BLGSAYAR DONANIMI Emre NSAL zlem AKTA DE Bilgisayar

BİLGİSAYAR DONANIMI Emre ÜNSAL& Özlem AKTAŞ DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü E-posta: {eunsal, ozlem}@cs. deu. edu. tr

BİLGİSAYAR NEDİR? 2 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bilgisayar Nedir? Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak işleyen ve bu işlenmiş bilgileri çıkış birimleri ile bize ileten, donanım (Hardware) ve yazılım (software) dan oluşan elektronik bir makinedir. 3 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bilgisayar Çeşitleri: Süper Bilgisayar Mainframe Minibilgisayar Mikrobilgisayar Taşınabilenler DizüstüBilgisayar Cep bilgisayarı 4 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bilgisayarlar İki Ana Unsurdan Oluşurlar A-Bilgisayar donanımı (hardware) Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı, … B-Bilgisayar yazılımı (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. İşletim sistemleri ve altında çalışan bütün programlar 5 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

BİLGİSAYARLARDA İLETİŞİM VE SAYI SİSTEMLERİ 6 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bilgisayarlarda İletişim İlk İletişim Yöntemleri İnsanlar yakın mesafelerde kelimelerle, konuşarak veya yazarak iletişim kurarlar. Uzak mesafelerde yazarak, dumanla yada bayraklarla bazı iletişim yöntemleri geliştirmişlerdir. Bu tür iletişimlerde bir “kodlama” gereklidir. Önce insan dili kodlara çevrilir, gönderilir, karşıda da kodlar çözülür ve anlaşılır hale getirilir. 7 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Kodlama Bilgilerin iletilmesinde eskiden (ve halen) kullanılan kodlardan biri morse kodudur. Bu kodlamada her harf nokta ve çizgi ile kodlanır. Örneğin; k=. . Kodlar yana gelerek kelimeleri oluştururlar ve bir kablo ile karşı tarafa gönderilirler. Karşı tarafa kodlar ulaştığında çözülür ve anlamlı kelimeler doğar. 8 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sıfır ve Bir Sinyal var yada yok durumudur. V 0 0 YOK 1 1 0 0 0 1 VAR EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 0 t BIT 9 0

İkili Sayılar 0 ve 1 lerden oluşan, PC’lerin iletişim kurmasında kullanılan sayı sistemidir. Örneğin; 00100011 10 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

BIT ve BYTE BIT En küçük bilgi birimidir. 0 veya 1 (sinyal var yada yok) olabilir. BYTE 8 bitlik bilgi grubudur. Bir karakteri temsil etmek için bir byte kullanılır. Örneğin klavyeden “a” tuşuna bastığınızda aslında klavyeden işlemciye 01000001 şeklinde ikili bir kod gönderilir. 11 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bazı Tanımlar NIBBLE=4 BIT WORD= 16 BIT KİLOBYTE(KB)= 1024 BYTE MEGABYTE(MB)= 1. 048. 576 BYTE GIGABYTE(GB)= 1. 073. 741. 824 BYTE TERABYTE(TB)= 1. 099. 511. 627. 776 BYTE 12 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İkili Sayıların Onluk Sayıya Çevrilmesi 0 0 128 64 1 32 1 16 0 8 0 4 1 2 0 1 0 x 128+0 x 64+1 x 32+1 x 16+0 x 8+0 x 4+1 x 2+0 x 1 =50 13 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Onluk Sayıların İkili Sayıya Çevrilmesi Sayı 2’ye bölünür, kalanlar sağdan sola yerleştirilir. Örnek: 5 sayısının ikilik düzende bulunması: 5 2 4 2 2 1 0 5 = (101)2 14 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ASCII KOD Her bir karakter ASCII kodlarla temsil edilir ve ikili sayıya çevrilir. Örneğin; 00110001 >1 00110010 >2 01000001 >A 01000010 >B 01001001 >I 01001110 >N 15 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ASCII KOD (Devam) Dos/Windows/Unix sistemlerde kullanılan kodlama sistemidir. Her karakterin bir ASCII kodu vardır. Büyük ve küçük harflerin ascıı kodları farklıdır. Onluk Değer Karakter İkilik Değer 65 A 01000001 97 a B 01000010 C 01000011 98 99 b c 01100001 66 67 01100011 … 16 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 01100010

BİLGİSAYAR DONANIMI 17 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bilgisayar Kasası 18 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Güç Kaynağı (Power Supply) Güç kaynağının görevi, elektiriği doğru akıma çevirerek, bilgisayar sisteminin çalışması için gerekli elektirik enerjisini sağlamaktır. Elektrik voltajındaki muhtemel azalma ve artışlara karşı sistemin güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayacak şekilde voltajı dengeleme görevini de üstlenirler. Normal bir kişisel bilgisayarında güç kaynağının çalışma voltajı 110 - 220 Volt ve gücü 250 -400 Watt civarındadır 19 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Anakart (1) �Kişisel bilgisayar sistemleri açık bir mimariye sahiptir. �Anakartların üzerinde, değişik amaçlar için kullanılan kartların takılmalarına imkan veren yuvalar bulunmaktadır. 20 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Anakart (2) �Bu yuvalara değişik amaçlı genişleme kartları takılabilir. 21 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Anakartın Çıkış Bağlantıları 22 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Anakartın Görevi � Anakartın görevi, kendi üzerine takılı olan tüm cihazlar arasında bilgi alışverişinin düzgün yürütülmesini sağlamaktır. � Anakart üzerine monte edilmiş birçok yonga bulunmaktadır. � Anakart üzerine takılmış olan aygıtlar arasındaki bilgi akımı veriyolu (bus) adı verilen ve birbirine paralel olarak düzenlemiş elektriksel yollar aracılığı ile sağlanmaktadır. 23 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Veriyolu (Bus) �Sistem veriyolu, işlemci ile bellek arasındaki veri akışını sağlamaktadır. �Bir seferde taşınan veri bitlerinin sayısına o veriyolunun genişliği denilmektedir. �Veriyolunun genişliği, aynı zamanda taşınabilecek bilgi miktarını da belirlemektedir. �Veriyolu ne kadar geniş olursa aynı zaman diliminde o kadar fazla veri taşınabilmekte, böylece bilgisayar daha hızlı işlem yapabilmektedir. �Sistem veriyolu genişliği işlemci tasarımına doğrudan bağlıdır. Daha büyük bir veriyolu ile; �İşlemci daha fazla veriyi aynı anda iletebilir ve bilgisayarın hızı 24 artar. �İşlemci daha fazla bellek birimin adresleyebilir ve sistem belleği artar. �İşlemci daha fazla sayıda ve değişkenlikte deyimler EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümüdestekleyebilir.

Veriyolu Hızı �Genel olarak, daha geniş veriyolunun daha hızlı bilgisayar anlamına geldiği söylenebilir. �Veriyolunun genişliği yanında, veriyolunun hızı da sistem performansını etkileyen faktörler arasındadır. �Daha hızlı veriyolları, sistemde verilerin daha hızlı iletilmesini, dolayısıyla sistemin daha hızlı çalışmasını sağlamaktadır. 25 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Genişleme Kartları 26 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşlemci �Bir işlemci, temel olarak transistörlerden oluşan bir devre bütünüdür. �Bilgisayarın tüm işlemlerinin yapılmasını sağlayan temel eleman olan işlemci, “bilgisayarın beyni” olarak da görülebilir. �İşlemci, Merkezi İşlem Birimi (CPU: Central Processing Unit) olarak da adlandırılır. �Bilgisayarın en karmaşık birimi olan işlemci, aynı zamanda en çok elemana sahip olan bileşen olarak da sistem ünitesi içinde yer almaktadır. 27 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşlemci Bileşenleri �Günümüzde yaygın olarak kullanılan Intel Pentium işlemcilerin içinde 42 milyondan fazla elektronik bileşen yer almaktadır. �İşlemcinin büyüklüğü birkaç santimetrekaredir. �Bileşenlerin boyutları nanometre ile, yani metrenin milyarda biri ile ifade edilen büyüklük ölçüsü ile ifade edilebilmektedir. �Bu bileşenlerden bazıları, üç atom kalınlığına karşılık gelen 30 nanometre kalınlığında olabilmektedir. �Küçük boyutlarda üretilmiş bileşenler, işlemci içinde değişik işlemleri yapmak üzere gruplandırılmış konumda bulunmaktadırlar. �“Kontrol Birimi (KB; CU: Control Unit)” �“Aritmetik ve Mantık Birimi (AMB; ALU: Arithmetic and Logic Unit)” EMRE UNSAL DEU 28 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Değişik İşlemciler 29 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşlemci Modelleri �Mikroişlemci modelleri, zaman içinde oldukça hızlı bir gelişim göstermiştir. �Intel 4004: 1971; Pentium: 1993; Pentium II: 1997; Pentium III ve Xeon: 1999; Pentium 4: 2000; Itanium: 2001; Itanium 2: 2002; �Intel Celeron (hesaplı işlemci): performans olarak daha düşük ancak 100 -300 USD daha ucuz �AMD Athlon, Duron, Sempron ve Turion işlemciler, Intel firmasının Pentium ve Itanium serilerinin ciddi rakipleri olarak piyasada kullanılmaktadırlar. �Duron serisi de AMD firmasının ekonomik modeli olarak piyasada kullanılmaktadır. 30 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşlemcideki Görev Bölümü �İşlemcinin genel görevi, işlenecek olan bilgilerin ve bu bilgilerin nasıl işleneceğini tarifleyen programların belleğe yüklenmelerini ve işletilmelerini sağlamaktır. �Bu görevler kontrol birimi ve aritmetik ve mantık birimi tarafından paylaşılarak gerçekleştirilmektedir. �Bilgisayar sisteminde tüm bileşenlerin, girdi-çıktı aygıtlarının, bellek ve diğer aygıtlarla haberleşmenin kontrolü ve bunlar arasındaki ilişkilerin koordinasyonu Kontrol Birimi (KB)’nin görevidir. �Bilgisayar içinde sözkonusu olan tüm aritmetik ve mantıksal işlemler ise Aritmetik ve Mantık Birimi (AMB) tarafından gerçekleştirilmektedir. 31 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yazmaç (Register) �İşlemci içinde, KB ve AMB’den ayrı olarak özel bellek alanları da bulunmaktadır. �Yazmaç (register) olarak adlandırılmaktadır. �İşlenmiş ve işlenecek olan deyim ve verilerin saklanmasını sağlamaktadırlar. �Yüksek hıza sahip geçici alanlardır. �KB’nin denetiminde işlemleri gerçekleştirirler. �Genel amaçlı yazmaçlar olduğu gibi, özel amaçlı yazmaçlar da bulunmaktadır. �O anda işlenmekte olan deyimi depoladıkları gibi, bir sonra işlenecek olan deyimin belleğin neresinde depolandığı bilgisini de tutabilmektedir. 32 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sistem Saat Yongası �Bir işlemcinin işlemleri gerçekleştirebilme hızı, o işlemciye belirli aralıklarla sinyal gönderen bir sistem saat yongası ile ölçülmektedir. �İşlemci, veri ve deyimleri bu yonganın gönderdiği sinyale göre işlemektedir. �Üretilen sinyallerin miktarı, bir saniyede üretilen sinyal sayısı ile ölçülür. �Megahertz (MHz) veya Gigahertz (GHz) ile ifade edilir. �Hertz = Bir sinyal döngüsü � 1 MHz = Bir saniyede bir milyon sinyal döngüsü. 33 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Veriyolu Teknolojileri �Genişleme kartları ile anakart arasında bağlantı sağlayan veriyolu teknolojisi geçmişten günümüze oldukça büyük değişiklikler göstermiştir. �En yaygın görülen ve kullanılan veriyolu yapıları �ISA �PCI �AGP �USB 34 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ISA ve VESA �Endüstri Standart Mimarisi (ISA: Industry Standard Architecture) �Bu veriyolu yapısı IBM PC’ler için geliştirilmiştir. �İlk veriyolu genişliği 8 bittir. �Daha sonra bu değer 16 bite çıkartılmıştır. �Bir dönem mimari olarak VESA (Video Electronics Standards Association) kullanılmıştır. �VESA 32 bit veriyolu genişliğine sahiptir. 35 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

