BLM 4 MALYET HESAPLAMA SSTEMLER II SAFHA MALYET

BÖLÜM 4 MALİYET HESAPLAMA SİSTEMLERİ II- SAFHA MALİYET SİSTEMİ Prof. Dr. Metin Saban 1

II- SAFHA MALİYET SİSTEMİ Safha maliyet sistemi bir veya birbirine benzeyen birkaç mamulün bir arada ve birbirini izleyen aşamalarda kitle şeklinde üretildiği işletmelerde giderlerin safhalar itibari ile biriktirilerek maliyetlerin hesaplandığı bir sistemdir. Safha maliyet sistemi birbirine benzer veya tek tip mamul üreten; petro-kimya, lastik, tekstil, çimento, cam, şeker, gıda, et entegre vb. üretim işletmelerinde uygulanabilir. Prof. Dr. Metin Saban 2

Safha maliyet sisteminde, mamul nihai mamul haline gelinceye kadar bir çok gider yerinde işlem görür. Mamulün işlem gördüğü bu gider yerlerinin her biri bir safha olarak kabul edilerek, bu safhalarda işlem görmüş mamul veya yarı mamulün maliyeti saptanır. Üretilen mamullerin nitelikleri ve özellikleri nedeniyle safha maliyet sisteminde belli bir mamul veya mamul grubunun maliyetinin hesaplanmasından çok, belli bir safhaya ilişkin maliyetler hesaplanır. Bir başka anlatım biçimiyle, sürekli üretim sürecinde üretim yapan işletmelerde her safhanın gider toplamı, o safhada üretilen mamul veya mamul grubunun toplam üretim maliyetini oluşturur. Dolayısıyla her safhanın toplam üretim maliyeti o safhada üretilen mamul birim sayısına bölünerek, birim maliyet saptanır. Ancak mamulün birçok safhada işlem görmesi sonucu nihai mamul haline gelmesi nedeniyle, önceki safhalardan devralınan maliyet dikkate alınarak o safhanın toplam üretim maliyeti bulunur. Prof. Dr. Metin Saban 3

SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ 1) Safha maliyet sisteminde, üretim safhalarını saptamak üzere gider yerleri oluşturulur ve üretim giderleri gider yerlerine göre bölümlenir. Bir gider yerinin safha olarak kabul edilmesi için; girdi-çıktı ilişkisinin kurulabilmesi ve çıktının ölçülebilir olması gerekir. 2) Üretimin birbirine bağlı safhalardan oluşması nedeniyle, ilk safhadan başlayarak her bir safhada toplanan giderler bir sonraki safhaya aktarılmak üzere üretilen mamulün toplam ve birim maliyeti bulunur. Son safhada üretimi tamamlanmış nihai mamullerin toplam maliyeti, stok maliyeti olarak mamuller hesabına aktarılır. 3) Safhalarda üretimi tamamlanmış mamullerin maliyetinin gerek bir sonraki safhaya, gerekse mamul hesabına aktarılması için, varsa üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin maliyetinin hesaplanması gerekir. Prof. Dr. Metin Saban 4

SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN YARARLARI Maliyetler, belli zaman (genellikle her ay sonunda) aralıklarında düzenli olarak hesaplanır. Böylece yöneticilerin gerek birim maliyetlere, gerekse toplam maliyetlere ilişkin düzenli bilgi edinme olanağı bulunur. Üretilen mamullerin homojen olması halinde, birim maliyetlerin hesaplanması daha doğru ve kolaydır. Sipariş maliyet sistemine göre daha az emeği ve gideri gerektirdiğinden uygulanması kolaydır. Prof. Dr. Metin Saban 5

SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN SAKINCALARI Fiili maliyetlerin kullanıldığında; maliyetler dönem sonlarında hesaplandığından gerek birim maliyetlerin, gerekse maliyet raporlarının düzenlenmesi gecikmektedir. Mamullerin homojen olmaması halinde ortalama birim maliyetlerin hesaplanması zordur ve hatalı sonuç verebilir. Yarı mamul stoklarının bulunması halinde bunların tamamlanma derecelerinin yanlış saptanması, birim maliyetlerin hesaplanmasına da yansır. Bu durum stokların değerlemesini ve satılan mamullerin maliyetini de etkiler. Fiili ve tarihi maliyetlerin kullanılması, söz konusu maliyet yöntemlerinin sakıncalarını da taşıdığından standartların kullanılması yöneticilere daha yararlı bilgilerin sunulmasına olanak sağlar. Prof. Dr. Metin Saban 6

