BLGNN ORGANZASYONU I RDA Resource Description and Access
BİLGİNİN ORGANİZASYONU I RDA (Resource Description and Access)
Bu farklı “kataloglama” unsurları birbirleriyle nasıl ilişkilidir? FRBR RDA MARC “KATALOGLAMA”
FRBR, RDA, MARC FRBR, kavramsal bir modeldir. RDA, FRBR kavramsal modeline dayalı bir kataloglama standardıdır. MARC (MAchine-Readable Cataloging), bilgisayarların bibliyografik bilgileri değiş tokuş ettiği, kullandığı ve yorumladığı bir kodlama şemasıdır.
Kart Kataloglar - AACR Sınıflama numarsı Yazar Başlık Konu başlıkları
İçerik ve Taşıyıcı Türleri TIFF L M X . w av
Kataloglama Alanındaki Değişimler Web tabanlı kataloglar ve kataloglama programları çoğalmaya başlamıştır. Bilgi taşıyıcıları çoğalmıştır. Farklı ve karışık içerikli kaynaklar çoğalmıştır. Kütüphanecilerin dışında yayıncı, sağlayıcı, vikipedist vs. gibi farklı kişiler tarafından hazırlanmış, Dublin Core gibi metadata şemalarından gelen bilgiler artmıştır.
Kataloglama Alanındaki Değişimler Dijital yayınların artışı ile birlikte yayıncıların kullandığı tanımlayıcı bilgiler içeren ONIX (ONline Information e. Xchange) standartı yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Dijital kaynakların çalıştırılması ya da kullanımına yönelik üzerinde bulunan özelliklerin, katalogcular tarafından oluşturulan bibliyografik tanımlamalarda gösterilmesinin kullanıcıya yararlı olacağı düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır. Metadata şema ve sözlüklerinin kullanıldığı Semantik Web’e geçiş sağlanmaya başlamıştır.
Bilgiye Erişim Yolları Bilgi sistemleri ve Web Katalog kütüphanecisi Online kataloglar ile erişime açılan bibliyografik verileri, kullanıcılar için daha standart ve anlaşılır kılmak için RDA tüm alanların özelliklerini ayrıntılı bir şekilde tanımlamayı önermektedir. Makinaların ve webin bibliyografik verileri kolaylıkla işleyerek kullanıcılara daha yararlı görünümler sağlamasını öngörmektedir.
RDA nedir? Resource Description and Access / Kaynak Tanımlama ve Erişim AACR 2’nin yerini alan yeni kataloglama standardıdır. “İçerik” (content) standardı olarak anılmaktadır. Dijital ortamlar için tasarlanmış olmasına rağmen basılı kaynaklar için de kullanılabilmektedir.
Neden RDA ? Tüm kaynakların tanımlanmasını sağlar (digital environments). Uluslararası standartlarla uyumludur (more international). Sadece kütüphaneler için değildir (more communities).
RDA’nın temelleri / Standartlarla ilişkisi Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR) “Bibliyografik kayıtlar için işlevsel gerekler” Functional Requirements for Authority Data (FRAD) “Otorite Verileri İçin İşlevsel Gerekler” IFLA Statement of International Cataloguing Principles (ICP) International Standard for Bibliographic Description (ISBD)
AACR 2 & RDA Farkları AACR 2 RDA Kart kataloglar için tasarlanmıştır Dijital ortam için tasarlanmıştır Pratiğe dayanır Teoriye dayanır (FRBR, FRAD) Materyal türüne göre tanımlama Her türlü kaynak ve içerik türüne göre tanımlama
AACR 2 & RDA Farkları : Terminoloji AACR 2 RDA Area Element Main entry Authorized access point Added entry Access point Uniform title Preferred title for a work Heading Preferred access point See reference Variant access point Author, composer, etc Creator Physical description Carrier description