PCI �Çevre Birimi Bileşeni Bağlantısı (PCI: Peripheral Component Interconnect) �Öncelikle grafik kullanıcı arabirimlerinin hızlandırılması amacına yönelik olarak tasarlanmıştır. �Önce 32 bit sonra da 64 bitlik olarak geliştirilmiştir. �Günümüzde birçok genişleme kartı bu veriyolu yapısını kullanmaktadır. 36 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

AGP �Hızlandırılmış Grafik Kapısı (AGP: Accelerated Graphics Port) �Bu veriyolu yapısı, PCI veriyolunun iki katından daha fazla bir hıza sahiptir. Yaklaşık: 2, 100 Mb/s. �PCI veriyolu değişik amaçlar için kullanılırken, bu veriyolu yalnızca grafik arabirimler için kullanılmaktadır. �Günümüzde yerini PCI-E slotlarına bırakmıştır 37 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

PCI-E (PCI Express) Günümüzde ekrankartlarının daha yüksek veri hızlarında çalışmasından sonra geliştirilmiştir. PCI Express 1 x > 200 [400] Mb/s PCI Express 4 x > 800 [1600] Mb/s PCI Express 8 x > 1600 [3200] Mb/s PCI Express 16 x > 3200 [6400] Mb/s 38 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

39 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

USB �Evrensel Seri Veriyolu (USB: Universal Serial 40 Bus) �Bu veriyolu yapısı, ana kart üzerindeki bir PCI veriyolu ile birleşmektedir. �Her bir aygıt için ayrı kartların sistem ünitesine takılmasına gerek duyulmaksızın bu aygıtların bilgisayara bağlanabilmesine imkan sağlamaktadır. �Bu veriyolu yapısı genellikle tarayıcı, yazıcı, video alma aygıtları ve depolama aygıtları için kullanılmaktadır. EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

USB 1. 0 ve 1. 1 : Hız 12 Mbit/sn (1. 5 MBayt/sn) USB 2. 0 : Hız 480 Mbit/sn (60 MBayt/sn) USB 3. 0 : Hız 4, 8 GBIT/SN (600 MBAYT/SN ) Usb 5 volt çıkış verir. USB 1. 1 ve USB 2. 0 da en ideal kablolama mesafesi 5 metredir. 5 metrenin üzerine çıkmanız halinde veri kaybı yaşayabilirsiniz. 41 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Dış Bağlantı Kapıları 42 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bağlantı Kapısı (Port) �Bağlantı kapıları, bilgisayarların, giriş/çıkış birimleri gibi dış birimlerle bağlantı kurabilmelerini sağlarlar. �Bu kapılar anakart üzerinde bulunmaktadırlar. �Bu kapılar klavye, fare ve görüntü aygıtlarının bağlanmalarını sağlayan özel amaçlı kapılar da içermektedirler. 43 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Seri Bağlantı Kapısı �Seri (serial) bağlantı kapıları fare, klavye, modem ve birçok değişik aygıtın bağlanabilmesi için kullanılmaktadırlar. �Bu bağlantı kapıları, bilgilerin seri olarak (bir zaman diliminde yalnızca bir bit) gönderilmesini sağlamakta olup, uzun mesafelere bilgi göndermek için uygundurlar. �Bu kapılar aynı zamanda COM PORT (Communications port) olarak da bilinirler. �Bir bilgisayarda standart olarak iki tane seri kapı bulunmaktadır. 44 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Paralel Bağlantı Kapısı �Koşut (paralel) bağlantı kapıları, kısa mesafelerde çok fazla verinin gönderilmesi veya alınması için kullanılmaktadırlar. �Bu kapılarda bilgi genellikle sekiz koşut kablodan aynı anda sekiz bitin gönderilmesi ile aktarılmaktadır. �Genellikle yazıcıların bağlanması için kullanılmaktadırlar. �Bir bilgisayarda, özel olarak eklenmedikçe, bir tane paralel kapı bulunmaktadır. 45 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Seri ve Paralel İletimler 46 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ESV Bağlantı Kapısı (USB) �Evrensel Seri Veriyolu (ESY; USB: Universal Serial Bus) �Seri ve koşut bağlantı kapılarının yerini almak üzere tasarlanmıştır. �Daha hızlı veri iletim kapasitesine sahiptir ve aynı anda birçok aygıtın bağlanmasına imkan vermektedir. �Anakart özelliğine bağlı olarak 2 -10 arasında değişebilen sayıda olabilmektedir. 47 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