SAFHA MALİYET SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ 1. 2. 3. 4. 5. Miktar hareketlerinin saptanması, Eşdeğer mamul miktarının saptanması, Toplam üretim maliyetinin saptanması, Birim eşdeğer mamul maliyetinin saptanması, Yarı mamullerin ve mamullerin toplam üretim maliyetinin saptanmasıdır. Prof. Dr. Metin Saban 7

1. MİKTAR HAREKETLERİNİN SAPTANMASI Safhanın miktar hareketi, belli bir dönemde üretime alınan birim sayısı ile üretimden çıkan birim sayısının eşitlendiği tablodur. Fiziki akım tablosu olarak da tanımlanan bu tablo yardımı ile mamullerin nereden geldiği ve nereye gittiği izlenir. + Dönem başı yarı mamul stok miktarı XX + Dönem içinde üretime başlanan miktar XX + Önceki safhadan devir alınan miktar XX = ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR XXX + Üretimi tamamlanıp bir sonraki safhaya veya mamul ambara devir edilen miktar XX + Dönem sonu yarı mamul stok miktarı XX + Fire (üretim kayıpları) XX = ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR Prof. Dr. Metin Saban XXX 8

Örnek: X işletmesinde mamul üretimi iki safhada gerçekleşmekte olup, üretim dönemine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. • Birinci safhada dönem başı yarı mamul miktarı 10. 000 kg olup, dönem içinde üretimine başlanan miktar ise 80. 000 kg’dır. Üretim döneminde safhada üretim kaybı yoktur. Üretimi tamamlanan 70. 000 kg mamul ikinci safhaya devir edilmiştir. • İkinci safhada dönem başı yarı mamul miktarı 15. 000 kg olup, üretimine başlanan miktar 10. 000 kg’dır. Üretim döneminde 85. 000 kg mamulün üretimi tamamlanarak mamul stoklarına devredilmiştir ve dönem sonunda 7. 000 kg yarı mamul stoku bulunmaktadır. Prof. Dr. Metin Saban 9

Bu verilere göre her iki safhaya ilişkin miktar hareketi tablosu aşağıda gösterilmiştir. Prof. Dr. Metin Saban 10

Prof. Dr. Metin Saban 11

Örneğin A üretim işletmesinin Nisan ayında bir safhasında dönem sonunda elde edilen mamul ve yarı mamul miktarları ile tamamlanma dereceleri (oranları) aşağıdaki gibidir. Fiziki Birimler Dönemde Üretime Başlanan Miktar TOPLAM Dönemde Tamamlanıp Devir Edilen Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı TOPLAM Tamamlanma Derecesi 25. 000 Adet 20. 000 Adet % 100 5. 000 Adet % 60 25. 000 Adet Buna göre safhanın toplam eşdeğer mamul miktarını aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz. Fiziki Birimler Dönemde Tamamlanıp Devir Edilen Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı Tamamlanma Derecesi Eşdeğer Mamul Miktarı 20. 000 Adet * % 100 = 20. 000 Adet 5. 000 Adet * % 60 = 3. 000 Adet Toplam 23. 000 Adet Prof. Dr. Metin Saban 12

Örnekte dönem sonu yarı mamullerin tamamlanma derecelerinin aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım. Yukarıdaki bilgiler ışığında safhada üretilen eşdeğer mamul miktarı aşağıda gösterilmiştir. Prof. Dr. Metin Saban 13

3. TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİN SAPTANMASI Toplam üretim maliyetinin saptanmasında aşağıdaki işlemler yapılır. Her safhanın giderleri gider yerlerine göre izlendiğinden, direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri dikkate alınarak direkt giderler toplamı bulunur. Genel üretim giderlerinin birinci dağıtım sonucunda safhada oluşan tutarları bulunarak, bu tutara diğer gider yerlerinde (hizmet gider yerleri) oluşan giderlerin, saptanan dağıtım yöntemine göre dağıtılan giderlerin eklenmesiyle, safhanın toplam genel üretim giderleri bulunur. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri toplanarak, safhanın üretim dönemine ilişkin üretim maliyeti bulunur. Safhanın döneme ilişkin üretim maliyetleri toplamına varsa önceki maliyet döneminden devreden o safhaya ilişkin yarı mamul maliyetleri eklenir. Bu tutara varsa bir önceki safhadan gelen üretim maliyetleri eklenerek safhanın toplam üretim maliyeti saptanmış olur. Prof. Dr. Metin Saban 14

Örnek: A üretim işletmesinde Nisan ayı üretim giderlerine ilişkin tutarlar aşağıda gösterildiği gibidir. Prof. Dr. Metin Saban 15

4. BİRİM EŞDEĞER MAMUL MALİYETİNİN SAPTANMASI Birim maliyetlerin hesaplanmasında aşağıdaki formüllerden yararlanılır. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Birim Maliyeti = Direkt İşçilik Gideri Birim Maliyeti = Genel Üretim Gideri Birim Maliyeti Direkt İlk madde ve Malzeme Gideri Toplamı İlk Madde ve Malzeme Açısından Eşdeğer Mamul Miktarı Direkt İşçilik Gideri Toplamı Direkt İşçilik Açısından Eşdeğer Mamul Miktarı Genel Üretim Gideri Toplamı = Genel Üretim Açısından Eşdeğer Mamul Miktarı Prof. Dr. Metin Saban 16

Üretim maliyeti unsurlarına göre ayrı bulunan birim maliyetlerin toplamı ise üretim döneminin toplam birim maliyetini oluşturur. Nisan ayında A üretim işletmesinin üretim safhasının birim maliyetlerini hesaplayalım. Prof. Dr. Metin Saban 17

5. MAMULLERİN VE YARI MAMULLERİN TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİN SAPTANMASI Mamul ve yarı mamullerin toplam üretim maliyetinin saptanmasında aşağıdaki formüllerden yararlanılır. Tamamlanan mamuller için; Safhada tamamlanan mamullerin toplam üretim maliyeti = Tamamlanan Mamul Miktarı Prof. Dr. Metin Saban x Safhanın Toplam Birim Maliyeti 18

Dönem sonu yarı mamuller için; = D. S. Yarı Mamul Eşdeğer Miktarı x Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Birim Maliyeti Direkt İşçilik Giderleri Açısından = D. S. Yarı Mamul Eşdeğer Miktarı x Direkt İşçilik Giderleri Birim Maliyeti Genel Üretim Giderleri Açısından = D. S. Yarı Mamul Eşdeğer Miktarı x Genel Üretim Giderleri Birim Maliyeti Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Açısından Prof. Dr. Metin Saban 19

Yukarıdaki açıklamalarımızı sayısal bir örnek yardımı ile gösterelim. - Tamamlanıp Devir Edilen Ürünlerin Maliyeti 20. 000 Ad. * 2, 00 TL/Ad. = - Dönem Sonu Yarı Mamul Maliyeti 40. 000. -TL 7. 250. -TL Direkt İlk Madde ve Malzeme 5. 000 Ad. * 1, 00 TL/Ad. = 5. 000. -TL Direkt İşçilik Giderleri 3. 000 Ad. * 0, 25 TL/Ad. = 750. -TL Genel Üretim Giderleri 2. 000 Ad. * 0, 75 TL/Ad. = 1. 500. -TL Üretime Yüklenen Toplam Maliyet 47. 250. - Prof. Dr. Metin Saban 20

1. Dönem Başı Yarı Mamul Stokunun Bulunmaması Z mamulünün üretimini tek safhada gerçekleştiren Delta üretim işletmesinin Kasım 20 XX dönemine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Dönemde Üretime Başlanan 20. 000 Adet Dönemde Tamamlanan Miktar 16. 000 Adet Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı 4. 000 Adet Tamamlanma dereceleri Direkt ilk madde ve malzeme açısından % 100 Direkt işçilik açısından % 50 Genel Üretim Giderleri açısından % 50 Dönemin Üretim Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 10. 000. -TL Direkt İşçilik Giderleri 4. 500. -TL Genel Üretim Giderleri 9. 000. -TL Prof. Dr. Metin Saban 21

