve deneylerden yola çıkarak olgular arasındaki ilişkileri ortaya çıkarıp doğrulamak, doğrulanmış ilişkileri genellemek ve genellemelerden kuram ve yasalara ulaşmaktır. § Bu nedenle bilim amacını, bilimsel yöntemi kullanarak gerçekleştirebilir. Bilimsel yöntem, bilgi edinme yollarından tümevarım ile tümdengelimin birleşimidir. § Bilimsel yöntem, bilimin süreç yanını oluşturur. 4

Bilimsel Yöntemin Aşamaları § Bailey, 1987; Cohen ve Manion, 1988; Mason ve Bramble, 1978; ) : Problemin fark edilmesi Problemin tanımlanması Çözüm yollarının tahmini Araştırma yönteminin geliştirilmesi Verilerin toplanması ve analizi Karar verme ve yorumlama 5

Bilimsel Yöntemin Aşamaları ü Olgusal Süreç § Gözlem § Deney § Ölçme 6

Bilimsel Yöntemin Aşamaları ü Kuramsal Süreç § Hipotez § Kuram § Yasa § Öngörü 7

Araştırma Nedir? ü Araştırma kavramı bir çok şekilde açıklanmıştır. Bir eşyasını kaybeden birinden, laboratuar çalışmalarına kadar farklı düzeylerdeki çalışmalar araştırma olarak tanımlanmıştır. ü Türk dil kurumuna da “Bilim ve sanatla ilgili olarak yapılan yöntemli çalışma” olarak geçmektedir. ü Araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi(analizi), yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Araştırma terimi, genellikle bilgi alanlarında gerçek ve ilkeleri ortaya çıkarmak için yapılan dikkatli, sistematik ve dayanıklı çalışmalar ve incelemelerdir. 8

Araştırmanın Türleri ü Deneysel Araştırma ü Korelasyonel (correlational) Araştırma ü Nedensel Karşılaştırma Araştırması ü Tarama Araştırması ü Etnografik Araştırma ü Tarihi Araştırma ü Eylem Araştırması ü Olgubilim Çalışmaları ü Kuram Oluşturma Çalışmaları ü Durum Çalışmaları ü AR-GE Çalışmaları 9

Deneysel Araştırma § Bilimsel yöntemlerin içinde en kesin sonuçların elde edildiği araştırmadır. § Deneysel araştırma iki yada daha fazla gruba uygulanan, belli değişkenler üzerinde ki etkilerin değişip değişmediğini inceler. 10

Deneysel Araştırma ü Araştırmacı; § karşılaştırılabilir işlemler uygular § bilgiyi test eder § onların etkilerini inceler. ü Araştırmacıyı en kesin yorumlara götürmesi beklenir. ü “Öğrencilerime nasıl en etkili şekilde öğretebilirim? ” 11

Deneysel Araştırma ü Karşılaştırılmada dikkat edilmesi gerekenler; § Öğrencinin yetenek düzeyi § Yaşı § Not düzeyi § Materyaller ve öğretmenin özellikleri § Dışarıdan gelen tüm değişkenler ü Kullanılan ölçme araçları: § Test 12

Korelasyonel Araştırma ü İki ya da daha fazla değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek aynı zamanda neden-sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek amacıyla yapılan araştırmadır. ü “Hangi tür bireyler matematik öğrenmede sorun yaşıyor? ” 13

Korelasyonel Araştırma ü Nasıl uygulanır; § Bilgi toplanır § İlişki var mı bakılır § İlişkinin derecesi belirlenir § İlişkiler tanımlanır 14

Nedensel Karşılaştırma Araştırması ü İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale olmaksızın belirlemeyi amaçlar. ü Grup üyelerinin muhtemel nedenleri ve sonuçlarını belirlemek için farklı deneyimleri olan belli grupları karşılaştırmayı içerir. ü “Sosyal ekonomik düzeyi farklı olan bireylerin öğrenmelerinin karşılaştırılması” 15

