Bilimsel Aratrma Yntemleri ve Etik KISA TANIMLAR Bilimsel

Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Etik KISA TANIMLAR

Bilimsel Araştırma Yöntemleri Nelerdir? • Bilimsel araştırma, insan hayatına dair her şey hakkında bilgi edinmek için yapılan bilgi üretim faaliyetleridir. • Bu yöntemle sahip olunan bilgiler ile insan yaşam kalitesinin yükseltilmesi sağlanır. • Bilimsel araştırma durmaksızın devam eden bir süreçtir. Yeni elde edilen her bilgi sürekli olarak cevaplanması gereken sorular ortaya çıkarır. • Bilimsel araştırma türleri açısından farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Önemli olan, araştırmada kullanılan türün araştırma konusuna uygun olması ve konunun araştırılmasına katkı sağlayabilmesidir. • Belirlenmiş bir alanda çalışan farklı kişilerin oluşturdukları; tanımlayıcı, nedene bağlı olan, kuramsal, belgesel, tarihsel gibi daha çeşitli araştırma türü vardır. Genelde nicel ve nitel olmak üzere kabul gören iki araştırma türü öne çıkmaktadır. Bu iki tür diğer tüm türler için gerekli olan iki yöntemi temsil eder.

Bilimsel Araştırma Türleri • Nicel Araştırma: Olguları ve olayları ölçülebilir, sayısal olarak ifade edilebilir bir temelde değerlendiren bir araştırma türüdür. Nicel araştırmanın amacı araştırılan konunun gözlem, deney ve test etme yoluyla nesnel bir şekilde ölçülmesi ve sayısal verilerle ifade edilmesidir. Tekrarlanabilen gözlem ve ölçmeye dayalı, objektif bilimlerde yararlanılan sayısal bir yöntemdir. Nicel araştırmayı kullanan belli başlı araştırma türleri mevcuttur. • Deneysel Model: İstatistiksel teknikler kullanılarak iki ya da daha fazla grup üzerindeki uygulamaların, belirli değişkenler açısından oluşturduğu etkiler araştırılır. • Betimsel Model: Belirlenen konudaki mevcut durumları araştırarak sonuca ulaşmayı hedefleyen türdür. • Bağıntısal Model: Değişkenler arasında ilişki olup olmadığının araştırılması için kullanılan türdür. • Nedensel Karşılaştırma Modeli: Belirli değişkenlerin etkisiyle farklılaşma gösteren grupların birbirleriyle karşılaştırılabilmesi için kullanılan türdür. • Tarihsel Model: Geçmişte oluşturulan bir değişkenin etkisinin şimdiki zamanda nasıl olduğunu sayısal verilerle açıklamak için kullanılan türdür.

• Nitel Araştırma: Olayların ve bu olaylar üzerinde gelişen algıların doğal ortamında gerçekçi bir biçimde ortaya koyulmasını amaçlayan bilimsel araştırma türüdür. Gözlem yapma, görüşme ve doküman analizi gibi nitel verilere ulaşmak için kullanılan yöntemlerin uygulandığı araştırma şeklidir. Daha çok sosyal bilimler alanında birey ve toplum davranışlarının incelenmesi için kullanılır. Etkinin miktarından çok etkinin ne için oluştuğunu açıklamaya çalışır. Bunun için sayısal veriler yerine nitelik belirten verilerin kullanımı ön plandadır. Nitel araştırma türünü kullanan diğer türler bulunmaktadır. • Fenomenoloji: Olaylar, deneyimler ve kavramların fenomen halini almasının nedenlerini inceler. • Etnografi: Kültürel gelenekler, yaşayış biçimleri ile ilgili nitelikli bilgileri ortaya çıkarmayı amaçlayan türdür. • Gömülü Teori: Nitelikli veri toplama aşamasında veriler içinde yer alan teorileri ortaya çıkararak yeni kavramlara ulaşmayı hedefler. • Örnek Olay: Örnek alınan bir durumun nedenlerinin nitelik açısından incelenmesini amaçlayan türdür. • Saha Taraması: Araştırılan konu hakkında nitel verilere ulaşmak için yapılan görüşmeler ve kaynak incelemelerini kapsar. Nicel araştırma içinde kullanılan bir türdür. • Araştırmalarda belirlenen araştırma konusuna göre bilimsel araştırma yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler geniş anlamda üç temelde ele alınabilir.

