Binnenklimaat Prebes 2020 webinar 09062020 Dr Johan Sterckx

Binnenklimaat Prebes 2020 – webinar 09/06/2020 Dr. Johan Sterckx Bedrijfsarts Preventieadviseur Industriële hygiëne en toxicologie Secretaris BSOH

Arbeidshygiëne IOHA (International Occupational Hygiene Association): discipline van anticiperen, herkennen, evalueren en beheersen van gevaren voor gezondheid in de werkomgeving met als doel bescherming van gezondheid en welzijn WN en gemeenschap. = Identificatie van chemische, fysische en biologische agentia op de werkplek die ziekte of ongemak kunnen veroorzaken Risicoevaluatie + risicobeheersing Doel: nadelige effecten op gezondheid voorkomen op korte en lange termijn 2 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Agenda 1. 2. 3. 4. 5. 3 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 Context Wetgeving vroeger Aangepast KB binnenklimaat: 2/05/2019 Ventilatiedebiet Utiliteitsgebouwen (NBN EN 13779) Plan van aanpak Mensura • • • Screening Berekening Metingen

1 4 Binnenklimaat/8 juni 2020 Context

• Luchtverontreiniging = 4 e risicofactor op vroegtijdig overlijden • 2015: verantwoordelijk voor 6, 4 x. 106 overlijdens wereldwijd: • 2, 8 door verontreiniging thuis • 4, 2 door vervuiling omgevingslucht (The Lancet 2017). Cardiovasculair, CVA, longkanker, COPD • 2015: mortaliteit door tabaksrook: 7 x 106 overlijdens wereldwijd • Europa: (2016): 400 000 voortijdige sterftegevallen • België (2016): 9380 overlijdens door luchtverontreiniging (>50% door pollutie buitenlucht, industrie en verkeer) • Elke Belg verliest ten minste 2 jaar levensverwachting door luchtverontreiniging Bron: “Air pollution and health”, Philip J Landrigan, The Lancet (www. thelancet. com/public-health Vol 2 january 2017) “Ambient air pollution: A global assessment of exposurue and burden of disease”, WHO (2016) 5 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Context: verontreinigingsbronnen in burelen 6 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

2 7 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 Codex, Boek III Arbeidsplaatsen Hoofdstuk 4: luchtverversing

Arbeidsplaats Definitie • Lokaal waar zich een werkpost bevindt - Bureau Vergaderzaal Laboratorium Klaslokalen Arbeidsplaats in gesloten ruimtes ≠ arbeidsplaats - Archiefruimte - Gangen - Sanitair 8 Binnenklimaat/8 juni 2020

KB Arbeidsplaatsen 10/10/2012 Afd. IV ARAB art. 56 -58 Definitie • Werknemers beschikken over voldoende zuivere lucht • Toevoer verse lucht en afvoer bevuilde lucht a rato van 30 m³ lucht per uur/ per aanwezige werknemer • Luchtverversing gebeurt op - natuurlijke wijze of - door middel van een luchtverversingsinstallatie 9 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB Arbeidsplaatsen 10/10/2012 Afd. IV • Indien een luchtverversingsinstallatie wordt gebruikt moet deze beantwoorden aan volgende voorwaarden: - verspreidt enkel zuivere lucht en verdeelt het gelijkmatig - geen hinder door temperatuurschommelingen, tocht, lawaai of trillingen - houdt rekening met de wetenschappelijke normen betreffende de relatieve luchtvochtigheid - dermate onderhouden dat elke afzetting van vuil en besmetting van de installatie wordt voorkomen - storingen gemeld door een controlesysteem - regelmatig gecontroleerd door een bevoegd persoon 10 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB Arbeidsplaatsen 10/10/2012 Afd. IV • Doen geen afbreuk aan de verplichting te voorzien in specifieke ventilatieof afzuigsystemen bedoeld in andere uitvoeringsbesluiten 11 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB 25/3/2016 Wijziging KB arbeidsplaatsen Art 36 • De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers over voldoende verse lucht beschikken, rekening houdende met de werkmethoden en fysieke belasting. • Neemt technische en organisationele maatregelen zodat CO 2 < 800 ppm en zeker < 1200 ppm • RV tussen 40 en 60% en mag tussen 35 en 70% zijn zo geen biologische of chemische contaminatie 12 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

