Blm 27 sizlik David Begg Stanley Fischer and

Bölüm 27 İşsizlik David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8 th Edition, Mc. Graw-Hill, 2005 Power. Point presentation by Alex Tackie and Damian Ward 1 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Bazı anahtar kavramlar • İşsizlik oranı: – Çalışmak isteyip de iş bulamayan işgücünün toplam işgücüne oranı • İşgücü – Halihazırda çalışan ya da çalışmak istediğini beyan eden insanların toplamı • Katılım oranı: – Kendini işgücü içerisinde tanımlayan insanların toplam nüfusa oranı. 2 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

İngiltee’de İşsizlik 1950 -2003 Source: Economic Trends Annual Supplement, Labour Market Trends 3 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Türkiye’de İşsizlik 1988 -2007 Source: TURKSTAT, SPO 4 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Bazı Ülkelerdeki İşsizlik Oranları (%) 5 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Emek Piyasasındaki Akımlar Emek piyasasının statik görünümü İşgücü Çalışan İşsiz Katılmayanlar (çocuklar, emekliler vs) 6 ancak. . . ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Emek Piyasasındaki Akımlar İŞGÜCÜ Yenl alımlar Çalışan İşten çıkan, çıkartılanlar İş umudunu yitirenler Emekli ve kısa süreli ara verenler İş bulanlar İşsiz Katılmayanlar 7 Yeniden iş arayanlar İlk defa iş arayanlar ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Emek piyasasındaki akımlar • Akımların büyüklüğü şaşırtıcı ölçülere ulaşmaktadır. • 1999’a girerken İngiltere’de işsiz sayısı 1. 29 milyondu. • Yıl içinde: – 3. 14 milyon kişi işini kaybetti. – Ancak 3. 3 milyon kişi de iş buldu. 8 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

İşsizliğin Çeşitleri 1. Geçici, Arizi (Frictional) İşsizlik 1. İş değiştirme dolayısıyla ortaya çıkan işsizlik 1. Ekonominin normal işleyişinin bir sonucudur 2. İş bulması daha zor olan engelliler de bu sınıfa girer 2. Yapısal (Structural) İşsizlik 1. Talep ve üretim yapısındaki değişimden kaynaklanır. Eski teknoloji ve yöntemleri kullanan işçiler yeni teknolojinin gelmesiyle işlerini kaybedebilirler. • Kömür madenleri kapatıldıktan sonra madencileri yeni becerilerle donatmak zaman alır. 9 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

İşsizliğin Çeşitleri (2) 3. Klasik İşsizlik 1. Emek talebi ve arzı doğrularının kesiştiği denge ücret düzeyi üzerinde tespit edilen yüksek ücretlerin sebep olduğu işsizlik 4. Talep eksikliğinden kaynaklanan işsizlik 1. GSMH tam kapasitenin altındayken ortaya çıkar 2. ‘Keynezyen’ işsizlik ücret ve fiyatların denge düzeylerine gelmeden önce ara dönemde ortaya çıkan işsizliğe verilen isimdir. 10 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

İşsizliğin Modern Yorumu • Önceki sayfalarda bahsedilen dört tip işsizlik, modern terminolojide, gönüllü ve gönülsüz işşizlik olarak ele alınır. 1. Gönüllü, İradi (Voluntary) İşsizlik: 1. Geçici (Arizi), yapısal ve klasik işsizlik 2. İşçinin maaşı beğenmediğinden dolayı ortaya çıkar 2. Gönülsüz, Gayriiradi (Involuntary) İşsizlik – – İşçi, piyasada oluşan maaşa çalışmak isteyip de çalışacak iş bulamadığında ortaya çıkar. Talep eksikliğinden kaynaklanan Keynezyen işsizlik 11 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Doğal İşsizlik Oranı (natural rate of unemployment) • Doğal işsizlik oranı, emek piyasası dengedeyken varolan işsizlik oranıdır. • Tamamı gönüllü işsizliktir. • Ve aşağıdakilerden oluşur: – Geçici işsizlik – Yapısal işsizlik 12 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Doğal İşsizlik Oranı Reel ücret AJ w* LD: emek talebi LF: işgücünün büyüklüğü AJ: çalışmaya hazır işçi sayısı LF AJ, LF’nin solundadır çünkü işgücü içindeki kimi işçiler iş değiştirmekte, kimileri de daha iyi bir teklif beklemektedir. F E LD N* N 1 İşçi sayısı 13 Denge w* ve N* de oluşur EF doğal işsizlik oranını gösterir. ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