• Tarihi Araştırma Yöntemi: Geçmişten günümüze kadar geçen zaman içinde yaşanmış olayların araştırılması, ortaya çıkarılması ve açıklanması için kullanılan yöntemdir. • Geçmişte yaşanan süreçlerin bilinmesi ve üzerinde araştırmalar yapılması, günümüzde yaşanabilecek benzer sorunların önceden belirlenerek gerekli önlemlerin doğru şekilde alınması için yardımcı olur. • Eğitim sistemiyle ilgili yapılacak tarihsel araştırmalar günümüzün ve geleceğin eğitim sistemini daha doğru temeller üzerine inşa etmemiz için örnek oluşturabilir. • Çeşitli kültür analizleri, eski kültürler hakkında bilgi edinilmesini sağlayabilir. Toplum sorunları tarihsel süreç içerisinde daha verimli şekilde değerlendirilebilir.

• Bu bilimsel araştırma yönteminde, araştırılan döneme ait belgelerin dikkatlice incelenmesi, varsa o dönemlerde yaşamış kişilerle görüşmeler yapılması gibi yöntemler kullanılır. Bu araştırmalarda doğruluğun saptanabilmesi zordur. Bu nedenle araştırmanın çok dikkatlice yapılması gerekir.

• Betimsel Araştırma Yöntemi: Mevcut ya da geçmişten gelen sorunları, standartlar doğrultusunda değerlendirerek, olaylar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmayı amaçlayan yöntemdir. İncelenen konunun detaylı bir şekilde tanımlanması ve açıklanması hedef alınır. Araştırma sürecinde inceleme yapılan ortamda herhangi bir değişiklik yapmadan araştırma tamamlanır. Betimsel araştırma yönteminin; örnek olay araştırmaları, aksiyon araştırmaları, etnografik araştırmalar, gelişimci araştırmalar ve fenomenografik araştırmalar olmak üzere 5 alt yöntemi daha vardır. • Örnek olay araştırmalarında inceleme, belirlenen örnek olaylar üzerinde neden – sonuç ilişkilerine odaklanarak yapılır. Bu yöntem bireysel çalışmalarda daha çok tercih edilmektedir. Aksiyon araştırmaları; problemin tanımlanması, araştırma planı yapma, uygulama ve etkinin değerlendirilmesi aşamalarına göre uygulanır. Etnografik araştırmalarda ise bir topluluğun kültürel, sosyal açıdan gelenekleri ve inançları hakkında bilgi üretmek amaçlanır. Gelişimci araştırmalar, araştırılan konu hakkında geçmiş durumu ve şimdiki durumu tespit ederek bu durumların karşılaştırılması yöntemini kullanır. Son olarak, fenomenografik araştırmalar gözlenebilen konuların betimlenmesi için kullanılır.

• Deneysel Araştırma Yöntemi: Bilimsel araştırma yöntemleri içerisinde en kesin sonuçlara ulaşılmasını sağlayan yöntemdir. Bu yöntemde amaç, araştırılan konunun değişkenleri arasındaki neden-sonuç ilişkilerini tespit ederek problemin etkenlerini belirlemektir. Planlama aşaması kolay olmasına rağmen uygulama aşaması zor olabilen bir yöntemdir. Pek çok farklı karşılaştırma yapmak ve değişkenlere göre ortaya çıkan sonuçları doğru analiz etmek gerekir. Araştırmanın amacı neden sorusuna yanıt bulmak ise probleme neden olan süreçlerin etkilerini deneysel açıdan değerlendirerek sonuca ulaşılmaya çalışılır. Bu şekilde edilen sonuçların karşılaştırılması bilgiyi ortaya çıkarır.