Tarama Araştırması § Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalardır. § Genellikle bu araştırma için anket teknikleri kullanılır. § Bir grubun özelliklerini, görüşme soruları, soru formları ya da testler gibi bir dizi araçla tanımlamaya çalışır. Yöntem hakkında düşünce Veri Toplama Verileri analiz ederek bulgulara ulaşma 16

AR-GE Araştırmaları ü Somut ürünler geliştirmeyi amaç haline getirerek, uzman kişiler sorumluluğunda üretilmiş bilginin denemeli uygulaması ile problemin çözümünde etkili olabilecek nitelikteki araştırma geliştirme türündeki araştırmalardır. 17

Eylem Araştırması ü Eylem araştırmacıları, sağlam genellemelerden çok kendilerinin de içinde bulundukları belirli bir durumun koşullarını değiştirmelerini sağlayacak bilgiyi elde etmeye yoğunlaşırlar. ü Bir sınıftaki öğrencilerin okuma yeteneklerini geliştirmek ya da bir okulun kütüphanesinin kullanımını artırmak örnek olarak gösterilebilir. 18

Eylem Araştırması ü Diğer araştırma yöntemlerinden iki temel açıdan farklılık gösterir. Bunlar; § Diğer insanlar, ortamlar ya da durumlar ile ilgili genellemelere en az önem verilmesi, § Çalışmanın sonuçlarından etkilenebileceklerin yanı sıra deneklerin de (hakkında veri toplananlar) çalışmaya aktif katılımlarına önem verilmesidir. 19

Kuram Oluşturma Çalışmaları ü Sistematik olarak toplanan, analiz edilen verilere dayalı kuram geliştirme biçimidir. ü Bir kuramın oluşması için sürekli bir şekilde gerçekleştirilen karşılaştırmalı analizlere ihtiyaç vardır. 20

Kuram Oluşturma Çalışmaları ü Süreçte toplanan veriler analiz edilir ve ortaya çıkan kavramlar, olgular ve süreçler daha sonraki veri toplama aşamalarına dahil edilir. Veri toplama ve analiz Kavram, olgu ve süreçler 21

Durum Çalışması ü Bilimsel sorulara cevap aramada kullanılan ayırt edici bir yaklaşım olarak görülmektedir. ü Durum çalışmaları bir varlığın mekana ve zamana bağlı tanımlandığı ve özelleştirildiği araştırma olarak ifade edilmektedir. 22

Genel Araştırma Türleri ü Betimsel (Descriptive) Araştırmalar ü İlişkisel (Associational) Araştırmalar ü Müdahale (Intervention) Araştırmaları

Betimsel (Descriptive) Araştırmalar ü Verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar. ü Eğitim alanındaki araştırmalarda, en yaygın betimsel yöntem tarama çalışmalarıdır. ü Etnografik ve tarihi yöntemler gibi yöntemler de yapıları bakımından betimseldir. 24

Betimsel (Descriptive) Araştırmalar ü Tarama çalışmalarında araştırmacılar; § Bireylerin § Grupların § Fiziksel ortamların (okul gibi) özelliklerini (yetenekler, tercihler, davranışlar vb. ) özetler. 25

Betimsel (Descriptive) Araştırmalar ü Eğitim alanındaki betimsel çalışmalara verilecek örnekler; § Çeşitli öğrenci gruplarının başarılarını belirlemek, § Öğretmenlerin, yöneticilerin veya danışmanların davranışlarını tanımlamak, § Ebeveynlerin tutumlarını ve okulun fiziki şartlarını tanımlamak olabilir. ü Olgunun tanımlanması tüm araştırma gayretlerinin başlangıç noktasıdır. 26