YPSV Bağlantı Kapısı �Yüksek performanslı seri veriyolu (YPSV; HPSB: High Performance Serial Bus) �“Firewire” olarak da adlandırılmaktadır. �Bu veriyolları, ESY’den 33 kat daha hızlıdır. �Sistem birimine video kamera veya yüksek hızlı yazıcıların bağlanmasında kullanılmaktadırlar. 48 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Birincil Depolama Birimleri 49 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bellek �Birincil depolama birimidir. �Bu birimde veri, deyim ve bilgiler tutulmaktadır. �Bellek de sistem ünitesi içine konulabilen yongalardan oluşmaktadır. �Yarıiletken teknolojisinin gelişimine bağlı olarak gelişmiş, daha güvenilir, daha yoğun, daha düşük güç gereksinimli ve daha ucuz olarak üretilebilir hale gelmiştir. �Yarıiletken belleklerin yoğun üretimi, fiyatlarının da düşmesini beraberinde getirmiştir. �Kişisel bilgisayarlarda kullanılan bellek � “Rasgele Erişimli Bellek (REB; RAM: Random Acces Memory)”, �“Yalnızca Okunabilir Bellek (YOB; ROM: Read Only Memory)” �“Tümleyici Metal-oksit Yari-iletken (TMOY; CMOS: Complementary Metal-Oxide Semiconductor)” 50 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bellek Yuvaları ve Bellekler 51 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Giriş/Çıkış Birimleri 52 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Girdi �Girdi (Input), bilgisayar tarafından kullanılan veri ve deyimlerdir. �Kişilerden veya diğer kaynaklardan gelebilir. �Girdi donanımları, bilgisayara giriş yapabilmek için kullanılan donanımlardır. 53 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Klavye �Klavye (keyboard), bilgisayar doğrudan bilgi girmeyi sağlayan ve en yaygın olarak kullanılan donanımdır. �Klavyeler, harf, rakam ve özel karakterlerin bilgisayara elektrik sinyallerine çevrilerek iletilmesini sağlamaktadır. �Bilgisayarlarda ikili kodlarla tanımlı karakterler, klavyenin tuşlarına basıldıkça oluşturulmakta ve bilgisayara aktarılmaktadır. �Q ve F Klavye olarak katagorilendirilir. 54 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Klavye Tuş Grupları �Klavyelerde değişik işlevleri yerine getiren tuş grupları bulunmakta ise de, en genel tuş grupları; Fonksiyon tuşları, harf ve rakam tuşları, sayısal klavye, yönlendirme tuşları ve özel kontrol tuşlarıdır. 55 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Klavye Türleri-Ergonomik �Klavyeler değişik şekil ve özelliklerde üretilmektedir. Bu klavyelerden bazıları katlanabilmekte, bazıları ergonomik şekilllerde üretilmektedir. 56 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Klavye Türleri-Çokluortam �Bazı klavyelerde, standart tuşların yanında internet uygulamalarının kullanımı, ses kontrollerinin gerçekleştirilmesi gibi değişik amaçlara hizmet eden tuş grupları da bulunabilmektedir. 57 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Klavye Türleri-Sanal �Mobil iletişimin gelişmesine koşut olarak sanal klavyeler de giderek geniş kullanım alanı bulmaktadır 58 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşaretleme Aygıtları �İnsanın doğasındaki en temel güdü işaretlemedir. �İşaretleme aygıtları bilgisayar teknolojisinde de kullanılmaktadır. �Grafik arayüzlerin bilgisayarlarda kullanımının yaygınlaşması ile daha da çok kullanılmaya başlanmıştır. �Birçok kullanıcı tarafından vazgeçilmez olarak kabul edilmektedir. �Yazılım teknolojilerinin gelişimi ile bilgisayarlarda gelişmiş oyunlar oynanmaya başlanmıştır. �Bu oyunların kontrolü için özel aygıtların geliştirilmesi gerekmiştir. 59 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşaretleme Aygıt Türleri �İşaretleme aygıtlarının en yaygın kullanılanları, �fare (mouse), �kumanda kolu (joystick), �dokunmatik ekran(touch screen) �ışıklı kalem (light pen) 60 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Fare (mouse) �Fare (mouse), ekranda genellikle bir ok şeklinde görünen bir işaretleyiciyi kontrol eden bir aygıttır. �Fare sayesinde, yazılımlar, işaretleyicinin ekranın hangi noktasında bulunduğunu kontrol edebilmekte, tuşların kullanımı ile de ekrandaki seçeneklerden istenilen işaretlenebilmektedir. �Fare hassasiyetini belirlemek için DPI (Dot Per Inch) standardı kullanılır. Standart bir fare için bu değer 600 -800 arasındadır. 61 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Farelerin Yapısı �Farelerin üzerinde, asgari iki ayrı tuş, altında ise farenin yatay ve düşey hareketlerinin kontrol edilmesini sağlayan mekanizmaya hareketleri aktaran bir yapı bulunmaktadır. �Bazı farelerin üzerlerinde bir veya daha fazla tekerlek bulunabilmektedir. 62 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Farelerin Sınıflandırılması �Fareler, yatay ve düşey hareketleri algılama mekanizmaları açısından mekanik ve optik, bilgisayara bağlantı yönünden de kablolu ve kablosuz olmak üzere farklı şekillerde sınıflandırılmaktadırlar �Kablosuz bağlantı radyo frekansı (RF: Radio Frequency) veya kızılötesi (IR: Infrared) teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilmektedir. �Kablosuz farelerin hareket algılama mekanizmaları yönünden diğer farelerle herhangi bir farkları bulunmamakta, yalnızca bilgisayarla aralarındaki iletişim kablosuz olarak gerçekleştirilmektedir. 63 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Farelerde Hareket Algılama �Mekanik farelerde; �Farenin hareketi, altta bulunan bir topun farenin içinde bulunan bir mekanizmayı hareket ettirmesi ile algılanmakta ve bu harekete göre farenin işaretleyicisinin ekrandaki konumu belirlenmektedir. �Temizlik gerektirmektedir. �Üzerinde kullanıldığı yüzey düzgün olmalıdır. �Optik farelerde; �Hareketli parçalar bulunmamaktadır. �Farenin hareketlerinin algılanması, ışık yayılımı ve bu ışığın yeniden algılanması sayesinde gerçekleşmektedir. �Farenin üzerinde kullanıldığı yüzeyin renk özellikleri kullanımını sınırlayabilmektedir. �Temizlik gerektirmez. �Daha duyarlıdır. 64 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Kumanda Kolu (Joystick) �Bir kumanda kolu (joystick), spor arabalardaki vites kollarına benzer şekilde tasarlanmış bir aygıttır. �Bu kolun hareket miktarı ve yönü, işaretleyicinin ekrandaki konumunu belirtir. �Özellikle uçuş benzeştiricilerinde (flight simulator) yaygın olarak kullanılmaktadır. �Fare yerine de kullanılabilmektedir. 65 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Dokunmatik Ekran �Dokunmatik ekran (Touch Screen) �Ekranda bulunan menülerden istendiğinin üzerine dokunulmasıyla seçilmesini sağlanır. �Ekrana yatay ve düşey yönde ışıklar verilmektedir. �Ekrana dokunulduğunda bu ışıklar kesilmektedir. �Hangi ışıkların kesildiğinin bulunmasıyla da ekranda işaretlenen bölge belirlenmektedir. 66 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Işıklı Kalem �Işıklı kalemler (Light Pen) �Dokunmatik ekrana benzemektedir. �İşaretleme aygıtı olarak içinde ışık kaynağı bulunan bir kalem kullanılmaktadır. 67 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tarayıcılar �Kağıt, film gibi herhangi bir ortam üzerinde kayıtlı olan bilgilerin bilgisayar ortamına aktarılması için kullanılırlar �Temel prensip: �Bir ışık kaynağından güçlü bir ışık verilmekte �Işık taranacak olan belgeye çarpıp geri gelmekte �Işık şiddeti ölçülmekte �Belge üzerindeki şekiller sayısal hale dönüştürülüp bilgisayar ortamına aktarılmakta 68 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tarayıcı Türleri �Tarayıcılar, genel olarak üç ana gruba ayrılmaktadırlar. �Yatay Tarayıcı (Flatbed Scanner) �Sayfa Beslemeli Tarayıcı (Sheetfeed Scanner) �Taşınabilir Tarayıcı (Handheld Scanner) 69 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yatay Tarayıcı �Flatbed Scanner �Tek bir sayfayı tarayabilecek şekilde tasarlanmış aygıtlardır. �Kimi zaman bu aygıtlara, 1’den fazla sayfayı ardışık olarak tarayabilmelerine imkan sağlayacak otomatik belge besleme donanımları da eklenebilir. �Bu tarayıcılar, �Kitap sayfaları gibi toplu belgeleri kolaylıkla tarayabilirler. �Masa üstünde fazla yer kaplarlar. 70 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yatay Tarayıcı (2) 71 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayfa Beslemeli Tarayıcılar �Sheetfeed scanner �Sayfa bir tambur (drum) aracılığı ile tarayıcı 72 kafa önünden geçirilmekte ve tarama işlemi gerçekleştirilmektedir. �Genellikle klavye ile ekran arasında küçük bir alana yerleştirilebilecek şekilde ve boyutta tasarlanmışlardır. �Yoğun doküman akışının sözkonusu olduğu ortamlarda kullanılmaktadırlar. �Yatay tarayıcılara göre daha az duyarlı ve hatalara daha açıktır. EMRE UNSAL DEU �Günümüzde pek kullanılmamaktadırlar. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Elde Taşınan Tarayıcılar �Handheld scanner �Tarayıcıların içinde en ucuz ve en az duyarlı olan türdür. �Bu tür bir tarayıcı ile iyi bir tarama elde etmek oldukça zordur. �Kullanıcı tarayıcıyı düz bir hat üzerinde ve sabit bir hızla götürmek zorundadır. �Taranacak belge tarayıcıdan daha geniş ise, belgeyi birçok kez taramak ve tarama sonuçlarını yazılımla birleştirmek gerekmektedir. �Kullanılabilirlikleri düşüktür. 