BLM 2 SOSYAL PSKOLOJNN TEMEL KAVRAMLARI GR Sosyal
BÖLÜM 2 SOSYAL PSİKOLOJİNİN TEMEL KAVRAMLARI
GİRİŞ • Sosyal psikolojinin ana konularına başlamadan önce kullanılan bazı temel kavramları kısaca açıklamakta yarar vardır. • Sosyal psikolojide sıkça kullanılan kavramların önceden bilinmesi, konular işlenirken konuların daha iyi anlaşılmasını kolaylaştırır.
ALGILAMA • Sosyal yaşamda insanlar çevrelerinden gelen uyarıcılara devamlı maruz kalırlar. • Bu uyarıcılar, duyu organlarını etkileyerek insanların çevrelerini algılamalarına neden olurlar. • Başka bir deyişle, insanlar uyarıcılar vasıtasıyla uyarımlar yaşar ve bunun neticesinde çevrelerini algılarlar.
ÖĞRENME • Her insan, hayatı boyunca karşılaştığı soyut ya da somut tüm olay, olgu ve nesnelerle ilgili yaşadıkları sonucunda birçok şey öğrenir ve bu öğrendikleri onun yaşamını hem kolaylaştırır hem de anlamlandırır. • Örneğin, nerede nasıl hareket edeceğini, konuşacağını, giyineceğini, yiyeceğini. . . vb. gibi şeyleri hayatı boyunca yaşadığı deneyimleri sonucunda öğrenir.
SOSYAL ETKİ • Toplumsal yaşamda yer alan insanların en önemli özelliği, sosyal bir varlık olarak çevresinden etkilenmesi ve çevresini etkilemesidir. • Bunun sonucunda insanlar farklı davranışlarda bulunur. • Başka bir deyişle, dışarıdan alınan ya da dışarıya gönderilen uyarıcıların etkisiyle insanlar davranışlar sergilerler. İnsanların bu sürecin dışında olmaları hemen mümkün değildir. • Etkilenme ya da etkileme yüze gerçekleşen bir süreçtir.
TUTUM • İnsanların çevreleri ile ilişkilerini kolaylaştıran ve anlamlandıran konulardan birisi de tutumlardır. • Çünkü tutum, kişinin çevresindeki soyut-somut, canlı cansız her şeye karşı sahip olduğu bir ön eğilimi ifade eden bir kavramdır. • Her insan kendi kişisel özellikleri ve kriterleri doğrultusunda ön eğilimler geliştirir ve buna bağlı olarak davranış sergiler.
ÖN YARGI • Ön yargılar, sosyal psikologların uzun zamandan beri ilgisini çeken bir konu olmuştur. • Literatürde 1920’den bu yana belirli aralıklarla ön yargı araştırmaları yapılmaktadır. • La Pierre’in 1930 yılında yaptığı araştırmalar ön yargının daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. • Daha sonra ön yargı konusunda Adorno ve arkadaşları, Pettigrew, Rokeach gibi araştırmacılar önemli çalışmalar yapmışlardır.
STATÜ • Sosyal statü, insan ilişkilerini ve bu ilişkilere bağlı olarak sergilenen davranışları anlamamızı, değerlendirmemizi ve sorgulamamızı sağlayan ya da kolaylaştıran temel bir kavramdır. • Statü, bireylerin toplumsal saygınlık ve değer atfetme derecesini belirleyen bir kriter olarak da kabul edilebilir. • Toplumsal yaşamda statü, ilişki düzenleyici bir özelliğe sahiptir. • Statü kavramı, önceleri sosyal sınıf anlamında kullanılıyordu. • Daha sonra Ralph Linton’nun açıklamaları ile günümüzdeki anlamında kullanılmaya başlanmıştır.
ROL • Rol, sosyal yaşamda bireylerin işgal ettikleri yerler ile yaptıkları faaliyetler arasında ilişki kurmamızı sağlayan bir özellik taşımaktadır. • Ayrıca rol, insanların iş ya da sosyal yaşamda sergiledikleri davranışları anlamamızı kolaylaştırır. • Sosyal rol, bireysel davranışlara sınırlamalar koyması açısından da önemli bir sosyal psikoloji kavramıdır. • Toplumsal yaşamda ve organizasyonlarda ilişkilerin sağlıklı bir şekilde yürümesi için üzerinde önemle durulması gereken konulardan birisi insanların üstlendikleri sosyal rollerdir.
DUYGUSAL ZEK • Günümüzde yoğun çalışma temposu insanların kısa sürede yorulmalarına neden olmaktadır. • Bundan dolayı insanlar özel yaşamlarında bazı düzenlemeler yapmaktadırlar. • Böyle bir çalışma ortamında insanlar duygu, düşünce ve sıkıntılarını birilerine anlatmaya veya birbirlerini dinlemeye daha çok önem vermeye başlamışlardır. • İnsanların ruhsal açıdan doyuma ulaşma ihtiyacı hissetmesi duygusal zekâyı günümüzün önemli bir konusu hâline getirmiştir.
SOSYAL GRUP • İnsanlar yaşamları boyunca birçok sosyal grup içinde yer alırlar. • Çünkü belirli amaçlara ulaşmalarını sağlayan ya da kolaylaştıran temel araçlardan biridir sosyal gruplar. • Başka bir deyişle sosyal gruplar, insanların tatmin ve kimlik sahibi olmalarını sağlayan önemli bir örgütlenme biçimidir. • İş yaşamında sosyal gruplara olan ilgi insan ilişkileri yaklaşımı ile başlar. Gruplardaki etkileşim ve iletişim, değişmeyi ve gelişmeyi sağlayan önemli bir süreçtir. • Bugün işlerin istenilen düzeyde yapılmasının temelinde grupların etkisi fazladır.
