Blm 15 Refah ktisad David Begg Stanley Fischer
Bölüm 15 Refah İktisadı David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 9 th Edition, Mc. Graw-Hill, 2008 Power. Point presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Refah İktisadı • İktisadın normatif konuları ele alan dalıdır. • Amacı ekonominin nasıl işlediğini açıklamak değil, • Ne ölçüde iyi işlediğini değerlendirmektir.
Eşitlik ve Etkinlik • Yatay eşitlik – Benzer insanların benzer muamale görmesi • Dikey eşitlik – Doğuştan gelen farklılıkların yol açtığı etkileri hafifletmek için farklı insanların farklı muamele görmesi
Pareto etkinliği • Veri bir tüketici tercih seti, kaynaklar ve teknoloji ile, • eğer kimsenin durumunu kötüleştirmeden en az bir kişinin durumunu iyileştiren başka bir dağılım mümkün değilse, mevcut dağılım pareto -etkin demektir.
Tam rekabet ve Pareto etkinliği • Eğer ekonomideki her piyasa tam rekabetçi serbest bir piyasa ise, ekonominin bütününde ortaya çıkan denge Paretoetkin olur. • Adam Simith’in “Görünmez El” vurgusunda ifade edildiği gibi.
Film Fiyatı Rekabetçi denge ve Paretoetkinliği SS D P 1 * D Q 1 * Film Adedi • Q 1*gibi herhangi bir denge çıktı düzeyinde, son birim film tüketicilere P 1* kadar bir ekstra fayda sağlar. • Rekabetçi film endüstrisi için arz eğrisi (SS) filmin marjinal maliyetidir. • P 1*, Q 1* ‘in ötesinde, marjinal maliyet ile tüketicilerin sağladığı marjinal fayda arasında bir ayrışma vardır. • Dolayısıyla P 1*, Q 1* noktasına yöneliş, toplumu daha iyi bir duruma getirir.
Piyasa başarısızlığı (Market failure) Serbest piyasa kaynakların etkin dağılımını sağlayacak şekilde dengeye gelemediğinde ortaya çıkar. Olası nedenler: • Eksik rekabet • Toplumsal öncelikler (örneğin eşitlik) • Dışsallıklar • Diğer eksik piyasalar (missing markets) – risk, bilgi. . . – Henüz metalaşmamış, piyasası oluşmamış mallar (Future goods: temiz hava gibi)
Dışsallıklar • Dışsallık, bireyin üretim veya tüketim kararı başkalarının üretim veya tüketimini doğrudan etkilediğinde ortaya çıkar… • Piyasa fiyatları aracılığı ile etkilenim bunun dışındadır: – Örneğin, bir kimya firması atığını göle boşaltıp, balık tutma olanağını ortadan kaldırıyorsa dışsallık ortaya çıkar.
Dışsallıklar • Negatif dışsallık: Termik santralden kaynaklanan sera gazı emisyonu • Pozitif dışsallık: Temel eğitim sadece o eğitimi alan için değil içinde yaşadığı toplum için de faydalıdır. 9
Price Üretimde dışsallık DD bir ürünün talep eğrisi olsun (marjinal sosyal faydayı temsil ettiği şeklinde yorumlayabiliriz) D P MPC D Q Quantity MPC firmanın üretim için katlandığı marjinal özel maliyet olsun (basitlik için sabit kabul edilmekte). Piyasa, fiyatın P ve miktarın Q olarak belirlendiği, MPC = DD eşitliği sağlandığında dengeye gelir.
Üretimde dışsallık Price MSC Eğer firma kirliliiğe yol açıyorsa, topluma marjinal sosyal maliyet (MSC) kadar bir maliyet yükler. Bu yüzden sosyal optimum, DD(MSB)=MSC eşitliğinin sağlandığı Q*’da gerçekleşir. Toplum için piyasa MPC başarısızlığından kaynaklanan genel refah kaybı DD (MSB) Q* ve Q arasında, MPC’yi aşan MSC ile temsil edilir. Q* Q Quantity
Tüketimde dışsallık Örneğin, komşular bakımlı bir bahçeden fayda sağlayabilir. Price MPC, Tüketim dışsalllığının bir sonucu olarak MSC MSB>MPB ‘dir ve serbest piyasa dengesi Q miktarını sağlar. MSB DD(MPB) Q Q' Quantity Sosyal optimum ise MSB = MSC eşitliğinin sağlandığı Q' dır. Kahverengi alan refah kaybını gösterir.
Sera gazları Sera gazı salınımı 120 100 80 Endeks (1990=100) 1990 1995 60 2012 40 20 0 Japonya ABD Almanya İngiltere İtalya
İklim değişikliği
Kyoto Protokolü • 1997’de yürürlüğe girdi – 2006’ya kadar 169 ülke imzaladı • ABD imzalamadı • Türkiye 2009’daki onayı ile son imzacılar arasında yer aldı • 1990’a göre, 2012’ye kadar salınımın %5 daha az olması hedeflendi. • Karbon ticareti dahil olmak üzere birçok mekanizma yürürlükte.
Kyoto Protokolü sonrası • Kyoto Protokolü 2012 sonunda yürürlükten kalkmıştır. • COP 21 olarak anılan Paris’teki 21. Taraflar Toplantısı’nda sıcaklık artışını 1. 5 -2 derecede sınırlandırmak için ülkelerden emisyon indirimi niyet belgelerini sunmaları istenmiştir. – Yeterli sayıda ülke parlamentosunda onaylandıktan sonra Paris İklim Anlaşması 22 Nisan 2016’da yürürlüğe girmiştir. • INDC (Intended Nationally Determined Contribution): Ülkelerin UNFCCC ye bildirdiği seragazı indirim hedefleri • İklim Değişikliği ile mücadelenin Türkiye ekonomisine etkisi için bkz: http: //www. caneurope. org/docman/turkey/2980 iklim-hareketine-gecmenin-yan-faydalar-tuerkiye-iklimtaahhueduenuen-degerlendirmesi/file
Değer mi? • Çin ve diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler daha iyi bir gelecek için bugün kısıntıya gitmeli mi? • Stern’in değerlendirmesine göre, karbon salınımını azaltmak küresel yıllık GSYH’nin sadece %1’ine mal olacaktır. • Eğer önlem alınmazsa, çok yakın bir gelecekte iklim değişikliğine bağlı afetlerin küresel ekonomiye yıllık maliyetinin küresel GSYH’nin %20’sine kadar ulaşabileceği öngörülmektedir. – http: //en. wikipedia. org/wiki/Stern_Review
- Slides: 17