Prof. Dr. Metin Saban 22

2. Safhalarda Dönem Başı Yarı Mamul Stokunun Bulunması Safha maliyet sisteminde dönem başında yarı mamul stoku bulunması durumunda maliyet hesabında ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi veya ilk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemlerinde biri kullanılır. Eğer dönem başı yarı mamul stokları önce tamamlanıp daha sonra dönem içerisinde üretimine başlanıp tamamlanan ürünlerin maliyetleri dönem başı yarı mamul stoklarından ayrı izleniyorsa FIFO yöntemi, şayet dönem başı yarı mamullerin daha önceki dönemden devir alınan maliyetleri ile dönemin üretim giderleri birleştiriliyor ise ortalama maliyet uygulanmış olur. Prof. Dr. Metin Saban 23

A. Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi: Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde, dönem başı yarı mamul stokları üretim döneminin bir parçası olarak kabul edilir. Dolayısıyla dönem başı yarı mamul stoklarına ilişkin önceki üretim döneminde tüketilen giderler, üretim dönemi giderleriyle toplanır. Eşdeğer mamul miktarı bulunurken de dönem başı yarı mamul stoklarına önceki üretim döneminde yapılan üretim işlemleri, cari üretim döneminde yapılmış gibi kabul edilir. Ağırlıklı Ortalama Birim Maliyet Dönem Başı Yarı Mamul + Dönemin Giderleri = Eşdeğer Mamul Miktarı Prof. Dr. Metin Saban 24

Örnek: X üretim işletmesinin Mart ayında I. Safhasına ilişkin miktarsal hareketlerinin ve maliyet bilgilerinin aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım; Tamamlanma Dereceleri Dönem Başı Yarı Mamul Miktarı 200 Adet Dönemde Üretime Başlanan 4. 500 Adet Dönemde Tamamlanan Miktar 4. 200 Adet Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı 500 Adet % 100 - % 60 Dönem Başı Yarı Mamul Maliyetleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 1. 800. -TL Direkt İşçilik Giderleri 600. -TL Genel Üretim Giderleri 960. -TL Dönemin Üretim Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 40. 500. -TL Direkt İşçilik Giderleri 21. 900. -TL Genel Üretim Giderleri 35. 040. -TL Prof. Dr. Metin Saban 25

Prof. Dr. Metin Saban 26

B. İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi: İlk giren ilk çıkar yönteminde, dönem başı yarı mamul stokları, üretim döneminde başlanıp tamamlanan mamullerden tamamen ayrı kabul edilir. Bu nedenle dönem başı yarı mamul stoklarına ilişkin olarak önceki üretim döneminden devreden giderler, eşdeğer mamul maliyetinin hesaplanmasında dikkate alınmaz. Buna göre bir safhada bir dönem içerisinde katlanılan giderler; 1. Dönem başı yarı mamullerini tamamlamak 2. Dönem içinde üretime başlanarak tamamlanan mamulleri meydana getirmek 3. Dönem sonunda safhada kalan yarı mamulleri meydana getirmek için söz konusu olmaktadır. Prof. Dr. Metin Saban 27

İncelediğimiz örnekteki üretim işletmesinin Mart 20 XX ayında I. Safhasına ilişkin miktar hareketlerini anımsayacak olursak; Dönem başı yarı mamul stok miktarı Dönem içinde üretime başlanan miktar Fiziki Birimler Tamamlanma Derecesi 200 Adet % 100 - % 60 4. 500 Adet ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR 4. 700 Adet Üretimi tamamlanıp bir sonraki safhaya devir edilen miktar Dönem başı yarı mamul stok miktarı 4. 200 Adet Dönemde üretime başlanıp tamamlanan 4. 000 Adet Dönem sonu yarı mamul stok miktarı 500 Adet ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR Prof. Dr. Metin Saban % 100 - % 60 4. 700 Adet 28

