Bilimsel Aratrmalarda Geerlik Gvenirlik ve Bilimsel Ahlak Hafta

Bilimsel Araştırmalarda Geçerlik, Güvenirlik ve Bilimsel Ahlak Hafta 10

Araştırmalarda geçerlik n Geçerlik, ölçülmek istenen bilginin ölçülüp ölçülmediğinin göstergesidir. Bulguların araştırılan konuyu ne kadar yansıttığını anlatmak için kullanılan bir terimdir. n n Örnek: Bir kimya başarı testi öğrencilerin kimya başarılarını gerçekten ölçerse geçerlidir. Çünkü ölçülmek istenen budur. Amaç ile çalışmanın yönteminin uygunluğu n Termometre ile zeka ölçümü mümkün mü? n Tedavülden kalmış para ile alışveriş mümkün mü? n Bilgiye dayalı test maddeleriyle herhangi bir derse karşı tutumlar ölçülebilir mi?

Araştırmalarda geçerlik n Geçerliği, iç ve dış geçerlik olarak incelemek mümkündür. Her araştırmada iç ve dış geçerliliğin sağlanması son derece önemli bir konudur. n İç geçerlilik, ölçeğin ölçmesi gereken özelliği gerçekten ölçebilmesidir. Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, bir başka özellikle karıştırmadan doğru olarak ölçebilme derecesidir. Geçerlik bir ölçme aracının geliştirildiği konuda amaca yönelik olmasıdır.

İç geçerlik n İç geçerlik daha çok doğru ve tutarlı veri elde etmenin yollarına vurgu yapan kavramdır. n n n Üçgenleme (bir çok veri kaynağı) Verilerin katılımcılar tarafından kontrolü (dökümanların geri dağıtılması) Gözlemlerin uzun süre alması (tekrarlamak) Katılımcı araştırma modellerini kullanma (katılımcıların işin içine katılması) Çalışmanın diğer araştırmacılar tarafından incelenmesi (aynı araştırma yürütenlerle tartışılması) Araştırmacıların önyargıları (araştırmacının görüşlerini önceden ortaya koyması)

Dış geçerlik n Dış geçerlik ise araştırma sonuçlarının genellenip genellenemeyeceği meselesidir. Bulunan, tanımlanan ve ölçülen sonuç, gelişme ya da farkın gerçekte bir anlamı olup olmaması, varsa bunun seviyesi ve diğer durumlara genellenebilme olasılığı dış geçerliğin derecesini göstermektedir.

Araştırmalarda güvenirlik n Güvenirlik, aynı şeyin bağımsız ölçümleri arasındaki kararlılıktır; n Ölçülmek istenen belli bir şeyin, sürekli olarak aynı sembolleri almasıdır; n Aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır; n Ölçmenin, tesadüfî yanılgılardan arınık olmasıdır.

Araştırmalarda güvenirlik n Güvenirlik bilimsel çalışmalarda sağlanması gereken ilk koşuldur. Yürütülen çalışmalarda aynı süreçlerin izlenmesi ile aynı sonuçlara varılması istenir. Bu durum gerçekleşmiyorsa sonucun “güvenilir” olduğuna karar verilemez. n Bir ölçme aracının güvenilir olması için o ölçme aracını aynı koşullar altında tekrar uyguladığımızda aynı ya da en azından benzer sonuçları vermesi gerekmektedir.

Araştırmalarda güvenirlik n Uygulamada bir nesne ya da özellik değişik zamanlarda ölçüldüğünde, ölçmelerin hepsinde aynı sonuçları elde etmek mümkün değildir. Çünkü çeşitli nedenlerle tam anlamıyla hatadan arınık bir ölçme yapılamaz.

n İstatistiksel özellikleri bakımından ölçme hataları sabit, sistemli ve rasgele hatalar olarak incelenebilir. Sabit hatalar her bir ölçme için miktarı değişmeyen hatalardır. n Puanlayıcı yanlılıklarını yansıtan tüm hatalara sistemli hatalar denir. n Kaynakları iyi bilinmeyen ve ölçme sonuçlarına gelişigüzel karışan hatalara rasgele hatalar denir. n