AACR 2 & RDA Farkları : Terminoloji Türkçe AACR 2 Türkçe RDA Alan Unsur Ayrıca bakınız yönlendirmeleri ilişkili varlıklar için yetkeli erişim noktası Bakınız yönlendirmeleri Farklı erişim noktaları Başlık Yetkeli erişim noktası Bilginin ana kaynağı Tercih edilen bilgi kaynakları Editör, çeviren, resimleyen vb. Katkıda bulunanlar Ek giriş Erişim noktası Fiziksel tanımlama Taşıyıcı tanımlama Genel materyal belirteci İçerik türü, ortam türü, taşıyıcı türü Resmi ve resmi olmayan notlar Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış tanımlamalar Standart numaralar Gösterim için tanımlayıcılar Tek biçim eser adı Tercih edilen eser adı ve bilinen eser adı
Başlıca değişiklikler AACR 2 GMDs RDA content type içerik türü media type ortam türü carrier type taşıyıcı türü
Başlıca değişiklikler : [245 $h GMD] Content Type – MARC 336 içerik türü Bilgi kaynağının anlatım biçimlerini içerir ; Type of record alanındaki tanımlamaların yerine kullanılıyor. performed music; text; two-dimensional moving image; cartographic image Media Type – MARC 337 ortam türü Bir kaynağın içeriğini ortaya çıkarabilmek için gerekli olan görüntüleme, oynatma, çalıştırma için kullanılan araçlar. audio; computer; microform; unmediated; video Carrier Type – MARC 338 taşıyıcı türü Kaynağın içeriğini ortam özeliği ile birlikte bulunduran depolayan, saklayan format türünü gösterir. audio disc; online resource; microfiche; videocassette; volume
İçerik türü (content type) Bilgi kaynağının anlatımında kullanılan iletişim şekli (müzik performansı; metin; hareketli resim) Ortam türü (media type) Bilgi kaynağının içeriğini görüntüleme, oynatma, çalıştırma için kullanılan araçlar (ses, bilgisayar, video, mikroform, aracısız/araçsız-unmediated) Taşıyıcı türü (carrier type) Verilerin depolanması ve saklanması için kullanılan ortamlar (cilt-kitap, çevrimiçi kaynak, mikrofiş, video kaset, ses diski)
K u l l o ontr r e l terim
MARC 336, 337, 338 Örnekleri Kitap : 300 336 337 338 222 pages ; |c 21 cm text|2 rdacontent unmediated|2 rdamedia volume|2 rdacarrier Websitesi (maps, text, ve photographs) 300 336 336 337 338 ir abil n a l r a ekr 1 online resource T text |2 rdacontent cartographic image |rdacontent still image |2 rdaccontent computer |2 rdamedia online resource |2 rdacarrier
Kitap 336 ‡a text ‡b txt ‡ 2 rdacontent 337 ‡a unmediated ‡b n ‡ 2 rdamedia 338 ‡a volume ‡b nc ‡ 2 rdacarrier
Sound Recording (CD) 336 337 338 ‡a spoken word ‡b spw ‡ 2 rdacontent ‡a performed music ‡b prm ‡ 2 rdacontent ‡a audio ‡b s ‡ 2 rdamedia ‡a audio disc ‡b sd ‡ 2 rdacarrier 4¾ Digital Sound Recording (CD): content (içerik) music (müzik), spoken Word (konuşma), ya da sounds (ses)
Video - DVD 336 ‡a two dimensional moving image ‡b ti ‡ 2 rdacontent 337 ‡a video ‡b v ‡ 2 rdamedia 338 ‡a videodisc ‡b vd ‡ 2 rdacarrier
Video - Videocassette 336 337 ‡a two dimensional moving image ‡b ti ‡ 2 rdacontent ‡a video ‡b v ‡ 2 rdamedia 338 ‡a videocassette ‡b vf ‡ 2 rdacarrier
Fotoğraf, Görüntü, Grafik, Kartpostal vb. 336 ‡a still image ‡b sti ‡ 2 rdacontent 337 ‡a unmediated ‡b n ‡ 2 rdamedia 338 ‡a sheet ‡b nb ‡ 2 rdacarrier 338 ‡a card ‡b no ‡ 2 rdacarrier
CD-ROM (dijital text) 336 ‡a text ‡b txt ‡ 2 rdacontent 337 ‡a computer ‡b c ‡ 2 rdamedia 338 ‡a computer disc ‡b cd ‡ 2 rdacarrier
CD-ROM (dijital resim, fotoğraf) 336 ‡a still image ‡b sti ‡ 2 rdacontent 337 ‡a computer ‡b c ‡ 2 rdamedia 338 ‡a computer disc ‡b cd ‡ 2 rdacarrier
