Bitki Paraziti Nematodlar ve Mcadelesi Dr Zbeyir DEVRAN
Bitki Paraziti Nematodlar ve Mücadelesi Dr. Zübeyir DEVRAN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Antalya KKGM Reçeteli Satış Eğitimi, 26 -27 Kasım 2008, Limak Limra Otel ve Tatil Köyü Kemer-ANTALYA
Nematodlar • 30. 000 tanımlanan tür • % 50 Marina • % 15 Hayvan- İnsan paraziti • % 25 Serbest Yaşayan • % 10 Bitki Paraziti
Bitki Paraziti Nematodlar ve Mücadelesi • Bitki paraziti nematodlar • Kök-ur nematodları • Mücadele yöntemleri • Bitki paraziti nematodlarla ilgili resimler • Soru-cevap 3
Nematod Nedir ? ♦ Şeffaf ♦ İpliksi, limon ve armut şeklinde ♦ Çıplak gözle görülemeyen
Bitki Paraziti Nematodlar
Bitki Paraziti Nematodlar • Dış Parazit • İç Parazit
Ekonomik Öneme Sahip Bitki Paraziti Nematodlar Nematod Konukçu Bitki Kök ur nematodları (Meloidogyne spp) Turunçgil Nematodu (Tylenchulus semipenetrans Sebzeler, Meyveler, Süs Bitkileri Turunçgiller, Bağ, Zeytin Kamalı Nematodlar (Xiphinema spp. ) Meyveler, Süs Bitkileri Halkalı Nematodlar (Criconemella spp. ) Meyveler Kök-Lezyon Nematodları (Pratylenchus spp. ) Meyveler, Buğdaygiller Muz Spiral Nematodu (Helicotylenchus multicinctus) Muz, Turunçgiller Soğan Sak Nematodu (Ditylenchus dipsaci ) Süs Bitkileri, Patates çürüklük nematodu (Ditylenchus destructor) Patates Kist nematodları (G. rostochiensis, G. pallida Patates Buğday gal nematodu (Anguina tritici) Buğday Hububat Kist nematodları (Heterodera avenae, H. latipons ve H. filipjevi ) Çeltik Beyaz Uçkurutan Nematodu (Aphelonchoides besseyi) Buğday Çeltik 7
Nematodların Gelişme Dönemlerini Etkileyen Etmenler • Sıcaklık • Bitki türü • Bitki dönemi • Toprak yapısı • Toprak sıcaklığı • Toprak nemi 8
Nematodların Arazide Dağılımı • Homojen • Rastgele • Kümeleşme 9
Yaşam Döngüsü Yumurta 1. Dönem Larva 2. Dönem Larva 3. Dönem Larva 4. Dönem Larva Ergin (Dişi) Ergin (Erkek)
Yaşam Döngüsü
Nematodlar Bitkileri Nasıl Hastalandırır? Mekanik Zarar Bitki içinde hareket ve penetrasyon Hücresel Değişmeler Hücrenin ölümü (necrosis) Hücre büyümesindeki değişmeler Konukçudaki Fiziksel Değişmeler Köklerden su ve besin alımının kesilmesi Yapraktan köklere besin akışının kesilmesi Diğer mikroorganizmaların girişine kapı aralar Diğer hastalık etmenleriyle interaksiyon Diğer hastalık etmenlerinin taşınması Çevresel sitres koşullarına hassasiyet
Kök Ur Nematodları
Kök-ur Nematodlarının Yaygınlıkları • M. incognita • M. javanica • M. arenaria 14
Kök-ur Nematodlarının Özellikleri • • Konukçu dizileri oldukça geniş Üreme potansiyelleri çok yüksek • Mecburi iç parazitler • Kumlu-tınlı toprakları tercih ediyorlar • 3 - 8 haftada yeni bir nesil oluştururlar • Kışı urlu bitki kökü artıklarında-toprakta
Yaşam Döngüsü Dönem a. Yumurta b. 1. Dönem Larva c. 2. Dönem Larva d. 3. Dönem Larva e. 4. Dönem Larva f. Ergin (Dişi) g. Ergin (Erkek) Bulunduğu Yer Toprak veya Bitki Yumurta Toprak veya Bitki Toprak