73 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Karakter ve İşaret Tanıyıcılar �Character and Mark Recognition Devices �Optik Karakter Tanıma. �Optik İşaret Tanıma �Manyetik Mürekkepli Karakter Tanıma �Çubuk Kod Tanıma 74 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Optik Karakter Tanıma �Optical Character Recognition (OCR) �Yazılımsal olarak gerçekleştirilir. �Taranan ve bilgisayar ortamına resim olarak aktarılan metindeki birbirinden ayrı şekiller ayrı ele alınır. �Her şekil karakter tanıma yazılımında tanımlı olan harf, rakam ve işaret şekilleri ile karşılaştırılır. �Ele alınan şekil, tanımlı şekillerden birisine benziyor ise, o şekil harf olarak tanımlanır ve bir sonraki şekle geçilir. �OKT işlemi için ANSI tarafından oluşturulan ve OCR-A olarak adlandırılan standart yazı şekilleri bulunmaktadır. 75 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Optik İşaret Tanıma �Optical Mark Recognition (OMR) �Bu işlemde bir kağıt üzerindeki işaretler algılanmaktadır. �Sınavlarda ve istatistiksel çalışmalarda karşılan ve genel olarak “optik form” olarak adlandırılan kağıtlar başlıca uygulamasıdır. �Tüm form bir matris olarak algılanmaktadır. �Kullanıcı tarafından belirli bölgelerde bulunan kutucuklar doldurulmaktadır. �Dolu bölgelerin yerleri, optik işaret tarayıcı aygıt tarafından belirlenmektedir. �Tüm form, okuma işlemi sonunda “ 0” ve “ 1” lerden oluşan bir matris olarak ifade edilmektedir. EMRE UNSAL DEU 76 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Optik Kart Okuyucu �Optical Card Reader �Optik form veya kartların okutulma işlemi için kullanılırlar. 77 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Mürekkepli Karakter Tanıma �MICR: Magnetic Ink Character Recognition (MICR) �Genellikle bankacılık faaliyetlerinde kullanılmaktadır. �Bankacılık sisteminde kullanılan çeklerin üzerinde, manyetikleştirilme özelliği olan bir mürekkeple basılmış harf ve yazılar bulunmaktadır. �Belgenin okuma aygıtına okutulması sırasında, aygıt manyetik mürekkeple yazılmış yazı ve rakamları algılamakta ve bir karakter tanıma işleminden geçirerek belgenin doğruluğunu denetlemektedir. 78 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Çubuk Kod Tanıma �Bar Code �Evrensel Ürün Kodu (EÜK; UPC: 79 Universal Product Code) olarak adlandırılan numaraların, bilgisayar ortamına rahat aktarılabilmeleri için geliştirilmiş bir uygulamadır. �Burada her karakter düşey olarak oluşturulan işaretler veya çubuklarla ifade edilmektedir. �Bu çubuklar, Çubuk Kod Okuyucu (bar-code reader) olarak adlandırılan bir fotoelektrik aygıt tarafından yansıyan ışıktan yararlanılarak algılanır ve eşdeğeri karakterlere çevrilir. EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısallaştırma �Birçok mühendislik uygulamalarında, başkaları tarafından hazırlanmış çizimler üzerinde çalışılmakta, bazen de bazı çizimleri tümüyle el ile yapmak ve bunları bilgisayara aktarmak gerekmektedir. �Haritalama, mimari veya restorasyonda hazırlanan çizimlerin sayısal değerler olarak bilgisayara aktarılması istenebilmektedir. �Tüm çizim bir koordinat ekseni tanımlanarak o eksene oturtulmakta, sayısallaştırma için cetvel ve gönyeler kullanılmakta, belirlenen noktaların koordinatları ve –varsa- yükselti değerleri bilgisayara el ile girilmektedir. 80 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısallaştırma (2) �Çizimlerdeki nokta sayısının az olması durumunda, sayısal değerlerin oluşturulması işlemi fazla zaman almamaktadır. �Nokta sayısının fazla olması durumunda, bir çizimin bilgisayara aktarılması bazen günler sürebilmektedir. �Bu zaman kaybını, dolayısıyla maliyeti azaltmak amacıyla “Sayısallaştırıcı (Digitizer)” adı verilen aygıtlar kullanılmaktadır. . 81 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısallaştırıcı (Digitizer) �Elektronik bir ızgara oluşturacak şekilde düzenlenmiş bir masa, bu masaya bağlı bir işaretleme ve veri girme aygıtı ile bir bilgisayar bağlantısı içerir. 82 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısallaştırıcı-Kullanım Alanları �Yalnızca mühendislik ve mimarlık alanlarında değil, güzel sanatlarda da kullanılmaktadır. �Değişik eklentilerle çizici olarak da kullanılmaktadırlar. 83 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısal Kameralar �Bilgisayarlara bilgi aktarma işleminde sayısal kameralar da kullanılmaktadır. 84 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sesli Girdi Sistemleri �Ses tanıma sistemi için gerekenler: �Mikrofon �Ses kartı �Özel yazılım �Kaydedilen sesler bilgisayara aktarılmakta. �Bazı sistemler, sesten yazıya çeviri işlemini de gerçekleştirmekte. 85 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Çıktı �Bilgisayardan alınan işlenmiş veri veya bilgi. �Metin �Grafik �Fotoğraf �Ses �Video �Çıktı donanımları bilgisayardan çıkış alabilmek için kullanılan donanımların tümüdür. 86 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yazıcı �Printer �Bilgisayarda elde edilen bilgileri kağıt çıktısı olarak oluşturan bir aygıttır. �Eski tür yazıcılar, yalnızca harf ve rakamları yazabilirken, günümüzdeki modern yazıcılar grafik çıktılar da verebilmektedir. 87 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yazıcıların Sınıflandırılması �Yazma tekniğine göre: �darbeli (impact) �darbesiz (non-impact) �Bir darbeli yazıcı, yazma işlemini gerçekleştirebilmek için kağıt, şerit ve yazma çekici ile birlikte kağıt üzerinde fiziksel bir temas sağlamaktadır. �Darbeli yazıcılar �Elektronik daktilolar, �Nokta vuruşlu yazıcılar (dot-matrix printer), �Satır yazıcılar (line printer)’dır. 88 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Satır Yazıcı �Line printer �Anabilgisayarların ilk kullanıma girdiği dönemlerden beri kullanılmaktadır. �Sonsuz bir metal şerit üzerinde bulunan harflerin arkasında bulunan küçük çekiçler, şerit döndükçe harflere vurmakta, bu harfler de mürekkepli şerite vurmakta ve yazılmaktadır. �Yalnızca metinsel (text) bilgilerin yazdırılmasında kullanılmaktadırlar. �Fazla sayfalı çıktıların alınmasında vazgeçilmezlerdir. �Hızları yüksektir (sd: satır/dakika; lpm: lines per minute) �Baskı kalitesi düşüktür. EMRE UNSAL DEU 89 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Satır Yazıcı (2) 90 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Nokta Vuruşlu Yazıcı �Dot-matrix �Kişisel bilgisayar kullanımının yaygınlaşması ile, kullanıcılar yazıcılarını kendi yanlarında bulundurmak ve istedikleri gibi kullanmak istemeye başlamışlardır. �Büyük boyutlara sahip ve oldukça pahalı olan satır yazıcıları her kullanıcının satın alabilmesi ve kullanması mümkün olamamaktadır. �Ağırlıklı olarak kişisel kullanıma yönelik tasarlanan yazıcılar üretilmeye başlandı. 91 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Nokta Vuruşlu Yazma Sistemi �Yazıcıda, üzerinde bir veya daha fazla sayıda sütunlara yerleştirilmiş ince iğnelerin olduğu bir yazma kafası bulunmaktadır. �Her harf bir nokta matrisi şeklinde tanımlanmaktadır. �Yazıcı kafanın hareketi ile ve her harfi oluşturacak şekilde gerekli iğnelerin yazıcı kafa ile kağıt arasında bulunan şerite vurması ile yazma işlemi gerçekleştirilmektedir. �Baskı hızı karakter/saniye (ks; cps: characters per second) olarak verilir. �Baskı kalitesi, yazıcı kafada bulunan iğnelerin sayısının artmasına bağlı olarak artmaktadır. 92 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Nokta Vuruşlu Yazıcı �Kişisel bilgisayar sistemlerinde yaygın olarak kullanım alanı bulan nokta vuruşlu yazıcılar, günümüzde yerlerini darbesiz yazıcılara bırakmıştır. 93 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Darbesiz Yazıcı Türleri �Darbesiz yazıcı, bir resim veya metni kağıda dokunmaksızın kağıt üzerinde oluşturabilmektedir. �Mürekkep püskürtmeli (Inkjet, Bubble. Jet) �Laser (Laser) �Sayfa yazıcı olarak da adlandırılmaktadır. �Yazma hızları sayfa/dakika (sd; ppm: pages per minute) olarak tanımlanır. 94 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı �Inkjet / Bubblejet printer �Mürekkep püskürtmeli yazıcılar, yazıcı 95 kartuşlarının üzerinde bulunan ince püskürtme deliklerinden kağıdın üzerine mürekkep püskürtmek suretiyle yazma işlemini gerçekleştirirler. �Evlerde veya çok fazla baskı yapılmayan işyerlerinde yaygın olarak kullanılırlar. �Siyah ve renkli yazabilirler. �Kaliteli çıktı alabilmek için özel kağıtlar kullanılmalıdır. EMRE UNSAL DEU �Fiyatları düşüktür. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı (2) �Değişik kağıt boyutları (A 4, A 3, . . . ) kullanabilirler. 96 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Lazer Yazıcı � Laser printer � Çalışma prensipleri, fotokopi makineleri ile aynıdır. � Küçük noktalardan oluşan bir düzende, bilgisayarda oluşturulan bilgiler bir laser ışığı aracılığı ile yazıcı içinde bulunan ve pozitif elektrikle yüklenmiş bir tambura taşınır. � Herhangi bir yazı veya resim yazdırılmak istendiğinde, laser ışığı açılır ve tambur üzerinde pozitif olarak yüklenmiş olan noktalar nötr hale gelir. � Çok ince boyutta öğütülmüş karbon parçacıklarını (toner) içeren kartuşun içinden geçen tamburdaki nötr bölgelere yapışan toner, daha sonra kağıdın üzerine aktarılır. � Yazdırma işleminin son aşamasında toneri kağıdın üzerine sabitlemek için bir ısıtma ve baskı işlemi uygulanır. � Yazma işlemini bitiren tambur, daha sonraki geçiş için temizlenir. 97 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Lazer Yazıcı (2) �Günümüzde değişik renklerde toner kullanarak renkli baskı yapabilen laser yazıcıların kullanımı da giderek yaygınlaşmaktadır. �Evlerden büyük işyerlerine kadar geniş bir alanda kullanılmaktadır. �Yazma hızları yüksektir. �Kişisel kullanımda 8 -10 sayfa/dakika �Ağ yazıcılar: 35 -50 sayfa/dakika �Bankalar, sigorta firmaları gibi işyerlerinde: 1, 000 sayfa/dakika 98 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tümleşik Yazıcı �Gerek laser, gerekse de mürekkepli yazıcılar, tarayıcı ve belgegeçer gibi aygıtlarla bütünleştirilerek, kullanıcıya ayrı aygıtlarla uğraşmamasını sağlayacak çözümler sunmaktadır. 