• Dönem başı yarı mamuller % 60 oranında tamamlanmış olduğuna göre; dönem başı yarı mamulleri tamamlamak için (1, 00 – 0, 60 = 0, 40) % 40 oranında çalışılmıştır. • Dönemde tamamlanıp devir edilen mamul miktarı 4. 200 Adet olduğuna göre dönem içinde üretime başlanıp tamamlanan mamul miktarı ise 4. 200 Adet – 200 Adet = 4. 000 Adet mamuldür. • Dönem sonunda kalan 500 Adet yarı mamul ise dönemde %60 oranında tamamlanmış olduğundan gelecek döneme devir etmiştir. Prof. Dr. Metin Saban 29

Prof. Dr. Metin Saban 30

BİRDEN FAZLA SAFHALI ÜRETİMDE MALİYET HESAPLAMALARI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Örnek: Tek bir mamul üretimi yapan Y üretim işletmesinde üretim I ve II no’lu safhalardan geçerek tamamlanmaktadır. Mamul üretimi I. Safhada başlamakta, burada tamamlanan birimler II. Safhaya devir edilmektedir. II. Safhada tamamlanan birimler ise mamul ambara devir edilmektedir. Üretimde kullanılan direkt ilk madde ve malzemelerin tamamı I. Safhada üretime katılmaktadır. Safhanın döneme ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir: Prof. Dr. Metin Saban 31

Prof. Dr. Metin Saban 32

AĞIRLIKLI ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ Prof. Dr. Metin Saban 33

Prof. Dr. Metin Saban 34

İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİNE GÖRE ÇÖZÜM Prof. Dr. Metin Saban 35

Prof. Dr. Metin Saban 36

MALİYET TABLOSU Prof. Dr. Metin Saban 37

3. İLERİ SAFHALARDA DİREKT İLK MADDE VE MALZEME KATILMASI İleri safhalarda katılan direkt ilk madde ve malzemenin safhanın üretim miktarı üzerindeki muhtemel etkileri aşağıdaki gibi olabilir; Katılan direkt ilk madde ve malzeme üretim miktarını değiştirmez. Örneğin bir otomobil fabrikasında montaj aşamasında kullanılan (cam, lastik, koltuk, ayna vb. ) takılan parçalar üretilen otomobil sayısını etkilemez. Katılan direkt ilk madde ve malzemeler safhanın üretim miktarını artırır. Örneğin et sanayinde sucuk üretiminde katılan baharatlar veya boya üretiminde katılan pigmentler ve diğer kimyasallar gibi. Prof. Dr. Metin Saban 38

Katılan direkt ilk madde ve malzemenin safhaya yüklenen toplam maliyetler üzerindeki etkisi her iki durumda aynı olmasına rağmen, safhanın birim maliyetleri üzerindeki etkisi iki durumda farklı olacaktır. Birinci durumda; üretim miktarında değişme olmayacağı için diğer maliyet unsurlarına direkt ilk madde ve malzeme eşdeğer birim maliyet tutarı eklenecektir. Böylece katılan direkt ilk madde ve malzemenin safhanın toplam birim maliyetlerini artırıcı etkisi olacaktır. İkinci durumda ise; safhanın üretim miktarı bir önceki safhadan devir alınan miktarla birlikte, katılan malzeme ile birlikte safhanın üretim miktarı ve başka bir ifade ile girişler toplamı da artacağından eşdeğer mamul miktarı da artacaktır. Dolayısıyla maliyet unsurlarının daha yüksek bir paydaya bölünmesi her bir unsurun birim başına maliyetini azaltıcı etkisi olacaktır. Prof. Dr. Metin Saban 39

