BLM 3 SOSYAL PSKOLOJDE ARATIRMA YNTEMLER VE VER

BÖLÜM 3 SOSYAL PSİKOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE VERİ ANALİZİ

GİRİŞ • Sosyal psikoloji alanında çalışmalar yapanların bilimsel bir zihinsel yapıya ve düşünceye sahip olmaları gerekir. • Başka bir deyişle, sosyal psikologlar grupsal ya da toplumsal davranışı incelerken bilimsel araştırma yöntemlerini kullanırlar. • İnceleme konusunu ilgilendiren hipotezlerin kurulması ve daha sonra bu hipotezlerin doğrulanması sonucunda elde edilen verilerin genel geçerliliği varsa elde edilen bu bilgiler bilimsel alana transfer edilir. • Bu yolla bilimsel yapı oluşturulmuş olur.

SOSYAL PSİKOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ • Sosyal psikoloji araştırmalarında kullanılan yöntemleri iki ana başlık altında inceleyeceğiz:

DENEYSEL YÖNTEM • Deneysel yöntem, deney yolu ile değişkenler arasında ilişkileri belirlemedir. • Başka bir ifade ile belirlenen hipotezlerin sınanması yani bir faktörün başka bir faktör üzerindeki etkisini ortaya çıkarmaktır. • Örneğin, yaşla sigara içme arasında bir ilişki araştırılmak istenmesi gibi. • Burada yaşın sigara içme üzerindeki etkisi araştırılmak isteniyor. • Deney yönteminde iki tür değişken mevcuttur. Biri, bağımsız değişken (yaş), diğeri bağımlı değişken (sigara içme).

LABORATUVAR DENEYLERİ • Bu deneyler genellikle karıştırıcı değişkenleri kontrol altında tutmak için laboratuvar ortamında yapılan deneylerdir. • Burada temel amaç, değişkenin tek bir yönünü diğerlerinden ayırmak ve farklı olduğunu göstermektir. • Bu yöntemde yapay şartlar oluşturulmaya çalışılır. • Laboratuvar deneyleri, değişkenler arasında sebep sonuç ilişkisini kurmamızda kolaylıklar sağlar.

ALAN DENEYLERİ • Sosyal psikoloji araştırmaları, laboratuvar şartlarının dışında doğal ortamda da yapılabilir. • Alan deneylerinin dış geçerlilikleri çok yüksektir. • Bunun nedeni deneklerin bir araştırma yapıldığından habersiz olmalarıdır. • Yani tepkilerini içinde bulunulan şartlara göre doğal olarak gösterirler. • Alan deneylerinin de bazı sakıncaları vardır. • Örneğin, alan deneylerinde dış değişkenleri kontrol etmek zordur. • Bu da bize istenmeyen sonuçlara götürebilir.

DENEYSEL OLMAYAN YÖNTEM • Sosyal psikoloji araştırmalarında deneyin mümkün olmadığı durumlar da vardır. • Bu durum ya deneysel ortamı oluşturmanın imkânsızlığından ya da etiksel açıdan üzerinde deney yapmanın sakıncalı olmasından kaynaklanabilir. • Örneğin, dayak yemenin benlik gelişimi üzerindeki etkilerini sınamak için oluşturulan bir hipotezi deneysel ortamda doğrulamanın pek kolay olmaması gibi. • Böyle durumlarda deneysel olmayan yöntemlerden yararlanmak gerekir. • Bu yöntemlerde şartların rastgele bir biçimde dağılımının olduğu durumlarda bağımsız değişkenleri değiştirmek mümkün değildir.

ARŞİV ARAŞTIRMASI • Deneysel olmayan bir araştırma türü olan arşiv araştırması, başka insanların topladığı bilgileri bir araya getirmeyi ifade eder. • Yazılmış olan araştırma makaleleri, istatistiksel veriler, kitaplar, belgeseller, biyografiler, otobiyografiler, nüfus sayımları, halk hikâyeleri, gazete ve dergi taramaları arşiv araştırmasının kaynağını oluştururlar.

SURVEY ARAŞTIRMASI • Survey araştırması, önceden düzenlenmiş görüşmeler ve anketlerden oluşur. • Önceden düzenlenmiş görüşmelerde araştırmacı soruları önceden hazırlar ve deneklere sorar ve cevapları not eder ve bu cevaplara göre değerlendirmesini yapar. • Önceden düzenlenmiş görüşme ve önceden hazırlanmış anketlerdeki sorular açık ya da kapalı uçlu olabilir. • Bu yöntemde deneklerden bazen birer paragraf yazmaları da istenebilir. • Yazılan bu paragraflara göre denekler değerlendirilir.

ÖRNEK OLAY ARAŞTIRMASI • Örnek bir olayın ya da vakanın derinlemesine araştırılması bu yöntemin temelini oluşturmaktadır. • Örnek olay araştırmasında çoğunlukla birçok veri toplama ve analiz yapma tekniği kullanılır. • Örneğin, davranış gözleme, önceden ayarlanmış açık uçlu soruları içeren görüşme ve anketlerin kullanılması gibi. • Bu yöntem deneysel olarak oluşturulması pek mümkün olmayan olağan dışı olayları incelemek için uygun bir yöntemdir.

ALAN ARAŞTIRMASI • Alan araştırması, alan deney yöntemi ile hemen aynıdır. • Ancak bu yöntemde araştırmacı tarafından herhangi bir müdahale ya da değiştirme söz konusu değildir. • Başka bir deyişle alan araştırması her şeyi doğal hâlinde ele alıp incelemeyi ifade etmektedir. • Bu yöntem, davranışın gerçekleştiği sırada gözlenmesi, kaydının yapılıp kodlanmasını içermektedir.

SOSYAL PSİKOLOJİDE VERİLERİN ANALİZİ • Yapılan araştırmalar, incelenmek istenen konu hakkında ham veriler sağlar. • Elde edilen bu verilerin, kurulan hipotezleri doğrulayıp doğrulamadığını belirlemek için analizleri yapılır. • Araştırmanın amacı, veri toplama teknikleri ve toplanan verilerin türü, analiz yapılış biçimini etkileyen üç temel faktördür. • Sosyal psikoloji alanında yapılan araştırmalar daha çok sayısal (niceliksel) verilerin istatistiksel analizine dayanır. Yapılan analizlere dayanarak çeşitli karşılaştırmalar yapılır.

T TESTİ • t testi, iki (ya da daha fazla) grubun birbirinden anlamlı bir şekilde farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için kullanılan istatistiksel bir tekniktir. • Elde edilen t değerinin 0, 05’ten düşük olması durumunda elde edilen fark istatistiki olarak anlamlıdır. • Yani iki değişken (yani iki grup) arasında anlamlı bir fark var demektir.

KORELASYON • Korelasyon, iki ya da daha fazla değişkenin beraber ortaya çıkışlarının anlamlı olup olmadığının değerlendirilmesini ifade eden bir istatistiksel değerlendirme tekniğidir. • Örneğin, örgütsel bağlılık düşüncesi yüksek olanların yüksek iş tatminine sahip oldukları düşüncesini incelemek istediğimizi varsayalım. • Bunu niçin örgütsel bağlılığı ve iş tatminini ölçen bir anket hazırlayıp deneklere uyguluyoruz? Anketlerden elde edilen verileri değerlendirdiğimizde örgütsel bağlılığın arttığını elde ettiğimizde eğer iş tatmini ile ilgili elde edilen verilere göre iş tatmini de artıyorsa sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Örgütsel bağlılık ile iş tatmini arasında pozitif bir ilişki vardır.