99 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Termal Yazıcı �Thermal Printer �Otomobil, bisiklet ve beyaz eşya gibi üretilen malların takiplerinin gerekli olduğu yerlerde, ürünlerin üzerlerine çubuk kod ve diğer bilgileri içeren etiketlerin yapıştırılması gerekmektedir. �Bu etiketlerin dayanıklı olması için �Özel kağıtlar kullanılmalı �Yazılan bilgiler bozulmamalıdır. �Özel üretilmiş kağıtlara harf ve şekilleri kağıdı yakarak oluşturarak baskı yapabilen termal yazıcılar üretilmiştir. 100 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Termal Yazıcı (2) 101 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Baskı ve Renk Kalitesi �Satır yazıcıların baskı kalitesi en düşüktür. �Nokta vuruşlu, Mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcıların, bir inçteki nokta sayısı (dpi: dots per inch) ile belirlenmektedir. �Yaygın olarak kullanılan mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcılardaki baskı kalitesi değerleri 300 ile 1, 200 dpi arasında değişmektedir. �Baskı kalitesi ne kadar artarsa artsın, renkli baskılardaki renk kalitesi, hiçbir zaman ekranda görünen renklerle aynı olamamaktadır. �Baskı kalitesi: �Satır yazıcı < nokta vuruşlu < mürekkepli < lazer 102 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Nerede, hangi yazıcı ? �Belirli bir kalitede yüksek baskı hızlarının gerektiği ve renkli baskının gerekmediği yerlerde, siyah baskı yapabilen laser yazıcılar tercih edilmektedir. �Renkli baskının istendiği, yazı ve baskı kalitesinin çok önemsenmediği yerlerde de mürekkep püskürtmeli yazıcılar kullanılabilir. �Fatura basımı, bilet basımı, bankalarda kullanılan çoklu kopyalı dekont basımı gibi yazdırma işlemlerinde ise, hızları düşük olmalarına karşın, darbeli yazıcılar tercih edilmektedir. �Baskı kalitesinin önemli olmadığı, ancak baskı hızının yüksek olmasının gerekli olduğu yerlerde ise satır yazıcılar kullanılmaktadır. 103 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Çizici �Plotter �Geniş Kalıplı Yazıcı (Large Format Printer) �Özellikle tasarım ve mühendislik işlemlerinde oluşturulan grafik çıktıların alınması için kullanılmaktadır �Gerek yazma tekniklerine, gerekse de fiziksel şekillerine göre ayrı sınıflandırılmaktadırlar. �A 4 (210 mm x 297 mm) kağıt boyutlarından başlamak üzere 1152 mm genişliğinde ve 150 metre uzunluğa varabilen kağıtlara çizim yapabilen çiziciler de bulunmaktadır. 104 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Çiziciler-Fiziksel Sınıflandırma �Fiziksel şekillerine göre: �Düzyataklı çiziciler (flatbed plotters) �Tamburlu çiziciler (drum plotters) 105 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Düzyataklı Çizici �Bürolardan sanayinin çeşitli kesimlerine kadar geniş bir uygulama alanı bulmuştur. �Yazma mekanizması yerine kesici mekanizmaların takılması ile, reklamcılıktan kalıp hazırlamaya kadar çok değişik alanlarda kullanılabilen aygıtlar haline dönüşmektedirler. 106 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tamburlu Çizici �Düzyataklı çizicilerde kağıt sabit, yazdırma mekanizması hareketlidir. �Tamburlu çizicilerde, hem kağıt, hem de yazdırma mekanizması hareket etmektedir. �Düzyataklı çizicilerde �Daha iyi sonuçlar alınmakta. �Kağıt boyutları, çizici masasının boyutları ile sınırlı kalmakta. 107 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Çiziciler-Yazım Teknikleri �Kalemli çizici (pen plotter) �Mürekkepli (inkjet plotter) 108 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Kalemli Çiziciler � Kalemli çizicilerde, içine değişik renkte mürekkep doldurulmuş ve değişik uç kalınlıklarına sahip kalemlerle çizim yapılmaktadır. � Kalemlerin konulabileceği kartuşun kalem kapasitesinin sınırlı olması istenilen renk ve çizgi kalınlığının sağlanmasını engellemekteydi. � Ayrıntılı çizimlerin oluşturulması, gerekirse kartuştaki kalemlerin değiştirilmesi sayesinde sağlanabilmekte, ancak bu işlem de uzun zaman almaktaydı. 109 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Mürekkep Püskürtmeli Çiziciler � Mürekkep püskürtme teknolojisinin gelişimi ile kalem kullanan çizicilerin kullanımları azalmıştır. � Yerlerini mürekkep püskürterek yazma işlemini gerçekleştiren çiziciler almıştır. � Mürekkepli çizicilerde hem kağıt, hem de yazdıma mekanizması hareketli olmasına karşın, tüm yazdırma işlemi kağıdın yazıcıdan bir kez geçmesi sonunda tamamlanmaktadır. � İstenildiği kadar renk elde edilmekte ve daha duyarlı çizimler yapılabilmektedir 110 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tümleşik Çiziciler �Çizicilere, özel tarama aygıtları takılarak 111 tarayıcı olarak kullanmak da mümkün olabilmektedir. �Özellikle büyük harita ve resim gibi çizimlerin bilgisayara aktarım işlemlerinde çiziciler yaygın olarak kullanılmaktadır. �Bilgisayara aktarılan çizimler, uygun yazılımların kullanımı ile sayısal hale de dönüştürülmekte, böylece çiziciler aynı zamanda sayısallaştırıcı olarak da kullanılmaktadırlar. EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Ekran �Monitor, Video Gösterim Birimi (VDU: Video Display Unit) �Bilgisayar sistemlerinde en çok kullanılan çıktı birimidir. �Ekranlar, bilgisayarların ilk üretildikleri günden bugüne büyük değişiklik göstermişlerdir. �İlk kullanılan ekranlar yalnızca metin tabanlı bilgileri gösterebilmektedir. �Sonra geliştirilen ekranlar grafik bilgilerin de gösterilebilmesini sağlamaktadır. 112 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Katod Işını Tüpü �Katod ışınları bir yüzey üzerinde bulunan elemanları uyartmakta ve görüntü oluşmaktadır. �Katod Işını Tüpü (KIT; CRT: Cathod Ray Tube) olarak adlandırılmaktadırlar. �Televizyon teknolojisi ile aynı teknolojiyi kullanmaktadırlar. �En büyük avantajları düşük fiyatları ve üstün görüntü kaliteleridir �KIT’ler �Boyutları büyük �Yüksek iletim maliyeti �Yer kaplama �Daha küçük ekranlar üretilmeli 113 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sıvı Kristal Ekranlar � Daha az yer kaplayan ve daha taşınabilir ekranlar üretildi. � Düz panel ekranlar veya Sıvı Kristal Ekranlar (SKE; LCD: Liquid Crystal Display) � Sıvı kristallerle görüntü elde edilmektedir. � Kol saatlerinden cep telefonlarına kadar hemen her yerde kullanılmaktadır. � Taşınabilir, gerek dizüstü gerekse de avuç içi bilgisayarlarında kullanılan bu ekran türü, günümüzde masa üstünde de yaygın olarak kullanım alanı bulmaktadır. 114 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Ekran Boyutları �Gerek KIT, gereksede SKE teknolojisine sahip ekranlar, değişik boyutlarda üretilmektedir. �Ekran boyutları, ekranın çapraz köşeleri arasındaki ölçünün inç (2. 54 cm) cinsinden ifadesi ile tanımlanmaktadır. �Bu boyutlar 15, 17, 19 ve 21 inç olabildiği gibi, daha büyük boyutlarda ekranlar da özellikle mühendislik ve grafik çalışmalarında kullanılmaktadırlar. �Gerek KIT, gerekse de SKE ekranlar genel olarak kare şeklinde üretilmektedirler. �Değişik gereksinimler doğrultusunda, özellikle dizüstü bilgisayarlarda dikdörtgen şeklinde ekranlar da yaygın olarak üretilmeye başlanmıştır. �Bu ekranların boyutları, 15. 4, 17, 21 inç gibi olabilmektedir. EMRE UNSAL DEU 115 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Görüntü Netliği �Ekranlardaki görüntü netliği, o ekrandaki görüntüyü 116 oluşturan yatay ve düşey nokta sayısı ile belirlenmektedir. �Ekrandaki görüntünün en küçük birimi “piksel (pixel)” olarak adlandırılmaktadır. �Bir piksel, ekranda görüntüyü oluşturma sırasında kullanılan en küçük noktaya karşılık gelmektedir. �Ekranda yatay ve düşey olarak ne kadar çok nokta tanımlanabilirse, o kadar ayrıntılı ve duyarlı görüntüler elde edilebilmektedir. �Bu duyarlılık hem ekran özelliğine, hem de bilgisayar sisteminden ekrana görüntülerin aktarılmasını sağlayan ekran kartı veya donanımı özelliğine bağlı EMRE UNSAL DEU olarak değişmektedir. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Etkin ve Edilgen Matriks �Sıvı kristal ekranlarda görüntü oluşturma teknikleri: �Edilgen (pasif) matriks (passive matrix) �Etkin (aktif) matriks (active matrix) 117 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Edilgen Matriks Ekran �Edilgen matriks ekranlar, aynı zamanda çiftli tarama ekranlar (dual scan monitor) olarak da adlandırılmaktadırlar. �Bu ekranlarda görüntü, ekranın en üstünden başlamak üzere, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olmak üzere tüm ekranın taranması ile oluşturulmaktadır. �Az güç harcanmakta, ancak elde edilen görüntü kalitesi çok iyi olamamaktadır. 118 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Etkin Matriks Ekran �İnce Filmli Transistör (İFT; TFT: Thin Film Transistor) ekran. �Görüntü, ekranı oluşturan her bir noktanın ayrı elektriksel olarak uyartımı ile oluşturulmaktadır. �Bu ekranlarda daha fazla renk, daha duyarlı bir görüntü kalitesi ile görüntülenebilmektedir. �Etkin matriks ekranların fiyatları daha yüksek olup, aynı zamanda daha fazla güç harcamaktadırlar. 119 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Görüntü Standartları �Ekranların duyarlılıklarının tanımlanması için değişik standartlar geliştirilmiş ve uygulama konulmuştur. �Günümüzde en yaygın olarak kullanılan standartlar: �SVGA �XGA �SXGA �UXGA 120 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