Prof. Dr. Metin Saban 40

Prof. Dr. Metin Saban 41

Prof. Dr. Metin Saban 42

Prof. Dr. Metin Saban 43

Prof. Dr. Metin Saban 44

7. BİRDEN ÇOK MAMULÜN BİRARADA ÜRETİLMESİNDE MAMUL MALİYETİNİN HESAPLANMASI Safha maliyet sistemi genellikle tek tip mamul üreten işletmelerde uygulanan bir yöntemdir. Ancak bazı üretim işletmelerinde birbirine benzer özellikte (aynı ilk madde ve malzemelerden) birden fazla mamul üretilebilir. Örneğin ham demirden farklı kalınlıkta inşaat demiri; pamuktan farklı kalınlıklarda pamuk ipliği üretilmesi gibi. Görüldüğü gibi, işletmelerin üretim politikalarına göre aynı safhada birden fazla mamul üretilmesi olanaklıdır. Ancak işletmenin birden fazla mamul üretmesi; birleşik mamul-yan mamul niteliğinde değildir. Çünkü aynı safhada birden fazla mamulün üretilmesi işletmenin üretim politikasına bağlıdır. Bir başka anlatım biçimiyle, mamullerden birini üretip diğerini üretmemek (piyasa talebine göre) işletmenin kararına bağlıdır. Birden fazla mamulün üretildiği bu tür işletmelerde en önemli sorun, safhanın üretim maliyetlerini; o safhada üretilen birden fazla mamullere nasıl dağıtılacağıdır. Birden fazla mamulün üretilmesinde mamullerin maliyetinin hesaplanması sipariş maliyet sistemine benzer bir işlem yapılabileceği gibi, mamullerin farklı özellikleri dikkate alınarak da saptanacak katsayılara göre, mamullerin maliyetleri hesaplanabilir. Prof. Dr. Metin Saban 45

7. 1. BİRİNCİ SAFHADA ÜRETİLEN MAMULDEN DİĞER SAFHALARDA BİRDEN FAZLA MAMUL ÜRETİLMESİNDE MALİYETLERİN HESAPLANMASI Bir üretim işletmesinde, birinci safhada üretilen mamul takip eden safhalarda üretilen mamullerin ilk maddesi niteliğinde olabilir. Böyle bir üretim sürecinde diğer safhalarda üretilen mamuller birbirinden ayrılabildiğinde, maliyet hesaplamaları oldukça kolaydır. Birinci safhada üretilen mamulün maliyeti, sonraki safhalarda üretilen mamullerin maliyetine eklenerek hesaplanır. Bu durumda dikkat edilmesi gereken nokta; birinci safhadan sonraki safhalarda üretilen mamullerin maliyetlerinin ayrı hesaplanmasıdır. Örnek: A üretim işletmesinde üretim iki safhada gerçekleşmektedir. Birinci safhada üretilen mamul, ikinci safhada üretilen X ve Y mamullerinin üretiminde kullanılmaktadır. Prof. Dr. Metin Saban 46

Prof. Dr. Metin Saban 47

Prof. Dr. Metin Saban 48

Prof. Dr. Metin Saban 49

Prof. Dr. Metin Saban 50

7. 2. SAFHALARDA ÜRETİLEN MAMULLERİN BİRBİRİNDEN AYRILAMAMASI HALİNDE MALİYETLERİN HESAPLANMASI Safhalarda üretilen birden fazla mamulün birbirinden ayrılmaması durumunda, mamul maliyetlerinin hesaplanması farklılık gösterir. Bu şekildeki üretim sürecinde; dönem sonu yarı mamullere yüklenecek üretim maliyeti hesaplanarak ayrılıp, mamullere yüklenecek üretim maliyetinin saptanacak katsayıya göre dağıtılması gerekir. İşletmenin üretim özelliği dikkate alınarak sözü edilen katsayının dikkatli bir biçimde seçilmesi koşuldur. Üretim maliyeti unsurlarının her birinin üretim süreci ile ilişkisi ağırlık, uzunluk, hacim gibi ortak bir ölçü ile saptanması halinde toplam üretim maliyeti bu ölçülerden birinin ortak katsayı kabul edilerek mamullere dağıtılması olanaklıdır. Bu tür üretim sürecinde en önemli nokta dönem sonu yarı mamullerine düşen maliyet giderlerinin hesaplanmasıdır. Bilindiği gibi, yarı mamuller henüz tamamlanmamış olduklarından tamamlanma derecelerinin bilinmesi şarttır. Ancak yarı mamullerin her biri için ayrı tamamlanma derecelerinin saptanması gerek pahalı, gerekse hesaplamalarda karışıklığa yol açacağından, yarı mamullerin tamamı için bir tek tamamlanma derecesi saptanmalıdır. Prof. Dr. Metin Saban 51

Prof. Dr. Metin Saban 52

Prof. Dr. Metin Saban 53