• Bilimsel Araştırma Yöntemleri ile İlgili Örnekler • Bilimsel araştırma yöntemleri içinde en çok kullanılan iki türün nicel ve nitel araştırma türleri olduğundan bahsettik. Bu araştırma türlerinin nasıl yürütüldüğü verilere ulaşmak konusunda önemlidir. Verilere ulaşmak için kullanılan yöntemlere örnek verecek olursak iki tür için ayrı yöntemler olduğundan bahsedebiliriz. • Nitel araştırma için kullanılan yöntemlere örnek olarak; birebir görüşme yapmak, metin analizi yapmak gibi yöntemleri söyleyebiliriz. Belirlenen konu hakkında, problemin nedenlerini tespit etme açısından önem taşıyan soruların katılımcıya sorulması birebir görüşme yöntemidir. Birebir görüşmeye başlanmadan önce soru hazırlama aşamasının verimli geçirilmesi gerekir. Metin analizi yapmak ise, araştırmacının belgelerin barındırdığı bilgileri inceleyip anlamlandırarak nitelikli verilere ulaşmasını temel alır. Gerekli metinlere ulaşmak için pek çok ortam bulunmaktadır. Olabildiğince farklı kaynaktan inceleme yapmak araştırmaya derinlik kazandırır.

• Nicel araştırma için kullanılan yöntemlere örnek olarak anket araştırması ve tanımlayıcı araştırma gibi yöntemleri verebiliriz. Anket araştırmaları büyük bir topluluk hakkında sayısal verilere ulaşmak için kullanılır. Bir olayın belirli gruplar üzerindeki etkilerinin sayısal verilerine anket yapma yöntemiyle ulaşılabilir. Günümüzde anket araştırmaları için kolaylık sağlaması açısından internetyaygın olarak kullanılmaktadır. Tanımlayıcı araştırma ise araştırılan bir olgunun özelliklerini belirlemeye ve hakkında daha fazla bilgiye ulaşmaya yardımcı olur. Katılımcıların sistematik bir şekilde tanımlanabilmesi ve nicel verilerinin oluşturularak karşılaştırılması amaçlanır.

ÖZETLE; • Bilimsel Araştırma Nedir? • İnsan hayatında yer alan olguların veya olayların anlamlandırılabilmesi için yapılan çalışmadır. Ortaya konan problemlerin çözüm aşamalarını, nedenlerini ve sonuçlarını bulmak için gereklidir. Bu sayede yeni bilgilere ulaşılabilir. • Bilimsel Araştırmada En çok Kullanılan İki Tür Nedir? • Araştırmalarda en çok kullanılan iki tür nitel ve nicel araştırmadır. Nitel araştırma verileri metin temelinde ve nedenlere göre inceler. Nicel araştırma ise daha çok sayısal verilerle ve ölçümlerle ilerler. • Bilimsel Araştırma Yapabilmek İçin Eğitim Gerekli mi? • Araştırma yaparken doğru ve kesin sonuçlara ulaşabilmek için yöntemlerin iyi belirlenmesi gerekir. Bu yöntemleri belirleyebilmek için en iyi yol eğitim almaktır. Eğitim sayesinde hangi değişkenlerin çalışmayı etkileyebileceği konusunda bilgi sahibi olunabilir.

1. Bilimsel Araştırma ile İlgili Kavramlar

TANIMLAR • Bilim dalları geliştikçe, kendine özgü terminolojileri, soyut kavramları da çoğalır. Her bilim dalı kendine özgü kavramlar ile anlatılır. Araştırmada geçen anahtar kelimelerin açıklığa kavuşturulmasıdır. Örneğin iş verimi ile ilgili bir araştırmada araştırmacı bu kavramı hangi kapsamda (ölçütler: parasal, fiziksel, vb. ) kullandığını açıklar. Bu tanımlar kavramsal (sözlük tanımı gibi) ya da işlevsel (belirli bir ölçüme göre) düzeyde yapılabilir.

• Araştırmacı kullandığı kavramlardan yanlış anlamalara ve değişik yorumlara sebep olabilecek olanları tanımlamalıdır. • Bunun dışında araştırmada geçen her kavramın tanımlanmasına gerek yoktur. • Burada tanımlar kavramsal değil işlevsel olmalıdır.

Bilgi • Bilgi, üzerinde çalışılan içerik ve perspektife göre pek çok çeşitte anlamlar içeren kompleks bir kavramdır. • Bilgi; öğrenme, araştırma veya gözlem sonucu elde edilen gerçek ve ilkelerin bütününe verilen addır. • Bilgi, düzenli ve elverişli duruma getirilmiş veridir. • Bir başka ifadeyle bilgi, verilerin bilgi işlem yardımıyla anlamlı ve faydalı bir şekle sokulmuş sonuçlarıdır.