SVGA �SVGA (Süper Video Grafik Dizini; Super Video Graphics Array); �En alt duyarlılık yatayda 800, düşeyde ise 600 pikseli tanımlamaktadır. �Bu standarttaki bir ekran görüntüsü, 800 x 600 = 480, 000 pikselden oluşmaktadır. �Yaygın olarak 15 inç boyutundaki ekranlarda bu standart kullanılmaktadır. 121 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

XGA �XGA (Genişletilmiş Grafik Dizini; Extended Graphics Array): �Yatayda 1, 024, düşeyde ise 768 piksel tanımlanmaktadır. �Özellikle 17 ve 19 inç boyutundaki ekranlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. 122 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

SXGA �SXGA (Süper Genişletilmiş Grafik Dizini; Super Extended Graphics Array) �Bu standartta yatayda 1, 280, düşeyde ise 1, 024 piksel tanımlanmaktadır. �Özellikle 19 ve 21 inç boyutundaki ekranlarda kullanılan bu standartla daha duyarlı görüntüler elde edilmektedir. �Dizüstü bilgisayarlarda değişik ekran boyutları olabildiğinden bu ekranlarda farklı ekran duyarlılıkları (1, 200 x 800; 1, 600 x 1, 200 gibi) da kullanılabilmektedir 123 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

UXGA �UXGA (Ultra Genişletilmiş Grafik Dizini; Ultra 124 Extended Graphics Array) �Bu standartta yatayda 1, 600, düşeyde ise 1, 200 piksel tanımlanmaktadır. �Özellikle 21 inç boyutundaki ekranların kullanımının artmasına bağlı olarak bu standart da yaygınlaşmaktadır. �UXGA ekranlar mühendislik veya güzel sanatlar gibi yüksek çözünürlük isteyen uygulamaların kullanıldığı yerlerde tercih EMRE UNSAL DEU edilmektedir. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Uçbirim �Terminal �Girdi ve çıktı özelliklerini birarada bulundurmaktadır. �Uçbirim türleri �Aptal uçbirim (Dumb Terminal) �Akıllı uçbirim (Intelligent Terminal) 125 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Aptal Uçbirim � Girdi işlemi için bir klavye ve çıktı işlemi için de bir monitörden oluşan, herhangi bir hesaplama kapasitesine sahip olmayan ve doğrudan bir ana bilgisayara bağlı olan bir aygıttır � Klavyede yazılan herşey ana bilgisayara gönderilip işlenmekte, ana bilgisayardan ise işlenmiş veriler uçbirim ekranına aktarılmaktadır. � Ana bilgisayar ile bağlantısı kesildiğinde herhangi bir işlevi kalmamaktadır. � Genellikle anabilgisayar (mainframe) ve UNIX işletim sistemine sahip bilgisayarlara bağlı olarak kullanılmaktadır. 126 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Akıllı Uçbirim � Akıllı uçbirim türü bellek ve sınırlı işlem kapasitesine sahip bir işlemci içermektedir. � Ekranda bulunan değişik formlar aracılığı ile kullanıcının veri girmesine ve yazdığı metni biçimlemesine imkan sağlamakta, kullanıcı istediğinde ise formdaki bilgileri toplu olarak ana sisteme göndermektedir. � Ana sistem tarafından işlenen verilerin sonuçlarını alıp biçimlendirebilmekte ve ekranda görüntüleyebilmektedir. � Bu tür uçbirimler, Grafik Uçbirim (Graphics Terminal) veya X-Uçbirim (XTerminal) olarak da adlandırılmaktadır. 127 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Uçbirim Benzeşim Yazılımları �Kişisel bilgisayarlarda kullanılabilen uçbirim benzeşim (terminal emulation) yazılımları ile de, kişisel bilgisayarların birer uçbirim olarak kullanılabilmeleri mümkün olmaktadır. �Bu benzeşim yazılımları, kişisel bilgisayarın gerek aptal, gerekse de akıllı uçbirim olarak görev yapmalarını sağlamaktadır. 128 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Diğer Uçbirimler �Satış noktası uçbirimleri (Point-of Sale Terminal) �Bu uçbirimler, girdi ve çıktı özelliklerini birarada bulundurmaktadır. �Girdi işlemi için genellikle çubuk kod okuyucu bulunduran bu aygıtlarda, verilerin girilebileceği bir klavye de bulunmaktadır. 129 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Diğer Uçbirimler (2) �Kendi içinde bir işlemci, bellek ve depolama birimi bulundurur �Üzerlerinde yazılım çalıştırılabilir. �Girilen veri işlenir, gerektiğinde uçbirime bağlanan veya bazı uçbirim türlerinde doğrudan uçbirimin kendi üzerinde bulunan bir yazıcı sayesinde de kağıda yazdırılabilir. 130 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İkincil Depolama Birimleri 131 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İkincil Depolama Birimleri �Manyetik Depolama Birimleri �Disket (Floppy Disc), �Manyetik Teyp (Magnetic Tape) �Sabit Disk (Fixed/Hard Disc) �Optik Depolama Birimleri �Yoğun Disk (CD: Compact Disc) �Sayısal Görüntü Diski (DVD: Digital Video Disc, Digital Versatile Disc) 132 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Verilerin Depolanması �Manyetik depolama birimlerinde veriler, ortam üzerinde mikroskobik parçacıkların manyetikleştirilmesi ile depolanmaktadır. �Bu parçacıklar, yönleri değiştirilene kadar konumlarını korumakta, böylece disk ve teypleri kalıcı ancak gerektiğinde değiştirilebilir bilgi depolama araçları haline getirmektedirler. 133 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Ortamda Depolama �Disk sürücüdeki bir okuma-yazma kafası, verileri gösterecek şekilde manyetize edilmiş parçacıkları okuyabilecek şekilde tasarlanmıştır. 134 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Bilgilerin Korunması �Manyetik ortamda tutulan veriler, �manyetik ortamlardan, �mıknatıslardan, �manyetik alanlardan, �toz, is veya duman parçacıklarından etkilenmektedir. �Herhangi bir disketin üzerine mıknatıs tutulduğunda, disket üzerinde bulunan veriler bozulmaktadır. �Manyetik ortamlar, zamanla manyetiklik özelliklerini kaybetmekte, bu da o ortam üzerinde bulunan verilerin zamanla kaybolmasına neden olmaktadır. �Saklama için öngörülen süre genellikle üç yıldır. �Bilgiler her iki yılda bir yenilenmelidir. 135 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Optik Depolama Yoğun Disk (YD) ve Sayısal Görüntü Diskleri’nde (SGD) kullanılmaktadır. Veriler, disk yüzeyinde yoğun bir laser ışık demeti gönderilerek oluşturulan, koyu ve açık noktalar kullanılarak depolanmaktadır. Disk yüzeyinde oluşturulan derin çukurlar “çukur (pit)”, düz bölgeler ise “düzlük (land)” olarak adlandırılmaktadır. Ortam üzerindeki çukur ve düzlükler güçlü bir mikroskopla rahatlıkla görülebilir durumdadır. 136 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Optik Ortamdaki Bilgilerin Korunması �Optik ortam üzerindeki çukur ve düz alanlar, veriyi gösteren 1’ler ve 0’lar olarak kullanılmaktadır. �Optik depolama aygıtları, optik ortamlar üzerine kaydedilmiş verileri düşük güçlü bir laser ışığı kullanarak okumaktadırlar. �Laser ışığı diskin yüzeyine gönderilmekte, yansıyan ışık miktarına göre o bölgede bulunan verinin değeri elde edilmektedir. �Optik ortam üzerine kaydedilmiş veriler, manyetik ortamdakine göre daha kalıcı ve bozulamaz olarak kabul edilmektedir. �Optik depolama birimlerinin bilgi depolama ömürlerinin teorikte sonsuz olduğu kabul edilmektedir. 137 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disket � Esnek bir malzeme olan ince polyesterden (Mylar) yapılmıştır. � Üzeri mıknatıslanabilir bir malzeme olan “demir oksit” ile kaplanmıştır. � Boyutları küçüktür, ucuz ve kolay taşınırdır. � Farklı boyut ve kapasitelerde üretilmişlerdir. � Bilgisayarların ilk zamanlarında 8 inç (~20 cm) � Kişisel bilgisayarlarda kullanılmak üzere 5. 25 inç ve 3. 5 inç boyutunda üretilmişlerdir. � Biçimlendirilmiş olarak 1. 44 MB veri depolama kapasitesine sahiptir. � Günümüzde çok daha yüksek kapasitelere sahip olan türleri kullanılabilmektedir. � Super. Disk : 120/240 MB 138 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sabit Disk �Fixed disk, hard disk �Başlıca depolama birimleri. �Üst üste konmuş ve yüzeyleri manyetik oksit ile kaplanmış metal plakalardan oluşmaktadır. �Üst üste konmuş metal plakalar bir disk paketini oluşturmaktadır. 139 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disk Plakaları �Farklı sayıda metal 140 plakaya sahip olan değişik türlerde sabit diskler bulunmaktadır. �Bazı disk modellerinde her plakanın alt ve üst yüzeyleri kullanılır. �Bazı disk modellerinde en üst ve en alt yüzeyler kullanılmaz. EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disklerde Okuma Mekanizması � Sabit disklerde, tüm disk plakaları aynı motora bağlı oldukları için aynı zamanda dönmekte ve aynı anda yalnızca birisinden bilgi okunmaktadır. � Bilgi okumayı/yazmayı sağlayan birim, “bağlantı kolu” adı verilen bir mekanizma üzerine monte edilmiştir. � Bu bağlantı kolu üzerinde bulunan okuma/yazma kafaları, kolun ilerigeri hareketi sırasında bilginin okunacağı veya yazılacağı konum üzerine gitmektedir. � Okuma/yazma kafaları ile disk yüzeyleri arasında bir cm’nin birkaç milyonda biri kadar bir aralık bulunmaktadır. 141 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disk Kapasiteleri ve Erişim Hızı � Sabit disklerin kapasiteleri, üretim teknolojilerinin gelişimine paralel olarak artmıştır. � 1980 li yılların başlarında 5. 25 inç, 10 MB � Günümüzde 3. 5 inç 400 GB � Dizüstü bilgisayarlar gibi değişik türdeki bilgisayar sistemleri için üretilen diskler daha küçük boyutlarda da olabilmektedir. � Disk üzerinde bulunan bilgilere erişmek için gereken zaman da disk seçiminde önemli bir faktördür. � Günümüzde kullanılan sabit disklerde 6 -11 ms (milisaniye) zaman aralığında bilgiye erişim süresi kabul edilebilir bir değerdir. � Bu değer, diskin dakikadaki dönüş hızına da bağlıdır. � Kişisel bilgisayar sistemlerinde yaygın olarak kullanılan disklerin dönüş hızları 5, 400, 7, 200 hatta 10, 000 devire kadar ulaşabilmektedir. � Daha yüksek devir hızı, bilgiye daha hızlı erişim anlamına gelmektedir. 142 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disk Üzerinde Bilginin Düzenlenmesi ve Bilgiye Erişim �Bir disk üzerinde verilerin fiziksel olarak düzenlenmeleri farklı şekillerde ifade edilmektedir. �Hem disket hem de disklerde bilgilerin ortak olarak depolandıkları düzenlemelerde temel olan karakteristikler: �“iz (track)”, �“bölüm (sector)” �“küme (cluster)” ve �“silindir (cylinder)” 143 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İz (Track) � Bir iz, diskin merkezinden dışına doğru eşit aralıklarla tanımlanmış dairesel bölgelerin herbirine verilen genel bir addır. � Bu alanlar, disk döndükçe okuma-yazma kafası altından geçmektedir. � Standart disketler 80 izden oluşurlarken, diskler 1, 000 veya daha fazla ize sahip olabilirler. 144 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bölüm (Sector) �Bölüm, disk üzerinde bulunan izlerin sabit büyüklükte veri içerecek şekilde bölümlenmeleri ile oluşmuş disk alanlarıdır. �Bu bölünme, diskin eşit açılarla bölünmesi ile oluşturulur. �Her iz, aynı sayıda ve eşit kapasitede bölüm içermektedir. 145 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İz’deki Veriye Erişim � Verinin üzerinde bulunduğu yüzey, iz ve bölüm numaralarının bilinmelidir. � Diskin dairesel özelliğinden dolayı, diskin merkezine en yakın olan iz üzerindeki bir bölümün içerdiği bilgi ile en dışta bulunan iz üzerinde bulunan bölümün içerdikleri bilgi miktarı eşittir. � Bu da disk üzerindeki alanların verimsiz kullanılmasını beraberinde getirmektedir. 146 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Zon Kayıt (Zone Recording) �Disk üzerinde bulunan izlerden içte 147 bulunanlardaki bölüm sayıları, dışa doğru gittikçe arttırılmaktadır �Farklı izlerde farklı bölüm sayıları elde edilmektedir �Disk daha verimli kullanılmaktadır. �Disk üzerinde bulunan her bölüm aynı sayıda veri depolayabilmektedir. �Disk üzerinde ne kadar çok bölüm tanımlanabilirse o kadar çok veri EMRE UNSAL DEU depolanabilmektedir. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Küme (Cluster) �Disk üzerinde yanyana bulunan sabit sayıdaki bölümün bir araya gelmesinden oluşur. �İşletim sistemi tarafından tek bir depolama birimi olarak değerlendirilir �Dosyalar kümeler temelinde depolanır. �Herhangi bir dosya bir kaç karakterden oluşmuş olsa dahi bir kümeyi tümüyle kullanmaktadır. 148 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Silindir (Cylinder) �Bir sabit disk, 1’den daha fazla disk plakalarından oluşabilmektedir. �Üstüste olan plakalarda bulunan aynı hizadaki izlere “silindir” adı verilmektedir. �Okuma-yazma kafalarının aynı anda üzerinde bulunduğu izlerin tümüdür. 149 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Veriye Erişim Süresi �Bilgilere erişmek için gereken süre, erişim zamanı olarak adlandırılmaktatır. �Üç ana bileşenden oluşur. �Arama Zamanı Gecikmesi: Bir bilginin disk üzerinde nerede olduğunun bir dizin aracılığı ile bulunmasını için geçen süreyi göstermektedir. Bu süre, çok az mekanik hareket içermesi nedeniyle çok küçük miktarda olmaktadır. �Kafa Yerleşimi Gecikmesi: Diskin okuyucu-yazıcı kafalarının bilginin bulunduğu bölgeye gitmesi için gereken süredir. Mekanik hareket içermesi nedeni ile bu süre büyük değerlere erişebilmektedir. �Dönme gecikmesi: Diskin, bilginin bulunduğu yere gelmesi sırasında sözkonusu olan dönme hareketi nedeniyle olan gecikmedir. EMRE UNSAL DEU 150 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Disk Erişim Teknolojileri �Tüm sabit disk sürücü mekanizmaları denetleyici olarak adlandırılan bir devre kartı bulundurmaktadır. �Bu kart, sabit diskin bilgiye erişebilmek için gereken dönme miktarını ve okuma-yazma kafalarının yerleşimlerini belirlemektedir. �Disk sürücüler, denetleyicinin türüne göre disk sürücüler sınıflandırılmaktadır. �Sabit disk denetleme mekanizmaları ATA ve SCSI olarak iki gruba ayrılmaktadır. 151 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Tümleşik Sürücü Elektroniği (IDE) �Sabit diskleri tanımlarken yaygın olarak kullanılan bir 152 deyimdir. �IDE (Integrated Drive Electronics, Tümleşik Sürücü Elektroniği), kendi içinde bir denetleyici (controller) bulunan herhangi bir sürücüyü ifade etmektedir. �Yaygın olarak kullanılan IDE arayüzleri, ATA (Advanced Technology Attachment: Gelişmiş Teknoloji Eklentisi) olarak da adlandırılmaktadır. �AT deyimi IBM PC/AT modelinden gelmektedir. �Günümüzüdeki sürücülerin çoğunluğu IDE’dir. �Bu teknolojide, denetleyici sürücünün üzerinde bulunmakta ve daha kısa veri iletim mesafeleri sözkonusu olmaktadır. EMRE UNSAL DEU �Sürücünün güvenilirliği arttırılmaktadır. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ATA IDE �ATA IDE, IDE’nin en revaçta şeklidir. �İlk olarak CDC, Compaq ve Western Digital tarafından üretilmiştir. � 1980’lerin sonlarına doğru ANSI tarafından standart olarak belirlenmiştir. �Bu standartlaştırma ile, �Eski ve yeni disk sürücüleri ve firmalar arasındaki uyumsuzluk ortadan kaldırılmıştır. �ATA IDE teknolojisi ile 1’den fazla sürücünün arkaya bağlanbilmeleri sağlanmıştır. 153 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