Online resource (e-kitap) 336 ‡a text ‡b txt ‡ 2 rdacontent 337 ‡a computer ‡b c ‡ 2 rdamedia 338 ‡a online resource ‡b cr ‡ 2 rdacarrier
Microfilm (text) 336 ‡a text ‡b txt ‡ 2 rdacontent 337 ‡a microform ‡b h ‡ 2 rdamedia 338 ‡a microfilm reel ‡b hd ‡ 2 rdacarrier
Microfiche (text) 336 ‡a text ‡b txt ‡ 2 rdacontent 337 ‡a microform ‡b h ‡ 2 rdamedia 338 ‡a microfiche ‡b he ‡ 2 rdacarrier
Three-dimensional (3 boyutlu eser) 336 337 ‡a three dimensional form ‡b tdf ‡ 2 rdacontent ‡a unmediated ‡b n ‡ 2 rdamedia 338 ‡a object ‡b nz ‡ 2 rdacarrier
Model + guide örneği 300 1 model (20 pieces) : ǂb plastic, color ; ǂc 85 x 33 x 21 cm + ǂe 1 guide 336 three-dimensional form ǂb tdf ǂ2 rdacontent 336 text ǂb txt ǂ2 rdacontent 337 unmediated ǂb n ǂ2 rdamedia 338 object ǂb nr ǂ2 rdacarrier 338 volume ǂb nc ǂ2 rdacarrier
Oyun / Game 300 1 game (various pieces) ; $c in box 29 x 23 x 2 cm 336 still image $2 rdacontent 336 text $2 rdacontent 337 unmediated $2 rdamedia 338 card $2 rdacarrier 338 sheet $2 rdacarrier
Poster / Afiş örneği 300 1 poster : ǂb laminated, color ; ǂc 38 x 31 cm 336 still image ǂb sti ǂ2 rdacontent 336 text $2 rdacontent 337 unmediated ǂb n ǂ2 rdamedia 338 sheet ǂb nb ǂ2 rdacarrier
Latince Kısaltmalar YOK § s. l. (sine loco “yayın yeri yok”) § s. n. (sine nomine “yayınlayan yok”) Kullanmayınız! § et al. (et alii “ve diğerleri”) § ca. (circa “yaklaşık olarak”) [Place of publication not identified], [publisher not identified], [date of publication not identified] [and others], approximately kullanılıyor.
Yanlış yazılmış sözcükler için… AACR 2 Yanlış yazılmış sözcükler başlık içinde düzeltilmek [sic] ya da [i. e. . ] ile gösterilir. RDA Yanlış yazılmış sözcükler kaynak üzerinde olduğu biçimi ile gösterilir, olması gereken biçimi not ile birlikte diğer başlık girişi ile tekrarlanır.
Yanlış Yazılmış Başlıklar : 245 Marc AACR 2 245 10 Micromagentic [i. e. Micromagnetic] study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma. 246 3 Micromagnetic study of magnetoelastic materials RDA 245 10 $a Micromagentic study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma. 246 1_ $i Title should read: $a Micromagnetic study of magnetoelastic materials 245 00 Two wolrds 246 1 $i Corrected title: $a Two worlds
Kısaltmalar : Sorumluluk Alanı – Rule of 3 Kaynak üzerindeki bilgi ; Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /yayıma hazırlayan Prof. Dr. İsmail Parlatır ; yayım koordinatörü Seyfi Başkan ; fotoğraflar Sıtkı Fırat ; yazarlar Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Prof. Dr. Metin And, Prof. Dr. Oktay Aslanapa, Prof. Dr. Toktamış Ateş, Prof. Dr. Hakkı Acun, Prof. Dr. Tuncer Baykara, Prof. Dr. Gülsen Canlı, Prof. Dr. A. Haluk Çay, Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Prof. Dr. Esin Kahya, Prof. Dr. Kenan Mortan, Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Prof. Dr. Selçuk Mülayim, Prof. Dr. İsmail Parlatır, Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız AACR 2 245 00 Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /|c Ekrem Akurgal. . . [et. al. ] 700 1 Akurgal, Ekrem, |d 1911 -2002. 37
Kısaltmalar – Sorumluluk alanı RDA 3 ve 3 den fazla sorumluluk bildirimi olan eserlerde ; Birinci yazardan giriş verilir, isteğe bağlı olarak diğer yazarlar ek giriş ile gösterilir. Ya da ; Birinci yazardan giriş yapılır, diğer yazarların sayısı kadar [and fourteen others] gibi bilgi notu verilir.