İlişkisel (Associational) Araştırmalar ü İlişkileri ve bağlantıları inceleyen araştırma türüdür. ü Başarı konusundaki farklılıkların; öğretmenin davranışı, öğrencinin ilgileri ve ebeveynlerin tutumlarıyla ne şekilde ilişkilendirildiğini öğrenmek isteyebilirler. ü Bu şekilde araştırmacılar; ilişkileri belirleyerek olguları daha iyi algılayabilirler. 27

İlişkisel (Associational) Araştırmalar ü İlişkisel araştırmalara verilebilecek bazı örnekler; § Korelasyonel ve nedensel karşılaştırma yöntemleri, § Başarı ve tutum arasındaki , öğrencinin bireysel farklılıklarının arasındaki ya da öğretmenin farklı özellikleri ve öğrencinin başarısı arasındaki korelasyon araştırmaları, § Ders anlatımı ve başarı arasındaki ya da cinsiyet ve başarı arasındaki nedensel karşılaştırma araştırmalarıdır. 28

Müdahale (Intervention) Araştırmaları ü Belirli bir yöntem ya da uygulamanın bir ya da daha fazla sonucu etkilemesi beklenir. ü Müdahale araştırmaları, araştırmacıların; § Çeşitli öğretim yöntemlerinin, § Öğretim programlarının, § Sınıfın düzenlenmesinin etkililiğini, § Kişilerin veya grupların özelliklerini etkilemeye yönelik diğer çabaların değerlendirilebilmelerini sağlar. ü Müdahale araştırmaları, kuramsal tahminleri doğrulayarak sahip olunan genel bilgiye katkıda bulunabilir. Müdahale araştırmasında kullanılan başlıca yöntem deneydir. 29

Nicel ve Nitel Araştırmaların Karşılaştırılması ü Bilimsel araştırmalarda diğer bir ayrım da “nitel ve nicel araştırmalar” şeklinde gerçekleşir. ü Nitel ve nicel araştırmalar § Yararlanılan yöntemler, § Yürütülen çalışmalar, § Araştırmacının rolü, § Genelleştirilebilirlik, yönlerinden farklılık gösterirler. 30

Nicel Araştırmanın Avantajları / Dezavantajları Avantajları • Genelleştirilebilir sonuçlar üretilir. • Farklı gruplar arasında karşılaştırma yapılabilir. • Kuramların doğruluk derecesi test edilir. • Belirli bir yapı içindeki ilişkilerin incelenmesine yarar. Dezavantajları • Mükemmel örneklem almak güçtür. • Yeterli sayıda veri toplamak güçtür. • Mükemmel ölçüm şartları her zaman sağlanamaz. • Ölçme aracı önyargıyı da yansıtır. • Model dışındaki verilerle ilgilenmez. 31

Nitel Araştırmanın Avantajları / Dezavantajları Avantajları • Özel durumların tüm gerçekliğini yansıtır. • Sonuçları ile kuramların üretilmesinin kolaylaştırır. • Ortamdaki çok farklı faktörlerin anlaşılmasını sağlar. • Araştırmanın sonuçlarının uygulanabilirliği daha yüksektir. Dezavantajları • Deneklerin yaşadıkları deneyimleri olduğu şekliyle ifade etmeleri zordur. • Verilerin analizinde bireylerin sahip oldukları önyargı da yer alır. 32

Nicel ve Nitel Araştırmaların Karşılaştırılması Nicel Araştırma üTek gerçek üDeğişkenler arası ilişkiler üModelin önceden belirlenmesi üOrtamı aşan genellemeler Nitel Araştırma üBirden çok gerçek üKatılımcıların bakış açısı üModelin araştırmanın akışı içinde belirlenmesi üKapsam olarak sınırlı genellemeler 33

Araştırma Sürecinin Aşamaları Problemin tanımlama Soruları ve hipotezleri tanımlama Literatür taraması Örneklem seçimi Veri toplama araçlarını düzenleme Uygulama Verilerin analizi Raporlaştırma 34