ATA-2 (EIDE) �ATA teknolojisinin geliştirilmiş bir şeklidir. �Geliştirilmiş IDE (EIDE: Enhanced IDE) olarak da adlandırılmaktadır. �EIDE teknolojisinde �Programlı Giriş/Çıkış (PIO: Programmed Input/Output) �Doğrudan Bellek Erişimi (DMA: Direct Memory Access) teknikleri kullanılmaktadır. �EIDE teknolojisinde daha büyük disk kapasiteleri ve daha yüksek veri iletim hızları elde edilmektedir. EMRE UNSAL DEU 154 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

PATA-SATA �ATA disk erişim teknolojisi, Koşut Ata (PATA: Parallel ATA) ve dizisel ATA (SATA: Serial ATA) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. �Ultra. DMA, DBE teknolojisinin en güncel sürümüdür. DMA ve Ultra. ATA teknolojileri genellikle birlikte kullanılmaktadır. �PATA teknolojisi disk sürücüler için kullanılır �ATAPI veya PATAPI (AT Attachment Packet Interface, Parallel ATAPI, AT Ek Paket Arayüzü, Koşut Ek Paket Arayüzü) YD, SGD ve teyp aygıtları için kullanılmaktadır. 155 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

SATA-SATAPI �SATA veya SATAPI arayüzü, yalnızca disk sürücülere bilgi aktarmak ve disk sürücülerden bilgi almak için kullanılmaktadır. �Arayüz başka bir aygıtla paylaşılmadığı için bu tür arayüzlerde veri iletim hızları 6. 0 GB (gigabyte) mertebesine kadar çıkabilmektedir. 156 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

SCSI �“KBSA: Küçük Bilgisayar Sistem Arayüzü (SCSI: Small Computer Systems Interface) �IDE teknolojisinin yeterli olmadığı durumlarda kullanılır. �Veri iletim hızları IDE teknolojisine göre iki kattan fazla artmaktadır. �Bir bilgisayara 1’den fazla depolama birimi, gerek içsel, gerekse de dışsal olarak bağlanabilmektedir. �Sistemlerin daha da genişlemesi sağlanabilmektedir. �Günümüzde birçok sunucu ve iş istasyonunda bu teknolojiyi kullanan depolama birimleri kullanılmaktadır. 157 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