GÜVENİRLİK KATSAYISI n İki uygulamadan elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı, iki uygulamanın ne derece tutarlı olduğunu gösterir. n Bu amaçla hesaplanan çarpım momentleri korelasyonuna güvenirlik katsayısı denir.

n Korelasyon katsayısı - 1, 00 ile +1, 00 arasında değişmekle birlikte, güvenirlik katsayıları hemen her zaman 0, 00 ile + 1, 00 arasında değişir. n Ölçme sonuçları tesadüfi hatalardan ne derece arınık ise, güvenirlik katsayısı da üst sınıra ( + 1, 00) a o derece yaklaşır.

Güvenirlik Ölçütleri n Yapılan bir ölçmede, üç tür güvenirlik ölçütü aranabilir. 1. Zamana göre değişmezlik (süreklilik) 2. Bağımsız gözlemciler arası uyum 3. İç tutarlık

Ölçme Aracının Geçerliği ve Güvenirliği Arasındaki İlişki Bir ölçme aracının geçerliği ve güvenirliği arasındaki ilişki aşağıdaki şekille gösterilebilir:

n Bu bilgilere göre aşağıdaki genellemeleri çıkarmak mümkündür: - Güvenirliği düşük ölçme sonuçlarının geçerliği de düşük olur (A şekli). - Güvenirliği yüksek ölçme sonuçlarının geçerliği yüksek olmayabilir (B şekli). - Geçerliği yüksek ölçme araçlarının güvenirliği de yüksek olur (C şekli).

Geçerlik ve Güvenirliğin Tehditleri • Eğer ölçüm aracı iyi ayırım yapamıyorsa, • Eğer ölçüm aracı, insan/nesnelerin benzerlik ve farklılığını ortaya çıkaramıyorsa, • Cevabı bilinmeyen veya belirsiz durumları ölçmek için işlemler yapılıyorsa, • Ölçüm aracının gerçekten ilgilen olguyu ölçmeye yönelik olmadığı gibi durumlardır.

Geçerlik ve Güvenirlik Arasındaki İlişki Bir ölçme işleminde güvenirlik “nasıl ölçülecek? ”, geçerlik ise “ne ölçülecek? ” sorusuna odaklanır. Ölçme aracının geçerlik düzeyi; bütün hatalardan (sabit, sistematik ve tesadüfî hatalar) olumsuz etkilenirken, güvenirlik düzeyi yalnızca tesadüfî hatalardan olumsuz etkilenir. Güvenirlik düzeyi düşük olan ölçme araçlarının geçerliği de düşük olur. Yani güvenirlik, geçerlik için en önemli ön şarttır.

Geçerliği yüksek olan bir testin güvenirliği de mutlaka yüksek olur. Çünkü geçerliğin yüksek olması için, ölçme sürecine hiçbir hata karışmamış olması gerekir. Bir ölçme aracının güvenirlik düzeyi yüksek olsa bile geçerlik düzeyi düşük olabilir. Çünkü bu araçla yapılan bir ölçme işleminde sabit veya sistematik hata meydana gelmişse güvenirlik etkilenmez, fakat bütün hatalar geçerliği düşürmektedir.

Nitel Araştırmalarda n Nitel araştırmalarda sonuçların bağımlılığı ve tutarlılığı daha çok önemlidir. n İki öneri sunulabilir: Araştırmacı çalışmasının arkasındaki teori ve kabulleri açıklamalıdır. n Bir çok veri toplama aracı kullanılarak üçgenleme yapılmalıdır. n

Araştırmalarda Ahlak (Etik) n Etik; insanın kendisinin oluşturduğu değerler evrenini inceleyen, onu “iyi”, “kötü” ya da “onaylanabilir”, “onaylanamaz”, “doğru”, “yanlış” biçiminde yorumlayan felsefenin bir alt dalıdır. n Bilim Etiği; bilimsel çalışmalarda bulunanlara, bu çalışmalar sırasında uymaları gereken ilkeleri gösterir. Ancak, bilimsel çalışmaların yürütülmesi, değerlendirilmesi ve yayımlanması aşamalarında, bilgi ve deneyim eksikliği, özensizlik ve ihmal gibi nedenlerle ya da kasıtlı olarak bu ilkelere uyulmaması sorunu ile karşılabilmektedir.

