BLM 14 ZM ODAKLI TERAP HEDEFLER 1 zm

BÖLÜM 14 ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİ

HEDEFLER: 1. Çözüm odaklı terapinin tarihçesini ve iki farklı yaklaşımın etkisini tartışmak. 2. Çözüm odaklı terapinin temel felsefesini (kullandıkları dil, geleneksel terapideki mitler ve terapinin genel amacı bakımından) anlatmak. 3. İstisnalar, değişme konuşması, çözümler ve güçlü yanlar ile kaynaklar bakımından açıklamak. 4. Çözüm odaklı terapiyi bir danışma kuramı olarak açıklamak.

HEDEFLER: 5. Çözüm odaklı terapide terapinin doğasını anlatmak. 6. Çözüm odaklı terapideki terapi sürecini ve terapötik teknikleri anlamak. 7. Çözüm odaklı terapiyi özellikleri, araştırma desteği ve bireysel-kültürel çeşitlilik bakımından değerlendirmek.

TARİHÇESİ Çözüm Odaklı (ÇO) Terapi olarak burada bahsedeceğim yaklaşım, iki ayrı yaklaşımdan kaynaklanmaktadır ki her ikisinin de kökeni ilk iletişim/sistem kuramına ve de Milton Erickson’ın çalışmalarına dayanmaktadır.

TEMEL FELSEFESİ Çözüm Odaklı terapistler, iflah olmaz şekilde iyimserdirler. Gerçeğin yaratılmasında ve ifade edilmesinde dilin gücüne inanmaktadırlar ve bu nedenle de onlar için mutlak doğru diye bir şey yoktur.

İNSANLARIN MOTİVASYONU Koyu ÇO terapistleri, genelde insanları neyin motive ettiğiyle hiç ilgilenmezler. Tamamen danışanlarının neyi başarmak istediklerini gözlerler ve de onların mevcut kaynaklarını ve güçlü yanlarını kullanarak bir çözüm bulmasına yardımcı olmaya çalışırlar.

TEMEL KAVRAMLAR v İstisnalar Çözüm odaklı bir terapist, danışanın getirmiş olduğu probleminin şiddeti ne olursa olsun “problemini yaşamadığı zamanlar da mutlaka vardır” temel varsayımı ile işe başlar. Çözüm odaklı bir danışman, danışanına karşı “eğer şikâyetinin olmadığı istisna durumlar yoksa bu benim için bir sürpriz olur” şeklinde bir tutum içindedir.

v Değişmeye Yönelik Konuşma Çözüm odaklı görüşmenin amacı, danışanın değişime yol açacak şekilde problemi hakkında konuşmasını sağlamaktır (de Shazer, 1989). Danışanın şikâyetleri, olumsuz bir değer atfederek etiketleme yapılmadan, yalnızca değişmek için uygun spesifik davranışlar bakımından ele alınmaktadır.

v Çözümler ÇO danışmanı, danışanın şikâyetlerinin ne olduğuna odaklanmaktan ziyade, danışan tarafından neyin problemin çözümü olarak algılanacağı – bir fark yaratacak olan farkın ne olduğu konusuna – yoğunlaşır.

v Güçlü Yanlar Ve Kaynaklar ÇO danışmanı olmak isteyen birisinin, insanlarla ilgili olarak özel bir bakış açısını kabul etmesi gerekmektedir. Onların zayıflıklarının ne olduğuna bakmak (çünkü eğer patoloji için hangi taşın altına bakarsan, onu mutlaka bulursun) yerine, ÇO terapist danışanların güçlü yanlarının ve halihazırda ulaşabilecekleri kaynaklarının üzerinde durmaktadır.

KİŞİLİK KURAMI VE BİREYİN GELİŞİMİ ÇO yaklaşımının savunucuları, kişilik gelişimi kuramı ya da işlev bozukluğu bakımından bir kuram öne sürmezler. Bu kuram, insanın doğası hakkında bir kuram olmaktan daha çok bir psikolojik danışma kuramıdır. Bir ÇO terapisti, problemin nereden geldiği ile ilgilenmez ve de çok özel ve nadir durumlar dışında kişinin ve probleminin geçmişi ile de ilgilenmez.

SAĞLIKLILIK VE FONKSİYONSUZLUK ÇO terapide tanı şöyledir: Müşteri bir şikâyetiyle gelir. ÇO terapistleri, sağlıklılık ya da fonksiyon bozukluğu durumunun ne olduğuyla ilgilenmezler –sadece danışanın getirdiği problemini nasıl yapılandırdığına bakarlar, istisna durumları bulmaya çalışırlar ve bunun için çözümler oluştururlar. Neyin sağlıklı olduğunu danışan belirler; yani terapinin amacını müşteri belirler.