Genel Görünüşleri Dişi birey Yumurta kümesi
Genel Görünüşleri Dişi bireyler
Genel Görünüşleri İkinci Dönem Larvalar
Genel Görünüşleri İkinci Dönem Larvalar
Genel Görünüşleri
Saldırı RC N: Nematod RC: Kök başı AR: Sonra gelen kökler N RH: İnce kökler RH N AR 22
Hareket (J 2) 23
Gal Formasyonu ve Dev Hücreler (Giant Cells) J 2; uygun yere varma, beslenme ve hücrelerdeki değişim ve sosis dönem GC Her bir J 2 onun başı ile varabildiği 2 -7 dev hücrede etkili olur Nematodlar dev hücreleri paylaşmazlar S Sosis döneminde hareketsiz ve köke sabit 24
Dev Hücrelerin Büyümesi Bitki besin elementlerini tüketme Fotosentetik ürünlerin yumurta oluşumunda kullanılması Yoğun beslenmede kök büyümesinin durması GC 25
Nematodtaki Değişim J 2 J 3 infektif Dişi Sosis Gelişmemiş erkek J 4 J 2 kök uçlarına yönelme ve penetrasyon Beslenme yerine hızlı şekilde yerleşmekte, hareketi bırakır ve şişmeye başlar Şişme durumu sosis olarak adlandırılır J 2, 2 hafta sonra hızlı şekilde J 3 ve J 4 dönüşür J 3 ve J 4 de beslenme olmaz J 4 yetişkin bireye (dişi veya erkek) dönüşür 26
EM GC EM EM: Egg mass GC: Giant cell complex GC 27
Genel Görünüşleri
Nasıl Mücadele ? Nematod Bitki Üretici 30
Mücadele Zorlukları • Çıplak gözle görülmezler • Tespit için bitki köklerinden ve topraktan analiz edilmeli • Bitkilerde oluşturdukları organizmaların karıştırılabilir Sararma Solgunluk Bodurluk veya belirtilen etmenlerin diğer belirtileri ile
Teşhis 32
Mücadele Yöntemleri ♦ Kültürel önlemler ♦ Solarizasyon + Biofümigasyon ♦ Kimyasal uygulamalar ♦ Solarizasyon + Kimyasal uygulamalar ♦ Dayanıklı çeşitlerin kullanılması (Domates) ♦ Aşılı fide kullanılması ♦ Biyolojik organizmalar (Faydalı organizmalar) 33
Mücadele Yöntemleri Kültürel Önlemler ♦ Bulaşık bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalı ♦ Sulama suyunun mutlaka temiz olması ♦ Temiz üretim materyalleri kullanılmalı
35
Mücadele Yöntemleri Solarizasyon + Biofumigasyon ♦ Her türlü hayvan gübreleri (Keçi, tavuk) ♦ Taze tahıl sapları ♦ Lahanagiller ♦ Toprakta mikrobiyolojik aktiviteyi artırır ♦Toprağın kimyasal ve fiziksel özelliklerini iyileştirir ♦ Solarizasyonunun etkisini artırır
Mücadele Yöntemleri Dayanıklı Çeşitlerin Kullanılması M. incognita Domateste (Mi geni) M. javanica M. arenaria ♦ Dominant (tek gen) tarafından kontrol edilmekte ♦ 28 o. C üzerindeki toprak sıcaklıklarında etkisiz olabilmekte 37
Mücadele Yöntemleri Aşılı Fide Kullanılması Domates Kabakgiller Domateste Aşılı Fide (Kök) Aşısız Fide (Kök) 38
Mücadele Yöntemleri Kimyasal Uygulamalar • Boş saha uygulamaları • Bitki varken yapılan uygulamalar
Mücadele Yöntemleri Kimyasal Uygulamalar Fumigantlar Yumurta, Larva ve Ergin Fumigant Olmayanlar Sistemik Kontak Yumurta, Larva ve Ergin