Başlıca Araştırma Etiği Normları n Gerçekleştirilen bilimsel araştırmalarda "gerçeğe uygunluk" ilkesine titizlikle uyulur. Veriler, bilimsel yöntemlerle elde edilir. n Bunların değerlendirilmesi, yorumu ve kuramsal sonuçların elde edilmesinde de bilimsel yöntemlerin dışına çıkılmaz ve sonuçlar saptırılamaz. n Elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış gibi gösterilemez. n

Başlıca Araştırma Etiği Normları n Bilimsel araştırma ve çalışmalarda, "bilimsel araştırmanın zarar vermemesi" ilke edinilmiştir. n "Yaşama saygı" ilkesine gerekli titizlik, özen ve duyarlılık gösterilir. Katılımcılara zarar vermemek esastır. Katılımcılar olası riskler konusunda açık şekilde bilgilendirilir ve deneye katılım kararının etki ve baskı altında olmaksızın özgürce alınması ilkesine uymaya özen gösterilir. Çalışmanın katılımcılar, çalışmayı yapacaklara, çevreye, hayvan ve insan sağlığına zarar vermemesi esastır.

Başlıca Araştırma Etiği Normları n Araştırmacılar ve yetkililer, yapılan bilimsel araştırma sonuçları ile ilgili olarak olası zararlı uygulamalar konusunda toplumu bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdür. n Araştırmacılar, kendi vicdanî kanaatlerine göre zararlı sonuçlara ve onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek araştırmalara katılmama hakkına sahiptir.

Etiğe Aykırı Davranışlar n Uydurma: Bir bilimsel araştırmada elde edilmeyen verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak, n Çarpıtma: Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek,

Etiğe Aykırı Davranışlar n Aşırma: Başkalarının fikirleri, yöntemleri, verileri, yazıları ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan intihal yapıp kullanmak (kopyala-yapıştır da buna girer), n Yinelenen Yayın (Duplikasyon): Bir araştırmanın aynı sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak, n Dilimleme (Least Publishable Units): Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak,

Etiğe Aykırı Davranışlar n Desteklenerek yürütülen araştırmaların sonuçlarını içeren sunum ve yayınlarda destek veren kurum veya kuruluşun desteğini belirtmemek, n Araştırma ve makalede ortak araştırıcı ve yazarların yazılı görüş birliği olmadan, araştırmada veya makalede aktif katkısı bulunanların isimlerini çıkarmak veya yazarlıkla bağdaşamayacak katkı nedeniyle yeni yazar(lar) eklemek veya yazar sıralamasını gerekçesiz veya uygun olmayan bir biçimde değiştirmek,

Etiğe Aykırı Davranışlar n Hakem olarak görevlendirildiği bir yayını incelemeyi belirlenen süresi içinde yapmamak ve incelenen eserde verilen bilgileri yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak, n Araştırma ve yayın etiği yahut akademik etik ilkeleri ile bağdaşmayan diğer davranışlarda bulunmak.

Bilim Adamında Bulunması Gereken Özellikler • • • Açık görüşlü, Hoşgörülü, Sabırlı, Amaca ulaşmada inatçı, Kendini eleştirebilen, Tarafsız, Yeterli bilgi toplayabilmek için her türlü kaynaktan yararlanabilen, Metotik şüpheci, Her iddia için bilgi isteyen, Gerçek ile söylentiyi ayırabilen, Mantığa saygılı, • Sürekli anlama isteğinde bulunan, • Bilmedikleri konularda sürekli soru soran, • Yeterli bilgi edininceye kadar alacağı kararı erteleyen, • Vardığı sonuçlarda kendi görüşleri arasında bir çatışma olduğunda verilere dayanmayı tercih edebilen, • Olasılık ve yaklaşıklık görüşüyle her kararda bir yanılgı payı olabileceğini önceden kabul edebilen bir kişiliğe sahiptir.