DAVRANIŞ DİNAMİĞİ • İnsanlar davranışlarını birtakım itici güçlerin etkisiyle gerçekleştirirler. • Örneğin, insanların, araştırma, isteme, arama, korkma, başarma, üstün ve özgür olma gibi bazı itici faktörlerin etkisiyle davranış sergilemesi gibi. • Bu itici faktörlerin etkisiyle yöneldiğimiz nesne ya da durumlar arasındaki ilişkinin tümü davranış dinamiğini oluşturmaktadır.
GRUP DİNAMİĞİ • Sosyal grupların içindeki faaliyetler ve karşılıklı etkileşimler grup dinamiğini oluşturur. • Grup içindeki mevcut dengenin bozulması durumunda hemen grup içi hareketlenmeler başlar ve dengenin kurulması için çalışmalar başlar. • Dengeyi kurmak için yapılacak olan tüm faaliyetler grup içinde bir dinamiklik meydana getirir.
GÜÇ • Güç ve otorite çoğunlukla birbirine karıştırılan iki kavramdır. Aslında bu iki kavram birbirinden farklıdır. • Yönetim açısından bu farkın çok iyi bilinmesi gerekir. • Çünkü bu farkın anlaşılması yöneticinin etkinliğini de artırır. • Güç, bütün örgütlü insan topluluklarının temel gerçeğidir. • Kurum ya da kuruluşların etkililiğinde gücün çok iyi tanımlanmış ve anlaşılmış olması gerekir.
OTORİTE • İnsanlar toplu yaşamaya başlayınca otorite kavramı da gündeme gelmiştir. • Başka bir ifade ile otorite, gruplaşmanın başlangıcıyla ortaya çıkan bir kavramdır. • İnsanlar toplu yaşamaya başlayınca iş bölümü ve teşkilatlanma zorunlu olarak ortaya çıkmıştır. • İşte bu teşkilatlanma ve iş bölümü otoritenin varlığını gündeme getirmiştir.
YETKİ Yetki, örgütsel bütünlükte işlerin yaptırılması ve devam ettirilmesi görevini üstlenmiş kişilere tanınan ayrıcalıkları ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Yetkinin olmaması durumunda çalışanlar arasında belirsizlikler ve kargaşa ortaya çıkar. Bu da kurum ya da kuruluşlara zarar verir. Yetkinin yapısal içeriğinde şu özellikler mevcuttur: • • • Yetki, kurum ya da kuruluşlar tarafından kişiye verilen yasal bir güçtür. Yetki, sınırları önceden belirlenmiş olan görevlerin gerçekleştirilmesine yöneliktir. Yetki, organizasyonel amaç ve hedeflere göre verilir. Yetki, kişisel duygu ve düşüncelere göre verilmez ve kullanılamaz. Yetki, yasal olarak belirlenmiş örgütsel sınırlar içinde geçerlidir. Yetki, ödüllendirme ve cezalandırmayı da kapsayan bir özelliğe sahiptir.
YÖNETİM • İnsanlar, yaşamı kolaylaştırmak, düzene koymak, belirlediği amaç ve hedeflere ulaşmak ve bireysel olarak başaramadığı birçok şeyi gerçekleştirebilmek için örgütler meydana getirmiştir. • Örgütlerin ayakta kalması, sürekliliği, etkinliği ve verimliliği de rasyonel, günün koşullarına ve örgüt üyelerinin isteklerine cevap verecek bir yönetim anlayışı ve uygulaması ile mümkün olmaktadır. • Bundan dolayı yönetim olgusu, başlangıçtan bu yana insanoğlunun en önemli faaliyetlerinden birisi olmuş ve olmaya devam etmektedir. • Başka bir deyişle yönetim uygulamaları insanlık tarihi kadar eskidir.
YÖNETİCİ • Kurum ve kuruluşlara canlı bir organizma özelliği katan temel unsur insandır. • İnsanları belirlenen amaç ve hedefler doğrultusunda çalışmalarını sağlayan kişi yöneticidir. • Bütün yöneticiler, belirlenmiş bir görevin ve amacın başarılabilmesi için birlikte çalıştığı grubun belirlenmesi ve devamlı olması görevini yerine getirme yönünde çalışırlar. • Yöneticiler, grup ya da organizasyonların amaçlarına ulaşabilmeleri için gerekli olan gücü çalışanlarına verirler. • Yönetici, örgütün performansı için iç ve dış çevreyi düzenler.
LİDER - LİDERLİK • Davranışçıların, psikologların ve yönetim bilimcilerin en çok ilgisini çeken, çekmeye devam eden ve üzerinde en çok araştırma yapılan konuların başında liderlik gelmektedir. • Bütün yapılan araştırmalara rağmen liderlik, bugün bile herkes için hâlâ gizemini korumaktadır. • Çünkü bir lider, ne zaman ortaya çıkar? ve Bir kimse hangi özellik, yetenek ve koşullara bağlı olarak lider olur? gibi sorular hâlâ tam olarak cevaplanamamıştır. • Özetle, her zaman ve her yerde geçerli olan tek bir liderlik tarzı yoktur.
- Slides: 20