3 13 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 Aangepast KB Binnenklimaat 02/05/2019

Binnenklimaat wetswijziging 2. 05. 2019 • Zorgt voor bredere kijk en risicoanalyse op kwaliteit binnenmilieu 14 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB 2. 05. 2019 (BS 21/05/2019) KB wijziging CODEX m. b. t. kwaliteit binnenlucht op de werkplaats • § 1. De werkgever waakt erop dat werknemers over goede kwaliteit van binnenlucht beschikken op werkplaats. • § 2. Voert hiertoe risicoanalyse m. b. t. de kwaliteit van de binnenlucht uit, rekening houdende met kwaliteit van binnenlucht, het debiet van toevoer verse lucht, bronnen van verontreiniging zoals: - 1° de aanwezigheid en invloed van fysieke activiteit van personen; - 2° de aanwezigheid van producten en materialen, zoals bouwmaterialen, vloerbekleding en decoraties, meubilair, planten en dieren, technische installaties, toestellen, machines en - 3° het onderhoud, herstelling en schoonmaak van de werkplek; - 4° de kwaliteit van aangevoerde lucht via infiltratie en ventilatie, het functioneren of pollutie van ventilatiesystemen, luchtbehandeling en verwarming. 15 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB 2. 05. 2019 (BS 21/05/2019) KB wijziging CODEX m. b. t. kwaliteit binnenlucht op de werkplaats • De risicoanalyse wordt uitgevoerd via visuele inspecties, controle van de installaties en documenten met medewerking van werknemers. Indien nodig worden metingen en/of berekeningen uitgevoerd. 16 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB 2 mei 2019 • CO 2 concentratie op de werkplek in algemeen lager dan 900 ppm of minimaal ventilatiedebiet van 40 m 3/h per aanwezige persoon. - 95% van werktijd minimum Kan wijzigen als CO 2 ext > 400 ppm Afwijking: < 1200 ppm met minstens 25 m³/h Na voorafgaand advies door competente preventieadviseur + bewijs via risicoanalyse + bewijs dat emissiebronnen verwijderd of aanzienlijk gereduceerd zijn • Zo niet bereikt: actieplan op korte en lange termijn 17 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

KB 2 mei 2019 • § 2. Bij luchtbevochtigings- of ontvochtigingsinstallaties: RV tijdens werkdag moet tussen 40 en 60 % zijn, tenzij dit door technische of door de aard van activiteiten onmogelijk is. • De relatieve vochtigheid mag tussen 35 en 70 % als werkgever aantoont dat lucht geen enkel chemisch of biologisch agens bevat dat schadelijk is voor gezondheid of veiligheid van de aanwezige werknemers 18 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Luchtverversing en ventilatie Bepalen ventilatiedebiet Utiliteitsgebouwen (NBN EN 13779) Toename in CO 2 t. o. v. buiten (ppm) 19 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Luchtverversing en ventilatie Bepalen ventilatiedebiet Utiliteitsgebouwen (NBN EN 13779) • • • 4 klassen IDA 1 Hoge luchtkwaliteit IDA 2 Gemiddelde luchtkwaliteit IDA 3 Matige luchtkwaliteit IDA 4 Lage luchtkwaliteit 20 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

4 21 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 Plan van aanpak Mensura

Plan van aanpak Mensura • Screening: grondplan, ventilatieplan, technische informatie ventilatiesysteem, filters, verslag laatste onderhoud, bezetting van lokalen… • Vragenlijst werknemers (groepsrapportering) • Vaststellingen tijdens werkplaatsbezoek • Berekening (vb CO 2 -simulator) • Metingen (T, RV, CO 2), meestal 7 d (klimaatboom of klimaatmonitor) • Metingen ventilatiedebiet (Testovent®) • Chemische agentia? Formaldehyde (spaanplaten, multiplex, OSB, UF-schuim), VOC’s, phtalaten, PCP, Radon (α-straling) • Biologische agentia (Legionella, schimmels, HSM) 22 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