Araştırma Sürecinin Aşamaları Araştırmada ortaya konan probleme ilişkin cümle Keşfedici bir soruyu ya da hipotezi biçimlendirmek İlgili literatürün gözden geçirilmesi Örneklem seçimi Veri toplama araçlarının düzenlenmesi Uygulama Veri analizi Raporlaştırma 35

Etik ü Etik, tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanır. ü Araştırma etiği, bilimsel bir araştırmanın planlama yürütülmesi sürecinde uyulması gereken ahlaki ve bilimsel ilkelerdir. 36

Bilimsel Araştırma Yapan İnsanların Sahip Olması Gereken Özellikler ü Araştırmanın tasarımı ve yürütülmesinde en yüksek mesleki standartlara sahip olmak. ü Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi sırasında öz-eleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak. ü Aynı konu üzerinde araştırma yapmış ve yapmakta olan diğer araştırmacılara ve onların katkılarına içtenlikle teslim edici bir tavır içinde olmak. 37

Bilimsel Çalışmalarda Karşılan Sorunlar ü Kanıtların dikkatli bir şekilde toplanmaması ve kullanılmaması ü Fikirlerin ve başkalarının eserlerinin dikkatli kullanılmaması ü Tamamen kanıtlanmamış bilgi üzerinde şüpheci olunmaması ü Alternatif açıklamalara açık olunmaması ü Bilgi edinme sürecinde deneklere özen gösterilmemesi ve zarar verilmesi 38

Bilimsel Çalışmalarda Karşılan Sorunlar ü Söylemde nezaket ve ikna yolunu tercih etmeme ü Politika yapımına yönelik bir araştırma olmadıkça politik uygulamalardan kaçınmama ü Diğer bireylerin akademik performansını değerlendirmede sadece akademik değerlere dayanmama ü Akademik etiğin, yalnızca bilimsel araştırmalara değil, akademik yaşamı oluşturan tüm faaliyetlere yansıtılmaması 39

Bilim Dünyasında En Sık Görülen Etik Dışı Davranışlar ü Disiplinsiz araştırma : § Disiplinsiz, dikkatsiz, aceleci ve özensiz bir şekilde hazırlanan çalışmada bazı hataların ortaya çıktığı çalışmadır. ü Yinelenen Yayın(Duplication) : § Aynı bilimsel çalışmanın birden çok dergiye gönderilerek yayınlanmasıdır. ü Sahtecilik, Saptırma veya Aldatmaca (Falsification) : § Bilimsel verilerin istemli bir şekilde değiştirilmesidir. 40

Bilim Dünyasında En Sık Görülen Etik Dışı Davranışlar ü Uydurmacılık(Fabrication): • Hiçbir şekilde araştırma yapılmadan, sözde bilimsel bir yayının ortaya çıkması olayıdır. ü Aşırmacılık (Plagiarism) : § Başkalarına ait olan araştırma verilerinin olduğu gibi, kaynak bildirmeden, sanki kendi araştırma verileriymiş gibi yayımlanmasıdır. § Bilimsel verilerin istemli bir şekilde değiştirilmesini ifade eder. 41

Bilimde Etik Dışı Davranışın Başlıca Nedenleri ü Bireylere akademik aşamaların başında bilimsel araştırma etiğinin öğretilmemesidir. ü Kendilerine toplumda, üniversite ve bilim çevrelerinde yüksek yer edinme duyguları genç bireyleri etik dışı davranışlara götürebilir. ü Fazla sayıda yayın yapılması ile bilimde saygınlığın her zaman artacağı yanılgısıdır. ü Elde edilen finansal desteği yitirmemek için bilimde etik dışı bir davranışa sığınılabilinir. 42

Bilimsel Etiğe Aykırı Davranışların Önlenmesi İçin Yapılması Gerekenler ü Araştırmacıların eğitilmesi, ü Araştırmacılar üzerinde baskıların azaltılması, ü Araştırmacılar üzerindeki mali baskının azaltılması gerekmektedir. 43

Teşekkür Ederim. . ! 44