TERAPİNİN DOĞASI Bu bölümde yer alan alt başlıklar aşağıda verilmiştir. v Değerlendirme v Terapötik Atmosfere Genel Bakış v Danışan Ve Danışman Rolleri v Amaçlar

TERAPİ SÜRECİ ÇO danışmanları eylemin olmasını, hem de hemen olmasını isterler! Terapi yaparken, ilk ve en kritik iş, problemin tanımlanmasıdır (aslında yeniden tanımlanmasıdır). Danışan ve danışman, danışanın şikâyetinin ne olduğu ve bunun anlamı konusunu konuşurlar.

v Terapötik Teknikler ÇO terapisinde, çok değişik problem durumlarına uyarlanabilecek şekilde tasarlanmış olan sayısız teknik bulunmaktadır. Ancak, yine de terapistin ne yaptığına gerçekten dikkat etmesi gerekmektedir çünkü ÇO Terapide “teknik” sözcüğünün kullanılması danışana soru sorarken bunun ne kadar ustaca kullanılmış olduğuna bağlıdır.

SORU SORMA PROBLEMİ NORMALLEŞTİRME İLTİFATLAR MUCİZE SORUSU DERECELEME SORULARI KESTİRME GÖREVİ İLERİYE DÖNÜK SORULAR

PROBLEMİN NE OLDUĞUNU BULMA DIŞŞALLAŞTIRMA İLK SEANSTA VERİLEN GÖREV JENERİK GÖREV ÖRÜNTÜLERİ KIRMA SÜRPRİZ YAPMA GÖREVİ YAZ, OKU VE YAK

YAPILANDIRILMIŞ KAVGA FARKLI BİR ŞEY YAPMA ÇÖZÜM ODAKLI HİPNOZ

KURAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ Çözüm Odaklı Terapi, psikoterapi sahnesinde görece yeni olan bir terapidir. Bu yazarlar üretkendir, bunların yazdıklarını okumak keyiflidir, çoğunlukla da vak’alarını çok iyi bir şekilde savunmaktadırlar. Çoğunlukla da aktif uygulamalar yapan danışmanlardır ve eserleri çözüm odaklı kuramın pratikte nasıl uygulanacağını gösteren vak’a örnekleriyle doludur.

v Kuramın Özellikleri Netlik ve Test Edilebilirlik: Çözüm odaklı terapide çok az gerçek bir kuramsal bilgi olduğu için, yaklaşımı işlevsel hale getirmek çok zor olacaktır. Ampirik Geçerlik: ÇO Terapisini savunanların, yaklaşımlarının amprik olarak geçerliğini sağlama çabalarına rağmen, kurama ilişkin olarak yapılan sunumların çoğu geleneksel (ampirik olmayan) vak’a çalışması materyallerine dayanmaktadır.

v Destekleyici Araştırmalar ÇO Terapi ile ilgili bazı ampirik destekler bulunmaktadır, ancak bu yaklaşım görece yeni olduğundan, bu verilerin miktarı diğer yaklaşımlarla karşılaştırıldığında nispeten çok azdır. Bu yüzden, her kuram için yapmış olduğumuz sonuç araştırmaları ve kuram test etme araştırmaları başlığını atlayarak geçeceğiz.

BİREYSEL VE KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK KONULARI de Shazer ve meslektaşları, probleme bakış açısını danışanla birlikte yapılandırdıklarını savunduklarından dolayı, danışanların dünyasına girdiklerini ve danışmanın bakış açısını danışana empoze etmekten kaçındıklarını öne sürmektedirler. Danışanın söylediklerini olduğu gibi kabul etmeye çok büyük bir özen gösterilir ve problem başlangıçta danışanın algıladığı çerçeve içinde ele alınır.

OLGU SUNUMU Kelly’nin durumunu, ÇO bakış açısıyla anlamak ilk bakışta biraz zor gibi gözükmektedir. Problem diliyle konuşmaktadır ve kendisini “öfkeli bir insan” ve “mükemmelliyetçi” olarak etiketlemektedir.

ü Özet ÇO danışma yaklaşımı, danışanın güçlü yanlarına ve mevcut kaynaklarına odaklaşan bir yaklaşımdır. Yapılandırmacı bir yaklaşımdır ve geleneksel danışma modellerine karşı köklü bir alternatif model olarak ortaya çıkmıştır. Bu bölümün özel kaynakları ve kendini değerlendirme için www. prenhall. com/murdock Companion Web sitesinde, Bölüm 1’e bakınız.