Bilginin elde edilmesinde önemli hususlar • Bilginin doğru ve eksiksiz olması • Kolay izlenebilir ve kolay kullanılabilir formatta olması • Yeterli dozda olması • İstenilen en uygun zamanda sağlanıp sunulması • Bilgi, kullanıcı için yeni olmalı • Bilgi, eski ve yanlış bilgileri düzeltebilecek değerde olmalıdır.

Geçerli Bilgi nedir? • Odaklanmış • Test edilmiş • Gerçekleşmiş • Paylaşılmış • Bilginin girdi ve çıktılarının basit olması • Güncellenebilmesi • Dilinin basit ve uygun olması gereklidir.

Bilginin kayıt altına alınması • Bilginin stoklanması ve iletilmesi arasındaki işlenme manuel veya bilgisayarlı sistemlerle gerçekleştirilebilir. • Yeniden gözden geçirme ve iletme arasındaki işlenmenin bilgisayar sistemleriyle yapılması, daha fazla analiz ve daha kısa zamanda sergileme olanaklarına izin verir. • Bilgisayarla işleme, manuel işlemeye göre daha düşük zaman maliyetini ama yüksek ekipman maliyetini içerir.

Bilginin kontrol edilmesi • Manuel sistemlerde, istenen datanın gözden geçirilmesi çok fazla zaman ve para harcanmasına yol açabilir. • Elektronik sistemler ise, organize edilmiş bir modelde elektronik olarak stoklanmış bilgilere hızlı ve ucuz girişi sağlarlar.

Bilgiyi okuyucuya ulaştırma • Yazılı notlar, raporlar ve diğer dökümanlar ancak bilginin küçük bir miktarını çok sayıdaki insana efektif bir şekilde iletebilecektir. • Ama bilginin uzun mesafelerde iletimi veya büyük datanın değiş tokuşu söz konusu olduğunda elektronik iletişim çok daha etkili olarak gerçekleşecektir.

Bilginin Çeşitleri • Gündelik (Ampirik) Bilgi: Özneldir (subjektiftir). Amaçsız, sistemsiz ve yöntemsiz olarak elde edilir. Yaşamı kolaylaştırmasının yanı sıra yanıltıcı da olabilir • Teknik Bilgi: İnsanların pratik yaşamlarını kolaylaştırır. İnsanların doğaya egemen olmalarını ve doğayı insan yararına değiştirmelerini sağlar. • Sanat Bilgisi: Subjektiftir (özneldir). Yaratıcıdır. Sezgilere ve yaratıcı hayal gücüne dayanır. Ürünleriyle somuttur �Bireyseldir ve duygulara yöneliktir. • Felsefe Bilgisi: İnsanın anlama isteğinden kaynaklanır. Akla dayanır. Evrenseldir. Sistemlidir. Eleştireldir. Özneldir (subjektif). Sonuçları kesin değildir. Yığılan (biriken) bilgidir. Sınırlı bir alanın bilgisi değildir. • Bilimsel Bilgi: Formel (İdeal) Bilimler. Doğa Bilimleri. İnsan Bilimleri

Bilim; • Evreni tanımak, gerçeği bulmak, • Olgular (gerçekler) hakkında bilimsel yöntemlerle elde edilmiş doğrulanabilir bilgilerdir. • Bilim, gerçeği aramanın bir yolu ve gerçeklerin oluşturduğu bilgi kümesi olarak da tanımlanabilir. **“Bilim nedir” sorusunu bilim adamları değişik biçimlerde tanımlamışlardır. Bunlara, “. . nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünü”, “neden-sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimi”, “insanoğlunun biriktirdiği kaydedilmiş sistematik bilgi”, “kanıtlanmış ve sistemli hale getirilmiş bilgiler. . . ” biçiminde yapılmış tanımları örnek olarak gösterebiliriz. Bilim, her türlü düzenden yoksun duyu verileri (algılar) ile mantıksal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabasıdır. (Albert Einstein) Bilim; araştırma sonucu kanıtlanmış, geçerliği kabul edilmiş, nesnel, mantıklı, genellenebilir, düzenli ya da sistematik bilgilerin bütünüdür. Bilim; doğal dünyayla ilgili soruları cevaplamak üzere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak herkesin irdelemesine açık geçerli ve güvenilir genellemeler ve açıklamalar ortaya koyma etkinliğidir. (William F. Mc. Comas). • Her bilim dalının amacı kendi alanına giren konuları saptama ve açıklamadır.