Mücadele Yöntemleri Genel Adı Kimyasal Mücadele Kimyasal Adı Cadusafos (S, S-di-sec-butyl O-ethyl phosphorodithioate), Rugby Dazomet (3, 5 -dimethyl-1, 3, 5 -thiadiazinane-2 -thione) Basamid Dichloropropene (1, 3 -dichloropene) DD-90, Condor Ethoprophos (0 -ethyl S, S-dipropyl phosphorodithioate), Mocap Fenamiphos (Ethyl 4 -methylthio-m-tolyl isopropylphosphoramidate), Nemacur Fosthiazate (RS-s-sec-butyl 0 -ethyl 2 -oxo-1, 3 -thiazolidin-3 phosphorothioate), Nematorin Metam Sodium (Methyl isothiocyanate) Oxamyl (N, N-dimethyl-2 -methylcarbamoyloxyimino-2 -(methylthio) acetamide, Vydate 41
Kimyasal İlaçlar Etkili Madde Formülasyon Doz (Preparat) G 4 kg /da Cadusafos, 100 g/l Ethoprophos, %10 ME G 4 lt /da 10 kg/da** Ethoprophos, 200 g/l EC 5 1/da** Oxamyl, 240 g/l SL 3 l /da Oxamyl, 100 g/l SL 7 l /da Oxamyl, %10 G 5 kg / da Cadusafos, %10 42
*Applied in conjunction with solarization **Spraying is conducted before the planting Kimyasal İlaçlar Aktif madde Formülasyon Cadusafos, 10% Cadusafos, 100 g/l Dazomet, 97% Dichloropropene, 1178, 6 g/l Dichloropropene, 1110 g/l Ethoprophos, 10% Ethoprophos, 200 g/l Metam Sodium, 500 g/l G ME G EC 4 lt/da 4 lt /da Kg/da* 9. 5 l/da* EC 10 l/da* Oxamyl, 240 g/l Oxamyl, 10% G EC SC, SL SL SL G Doz 10 kg/da** 5 1/da** 125 - /da 3 l/da 7 /da 5 kg/ da 43
Mücadelede Önemli Noktalar ♦ Dikim öncesi yapılan mücadeleler (ilaçlar, solarizasyon vs. ) nematodları genellikle bir sezon boyunca baskı altına alamamakta ♦ Yazın yapılan boş saha uygulamasının başarısı mümkünse kontrol edilmeli ♦ Havaların ısınmaya başladığı aylarda toprak analizi yaptırılarak nematod yoğunluğu belirlenmeli ♦ Nematodlar köke girmeden müdahale etme imkanı sağlamakta
Mücadelede Önemli Noktalar ♦ Havaların ısınmaya başladığı aylarda kökler incelenmeli, nematodlar görüldüğü anda kontak etkili nematisitler kullanılmalı ♦ Kökte urlanma başladıktan sonra yapılacak ilaçlama nematodları (larva ve ergin) öldürse bile köklerde giriş kapısı açıldığından hastalık etmenlerinin girmesine imkan tanımakta
Bitki Paraziti Nematod Resimleri 46
Patates Kist Nematodu 47
Kök-ur Nematodu 48
Kök-ur Nematodu 49
Patates Çürüklük Nematodu 50
Hububat Kist Nematodu 51
Buğday Gal Nematodu Buğdayda Galli ve Sağlıklı daneler 52
Turunçgil Nematodu Larva Dişi Yumurta paketleri 53
Sonuç • Bitki paraziti nematodlar verim ve kalite kayıplarının en önemli nedenlerini oluşturmakta • Hastalık etmenlerinin taşıyıcısı konumunda • Yazın mutlaka boş saha uygulaması yapılmalı • Temiz üretim materyali kullanılmalı • Dayanıklı veya tolerans çeşitler tercih edilmeli • Mücadele başarısı doğru zamanda doğru uygulamaya bağlı 54
Teşekkürler İletişim Dr. Zübeyir DEVRAN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Antalya İş Tel: 0242 3452884 E-mail: zubeyird@yahoo. com
- Slides: 55