DMA, Ultra. ATA �Birçok kişisel bilgisayarda kullanılan 158 teknolojide, veriler diskten denetleyici aracılığı ile işlemciye, oradan da işlenmek üzere belleğe aktarılmaktadır. �Doğrudan Bellek Erişimi (DMA: Direct Memory Access; DBE) teknolojisi bilgisayarın verileri diskten alıp doğrudan belleğe aktarmasını sağlamaktadır. �Bu teknolojide işlemcinin araya girmesine gerek kalmamaktadır. �Ultra. DMA, DBE teknolojisinin en güncel sürümüdür. �DMA ve Ultra. ATA teknolojileri genellikle EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği birlikte kullanılmaktadır. Bölümü

Optik Diskler � Başlıca ik gruba ayrılırlar. � Birinci grup: � Üzerine fabrikasyon olarak bilgi yazılabilen diskleri içermektedir. � Bu diskler, üzerlerine yalnızca bir kez ve özel makinalarla bilgi yazılabilecek şekilde üretilmiş olup, firmalar tarafından geliştirilen yazılımların dağıtımları için kullanılmaktadır. � İkinci grup: � Bilgisayar kullanıcılarının bilgilerini depolayabilmeleri için üretilmişlerdir. � Bu disklerin üzerine bir kere bilgi yazılabilmekte, birçok kez bu bilgi okunabilmektedir. � Bir kere yaz, çok kez oku (WORM: Write Once Read Many) olarak adlandırılan bu diskler, özellikle güvenli olarak saklanması istenilen bilgilerin depolanmalarında kullanılmaktadır. � Bir kez üzerlerine yazıldığında disk üzerindeki bilgiler silinememektedir. 159 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Yoğun Disk � YD-YOB (Yoğun Disk-Yalnızca Okunur Bellek; CD- ROM: Compact Disc-Read Only Memory): � Kapasiteleri 700 MB seviyesindedir. � Kaydedilebilir Yoğun Disk (KYD; CD-R: Compact Disc-Recordable), � Kendisine yalnızca bir kez kayıt yapılabilir � Yazma işlemini için özel bir sürücü aygıtı ve özel yoğun diskler gerekmektedir. � Üzerine kayıt yapılan KYD’ler herhangi bir KYD sürücü veya YD sürücüde okunabilirler. � Yeniden Yazılabilir Yoğun Disk (YYYD, Y 3 D; CD- RW: Compact Disk Re-Writable): � Üzerlerine birçok kez veri kaydedilebilir ve silinebilir. � Bu disklerin bazı YD sürücüler tarafından okunamama gibi problemlerle karşılaşmaları da sözkonusu olmaktadır. 160 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Sayısal Görüntü Diski �Sayısal Görüntü Diski (SGD) (DVD: Digital Versatile Disk, Sayısal Kalıcı Disk; önceleri Digital Video Disk. Sayısal Görüntü Diski), �Video Yoğun Disklerinin (VCD: Video Compact Disk) yerini almak üzere tasarlanmıştır. �Veri depolama aygıtı olarak bilgisayarlarda da kullanım alanı bulmuştur. �Depolama kapasiteleri 4. 7 GB ile 17 GB arasında değişebilmektedir. �SGD’lerin her iki yüzeyine de veri kaydedilebilmekte, böylece depolama kapasiteleri 17 GB’a kadar çıkabilmektedir. EMRE UNSAL DEU 161 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyeto-Optik Disk � Manyeto-optik (MO: Magneto-optical) � Melez disk türü olarak � Manyetik ve optik depolama birimlerinin � � � 162 avantajlarını biraraya getirmektedir. Optik disklerde olduğu gibi yüksek kapasitelere sahiptir. Bilgiler manyetik disklerde olduğu gibi yazılmaktadır. Disk yüzeyi plastik bir malzeme ile kaplı olup, altında ise manyetik olarak duyarlı metal kristaller içermektedir. Verilerin yazılması sırasında bir laser ışığı plastik yüzey üzerinde mikroskobik bir delik açmakta, ve bir mıknatıs da plastik soğumadan metal parçacıklarını düzenlemektedir. Kristaller, bazıları ışığı yansıtacak şekilde düzenlenmekte, verilerin diskten okunması sırasında ise yalnızca ışığı yansıtan kristaller ele alınmaktadır. EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Teypler �Bilgisayarların ilk dönemlerinden itibaren yaygın olarak kullanılmaktadır. �Günümüzde disk ve optik depolama birimlerinin kapasitelerinin artmasına bağlı olarak kullanımları azalmıştır. �Teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişik şekil ve ebatlarda üretilmişlerdir. 163 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Teyplerde Bilgi Depolama �Manyetik teyplerdeki bilgi depolama sistemi, sabit disk veya disketteki bilgi depolama sistemine benzemektedir. �Diğer depolama birimlerinde, birim üzerine kaydedilmiş olan herhangi bir veriye doğrudan ulaşılabilir (Doğrudan Erişim). �Manyetik teyplerde herhangi bir bilgiye, teybi o bilginin olduğu yere kadar ilerleterek erişilir. �Manyetik teyplerde bilgiye erişim “sıralı” olmaktadır. 164 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Manyetik Teyplerin Kullanım Alanları � Veri kayıt ve okuma hızlarının yavaşlığı nedeniyle yalnızca yedekleme amaçlı olarak kulanılmaktadır. � Teyp kapasiteleri teknolojinin gelişimine bağlı olarak artmıştır. � Kişisel bilgisayar sistemlerinde kullanım alanı bulamamıştır. � Manyetik teypler, genellikle orta ve büyük boy sistemlerde verilerin yedeklenmesi amacıyla kullanılmaktadır. � Manyetik ortamlar zamanla manyetiklik özelliklerini kaybetmektedirler. � Manyetik teyplerde çok uzun süre bilgi saklamak sağlıklı olamayabilmektedir. � Manyetik teypler, günlük veya yıllık yedekleme işlemlerinde kullanılmakta, üzerlerindeki bilgi sürekli yenilenmektedir. � Bu teyplerin saklandıkları ortamın da belirli ısı ve nem koşullarını sağlaması gerekmektedir. 165 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Network Aygıtları Bilgisayarlarınızı ortak bir haberleşme ağında buluşturmak için, hub, switch, router veya bridge diye adlandırılan donanımlara ve ethernet kablolarına gereksinim duyacaksınız. 166 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Kablolama : • RJ 45: RJ 45 network kartları için kullanılan bir giriş standardıdır. RJ 45’ le birlikte kullanılan kablolar Twisted-Pair-Cable olarak adlandırılır ve daha çok ethernet için kullanılır. Kablo boyu 100 metreye varabildiği gibi, ethernet için geçerli ortalama veri iletim hızı saniyede 12, 5 megabayt. • UTP CAT 5: UTP kabloları, bildiğiniz telefon kablolarına çok benzer. Ethernet ağlarında kullanılan UTP kablolarını sınıflandırırken göze alınan en önemli özellik, yalıtım seviyeleridir (bu seviyeler 1'den 5'e kadar numaralandırılmıştır). Bir UTP kablonun yalıtımı ne kadar yüksekse veri transfer hızı da o kadar yüksektir. 5. seviyedeki bir kablo en başarılı veri iletim oranına (100 Mbps) sahiptir. 167 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Ethernet Kartı : • Ağ ortamının vazgeçilmez elamanları ethernet kartları ve kablolardır. Ethernet kartı diğer bilgisayarlarla iletişiminizi sağlar. Tabi internete girmek içinde kullanılırlar. Ağda kullanılan Ethernet kartlarının hızı, verilerin ağ üzerinden iletilme hızını belirleyen en önemli etkendir. Ethernet kartlarında bakılması gereken ikinci bir özellik ise kablo bağlantı yerleridir. Bağlantı girişi RJ-45’dir. • Standart Ethernet kartları kullanan bir ağın veri aktarma hızı, saniyede 10 milyon bittir, (10 Mbps). Fast Ethetnet ise saniyede 10 yerine 100 Mbps veri aktarma hızına ulaşılabilmektedir. Fast Eternet için UTP ya ad fiberoptik kablo kullanılmalıdır. Fast Eternet’te 90 mt yi geçen uzunluklarda veri kaybı olabilmektedir. 168 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Hub: Bir ağ kurarken kullanılabilecek en basit ağ gerecidir. Bütün girişlerdeki (portlar) trafiği bütün diğer girişlere aynen yansıtır. Bundan dolayı, performansı diğer donanımlara göre daha düşüktür. Bütçeniz kısıtlı değilse hub kullanımı tavsiye edilmeyen bir durumdur. Tek avantajı (ucuzluk hariç) hiç bir ayar gerektirmemesidir. 169 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Switch: Kullanımı hub kadar kolay olmakla beraber, kendi içinde hangi girişe hangi bilgisayarın takılı olduğunu öğrenir ve yönlendirmeyi buna göre yapar. Dolayısıyla 1. giriş ile 3. giriş arasındaki trafik akışı, 5. giriş ile 6. girişin arasındaki trafiği etkilemez. Performansı hub'a kıyasla çok daha yüksektir. Sistem yöneticisinin herhangi bir ayar, veya programlama yapmasını gerektirmez. 170 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Router: Kullanıcı tarafından programlanan karmaşık yönlendirmeleri ve protokol değişikliklerini yapabilir. Örnek olarak Ethernet protokolü ile çalışan bir ağ ile SNA protokolü ile çalışan bir başka ağın irtibatlandırılması için router gerekebilir. Genel olarak ağları birbirine bağlanmasında ve yönlendirilmesinde kullanılır. 171 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Bridge: Yerel alt ağlar arası kullanılabilen bir gereçtir. İki (veya daha fazla) ağ arasında çalışan bir nevi hub olarak düşünebilirsiniz. Bir adet yerel ağ için ihtiyacınız yoktur. 172 EMRE UNSAL DEU Bilgisayar Mühendisliği Bölümü