Bilim • Bilimler ancak gözlem ve deney yolundan giderek olguları saptar; saptanan olguların açıklanması ise mantıksal bir işlemdir. • Bilim amacına ulaşma çabasında, olguları betimleme ve açıklama yollarına başvurur. • Bilimin temel işlevleri Anlama Açıklama Kontrol (Büyüköztürk vd. , 2013; Karasar, 2012)

Bilim • Anlama: Var olan şeylerin tek ya da ilişkiler halinde tanınması, ayrıntılı özelliklerinin öğrenilmesidir. “Nedir? ” sorusunu cevaplandırır. • Açıklama: Mevcut durumun olduğu gibi tanımlanmasından sonra o durumla ilgili nedenlerin açıklanmasıdır. “Niçin? ” sorusunu cevaplandırır. • Kontrol: Anlama ve açıklama işlevleri ile üretilen bilgilerin uygulamalara aktarılması, doğa ve toplum olaylarının denetim altına alınmasını amaçlar. (Karasar, 2012)

Bilimin özellikleri • • • Tümevarım yöntemini kullanırlar. Yasa ve genellemelere ulaşmaya çalışırlar. Evrenseldir. Nesneldir. Kesindir, doğrulanabilme özelliği vardır. Birikimli olarak ilerler. Akıl ve mantık ilkelerini kullanır. Uygulanabilir. Değişebilme ve kendini yenileme özelliğine sahiptir. Olgusaldır. Tekrarlanma özelliğine sahiptir

Bilimsel Yöntem Bilimsel yöntem; • Bilimlerin ortaklaşa kullandıkları betimleme ve açıklama yollarını kapsayan bir yanı ile eylemsel diğer yanı ile düşünsel bir süreçtir (Büyüköztürk vd. , 2013). • Bilimsel yöntem, bir bilim adamının araştırdığı veya karşıya olduğu bir problemdeki bilgi çeşidine bağlı olarak tanımlayabileceği bir gelişim süreci olarak da tanımlanabilir. • *Bilimsel bilgi elde etmek için izlenen yol/süreç ya da problem çözmek için izlenen düzenli yol. Temel nitelikleri; açık seçik, denetlenebilir, yansız, seçici (gelişigüzel değil), deneyici, duyarlığı yüksek, güvenilir, tekrar edilebilir, geçerli ve inandırıcı olmasıdır. Bilimsel yöntemin bugünkü anlamda biçimlendirilişini John Dewey ile başlatmak mümkündür.

Bilimsel araştırmaların temel amacı • Bilinenlerden yola çıkarak bilinmeyenlere doğru yol almak ve bu doğrultuda bilgi üretmektir. Bilimsel araştırma kuram geliştirmekle başlar ve o bilim alanı için geçerli olan evrensel düzeyde bilimsel yasalar ortaya koyar.

Araştırma Sürecinin Aşamaları Hangi yöntem olursa olsun, tüm araştırmacılar bir dizi benzer etkinliği yerine getirirler. Örneğin, neredeyse tüm araştırma planları bir problem cümlesi, bir hipotez, tanımlar, literatür eleştirisi, deneklerden oluşan bir örneklem, testler ya da diğer ölçüm araçları, zaman çizelgesi de dahil olmak üzere izlenecek işlemlerin tanımlanmasını ve amaçlanan veri analizlerine dair bir açıklamayı içerir.

Araştırma Aşamaları Araştırmada ortaya konan probleme ilişkin cümle Keşfedici bir soruyu ya da hipotezi biçimlendirmek İlgili literatürün gözden geçirilmesi: Verilerin Toplanması: Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir. Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir. -Problemin Belirlenmesi: Öncelikle problemin iyi anlaşılması gerekiyor. "Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek demektir. “ Örneklem Araçların düzenlenmesi Uygulama Veri analizi Raporlaştırma

Büyüköztürk vd. , 2013

Kaynakça Büyüköztürk, Ş. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. , Demirel, F. ve Kılıç, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Ankara: Nobel Yayınevi