CO 2 – berekening via gratis tool BSOH CO 2 Simulator (https: //www. bsoh. be/? q=nl/co 2 sim) 23 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

CO 2 -simulator https: //www. bsoh. be/? q=nl/co 2 sim Van 1 naar 4 werknemers: na 1 uur van 650 ppm naar 1300 ppm CO 2 24 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Metingen 25 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Voorbeeld schimmelmetingen Parameter Absoluut Thermofiele gisten en schimmels (KVE / 160 L) Aspergillus fumigatus 2 Mucor sp. overwoekering Mesofiele gisten en schimmels (KVE / 80 L) Aspergillus fumigatus Relatief (KVE/m 3) Percentiel Interpretatie 19 < P 75 Normaal 1675 >P 95 Sterk verhoogd Percentiel Interpretatie Thermofiele gisten en schimmels (KVE / 160 L) 0 <P 75 Normaal Mesofiele gisten en schimmels (KVE / 80 L) 13 P 50 Normaal Totale bacteriën bij 25 °C (KVE /m 3) 25 P 5 Normaal Totale bacteriën bij 37 °C (KVE /m 3) 13 P 5 Normaal Absoluut 4 Aspergillus spp. 2 Cladosporium herbarium 13 Cladosporium cladosporiodes 1 Cladosporium spp. 86 Gisten spp. 2 Fusarium spp. 2 steriele mycelia 24 Cladosporium herbarium Totale bacteriën bij 25 °C (KVE /m 3) 600 P 75 -95 Verhoogd Totale bacteriën bij 37 °C (KVE /m 3) 63 P 50 Normaal 26 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 Relatief (KVE/m 3) Parameter 1

Resultaten klimaatmonitor 27 Binnenklimaat/ 8 juni 2020

Datum 04/11/19 05/11/19 06/11/19 07/11/19 08/11/19 09/11/19 10/11/19 11/11/19 12/11/19 Grens 28 Binnenklimaat/ 8 juni 2020 CO 2 (ppm) gemiddelde Min-Max Temperatuur (°C) gemiddelde Min-Max RV (%) gemiddelde Min-Max CO (ppm) gemiddelde Min-Max 1194, 44 22, 42 49, 91 0, 12 944 - 1384 20, 9 – 22, 8 49, 1 – 58, 2 0, 1 – 0, 6 1241, 69 22, 79 48, 5 0, 4 678 - 2227 21, 7 – 24, 3 46, 5 – 50, 4 0, 1 – 0, 8 1029, 71 22, 9 46, 47 0, 64 833 - 1326 22, 2 – 23, 6 44, 4 – 48, 7 0, 4 – 0, 8 1128, 6 23, 07 45, 85 0, 7 732 - 1819 22, 3 – 23, 9 44 – 47, 6 0, 6 – 0, 7 1010, 73 23 41, 31 0, 71 688 - 1516 22, 3 – 24, 3 37, 8 – 44, 6 0, 5 – 0, 8 627, 24 21, 92 38, 9 0, 75 569 - 846 21, 5 – 22, 4 37, 3 – 39, 8 0, 7 – 0, 8 617, 94 21, 45 35, 03 0, 8 592 - 679 21 - 22 32, 7 – 37, 1 0, 8 – 0, 8 595, 9 21, 56 35, 71 0, 75 571 - 617 20, 9 - 22 34, 5 – 37, 7 0, 7 – 0, 8 996, 78 21, 99 38, 06 0, 7 554 - 2133 21 – 23, 3 35, 7 – 41, 4 0, 6 – 0, 8 / - 900* 20– 24 °C 40% - 60% 25 ppm

Mensura edpbw Bedankt voor uw aandacht! www. mensura. be www. bsoh. be Info. edpb@mensura. be info@bsoh. be