RDA 100 1 Akurgal, Ekrem, |d 1911 -2002. |4 aut 245 10 Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /|cyayıma hazırlayan Prof. Dr. İsmail Parlatır ; yayım koordinatörü Seyfi Başkan ; fotoğraflar Sıtkı Fırat ; yazarlar Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Prof. Dr. Metin And, Prof. Dr. Oktay Aslanapa, Prof. Dr. Toktamış Ateş, Prof. Dr. Hakkı Acun, Prof. Dr. Tuncer Baykara, Prof. Dr. Gülsen Canlı, Prof. Dr. A. Haluk Çay, Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Prof. Dr. Esin Kahya, Prof. Dr. Kenan Mortan, Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Prof. Dr. Selçuk Mülayim, Prof. Dr. İsmail Parlatır, Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız. Ekrem Akurgal [and fourteen others]. 700 1 Parlatır, İsmail. |4 edt Sorumluluk 700 1 Başkan, Seyfi. |4 pbd tanımları 700 1 Fırat, Sıtkı. |4 pht ekleniyor 700 1 And, Metin. |d 1927 -|4 aut 700 1 Aslanapa, Oktay, |d 1915 -2013. |4 aut 700 1 Ateş, Toktamış, |d 1944 -2013. |4 aut 700 1 Acun, Hakkı. |4 aut 700 1 Baykara, Tuncer, |d 1940 -|4 aut 700 1 Canlı, Gülsen. |4 aut 700 1 Çay, Abdulhalûk M. , |d 1945 -|4 aut Birinci yazardan giriş yapılır, diğer yazarlara ve emeği geçen kişilere ek girişler verilir (isteğe bağlı) https: //www. loc. gov/marc/relators/relaterm. html
Kısaltmalar : MARC 250 Edisyon Alanı AACR 2 RDA 250 $a 2 nd ed. 250 $a Second edition. Source of information reads: Second edition 250 $a Nouv. éd. 250 $a Nouvelle édition. Source of information reads: Nouvelle édition üğ d r ö ü z. Source of information reads: a y nü Nouvelle édition G 250 $a Version 4. Source of information reads: Version IV 250 $a 6. Aufl. Source of information reads: 6. Aufl. 250 $a Version IV. Source of information reads: Version IV 250 $a 6. Aufl. . Source of information reads: 6. Aufl.
Edisyon Alanı : Marc 250 Örnekler Kitap üzerinde iki edisyon bilgisi olabilir 250__; $a Updated edition, First edition. Ya da 250__; $a Updated edition. 250__; $a First edition. 250 __; $a New edition, revised and illustrated. Dışarıdan sağlanmış edisyon bilgisi olabilir Başka kaynakdan elde edilmiş bilgi [ ] içinde gösterilir. 250__; [Kindle edition] 250__; $a Version 2. 1. 250__; $a 1. Baskı : Mayıs 2013. 41
Basım Alanı : Marc 260 yerine 264 Second Indicator 0 – Production 1 – Publication 2 – Distribution 3 – Manufacture 4 - Copyright notice date Copyright / telif hakları için Basılı malzeme © Ses kayıtları için ℗ Üretim Yayın Dağıtım İmalat / matbaa Telif Hakkı 42
Basım Alanı : Yayın yeri yok : Yayınevi yok [Place of publication not identified] : |b[publisher not identified], |c 1944. Cürüm ve deha / Henry T. F. Roodes ; Türkçeye çeviren avukat Rasih Yeğengil. 264 1 [Place of publication not identified] : |b[publisher not identified], |c 1944. 264 3 İstanbul : |b. Raşit Bütün Matbaası Not: Tarih bilgisi olmadığı durumlarda [date of publication not identified] kullanılır
Copyright tarihi örnekler Copyright tarihi ve basım (publication) tarihi var Title : Iran after the revolution : crisis of an Islamic state / edited by Saeed Rahnema and Sohrab Behdad Imprint : London : Tauris, 1996, © 1995
008 alanı date 1 ve date 2 Emine H. GÜR, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, 4 Mart 2016
Copyright tarihi örnekler Kitap üzerinde sadece copyright tarihi verilmiş ise…. Title Crosscurrents : international relations / edited by Mark Charlton. Imprint Toronto : Thomson Nelson, [2005] © 2005 Kitap üzerinde sadece copright tarihi verilmiş ise copyright tarihi [2005] biçiminde basım tarihi olarak kullanılır, ayrıca copyright tarihi olduğuda gösterilir
48
FRBR için daha ayrıntılı bilgiye ; https: //www. ifla. org/publications/functional-requirements-for-bibliographic-records? og=587 linkinden erişebilirsiniz. MARC code list for relators http: //www. loc. gov/marc/relators/ Term and code list for RDA content types http: //www. loc. gov/standards/valuelist/rdacontent. html Term and code list for RDA media types http: //www. loc. gov/standards/valuelist/rdamedia. html Term and code list for RDA carrier types http: //www. loc. gov/standards/valuelist/rdacarrier. html
- Slides: 49