İngiltere’de Doğal İşsizlik Oranı 1956 -95 14 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Emek Piyasası Dengesi AJ, LF doğrusunun solundadır çünkü, bir kısım işgücü iş aramakta, ya da daha iyi bir teklif beklemektedir. Piyasa dengesi E noktasıdır. Bu ücret düzeyinde, doğal işsizlik EF kadardır. Eğer sendika, ücretleri w 2 düzeyine çıkarırsa, doğal işsizlik AC kadar olur. AJ LF w 2 A C B w* E F LD N 2 N* N 1 15 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Gerçek (reel) ücret Keynezyen İşsizlik AJ A E w* w 2 G E noktasındayken, emek talebinin LD’ ye gerilediğini varsayalım Kısa dönemde ücret ve fiyatlar yapışkan olduğundan ekonomi A noktasında dengeye gelir AF kadar işsizlik ortaya çıkar. EF kadarı gönüllü, AE kadarı ise gönülsüz (Keynezyen) işsizliktir. LF F H Eğer emek talebi LD’ olarak kalmayı sürdürse fiyatların ve ücretlerin düşmesi sonucu denge G noktasında sağlanır. LD LD’ İşçi sayısı 16 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Klasik İşsizlik Reel ücretler AJ w 2 A Sendikaların reel ücretleri w 2 düzeyine çıkarttıklarını varsayalım LF Denge noktası A’dır. B C Ve işsizlik AC’dir w* BC kadarı gönüllü AB kadarı gönülsüz LD N 2 N* N 1 İşçi sayısı 17 Ancak bu işsizlik miktarı sendikalar tarafından bilinçli bir tercih sonucu kabul edildiğinden, klasik anlamda AC’nin tümü gönüllü işsizlik olarak adlandırılır. ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Arz-Yanlı İktisat • Mikroekonomik teşviklerle – Tam istihdam düzeyini – Potansiyel çıktı düzeyini – Ve işsizliğin doğal oranını değiştirmeyi içerir. • Uzun dönemde ülkenin ekonomik performansı ancak tam istihdam düzeyini ve ona karşılık gelen potansiyel çıktı düzeyini etkileyerek değiştirilebilir. 18 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Vergi İndirimleri ve İşsizlik Gerçek ücret AJ, emek arzını; LD emek talebini gösteriyorken; hükümet AB kadar gelir vergisi topluyor olsun w 1 w 2 w 3 AJ Firmalar brüt ücret olarak w 1 Öderler, ancak işçilerin eline w 3 geçmektedir. LF Denge istihdam düzeyi N 1 A E B AB verginin miktarını gösterir. İşsizlik BC kadardır F C LD N 1 N 2 İşçi sayısı Vergi kaldırıldığında denge noktası E’dir. Vergi yokken işsizlik EF’dir. EF < BC yani işsizlik azalmıştır 19 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Arz-Yanlı Diğer Politikalar • Sendika reformu – Sendikaların gücü düşürülerek! emek piyasasındaki bozukluklar azaltılabilir. • Diğer emek arzı politikaları – Eğitme ve tekrar-eğitme önlemleri – İşsizlik ödeneğini düşürmek – Emek piyasasının etkinliğini arttırmak • Bu tür önlemler geçici ve yapısal işsizliği azaltabilir. • Yatırımların teşviki – Daha yüksek yatırım oranı emeğe olan talebi arttırabilir. • Bu da birtakım vergi teşvikleri ve düşük faizle sağlanabilir. 20 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Histeri (Hysteresis) • Kısa vadede düşen toplam talep tekrar eski konumuna gelse de düşmekte inat eden işsizlik ortaya çıkabilir. Bu duruma histeri denir. • Avrupa’da 1980’lerde yaşanmış olan yüksek ve inatçı işsizliği açıklamaya yardım eder. 21 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Histeri • 4 kanaldan gelişir: – İçerdekiler-Dışardakiler ayrımı • Ücret pazarlığına o sırada işi olanlar dahil edilir ve onlar da kendi çıkarlarını korumak isterler – Umudunu yitirmiş (Discouraged) işçiler • İş aramayı bırakmış kişiler – Arama ve yanlış eşleşme (Search and mismatch) • Firma ve işçilerin arama düzeyi düşük olagelmiştir – Sermaye stoku • Resesyon dönemlerindeki düşük yatırım sermaye stoku düzeyinin sürekli olarak düşük kalmasına sebep olur. 22 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005

Özet • İşsizlik dinamik bir olgudur. • Değişik gruplar üzerindeki etkisi farklıdır. • Modern görüş gönüllü (iradi) ve gönülsüz (gayriiradi) işsizlik arasındaki ayrıma vurgu yapar. • Bu sorunla başedebilmek için Arz-yanlı politikalar tercih edilegelmiştir. • Histeri, inatçı işsizliği açıklamaya yardımcı olur. 23 ©The Mc. Graw-Hill Companies, 2005