Bilimsel Aratrma Etii ETK Bilim insanlar bilgiye ulamak
Bilimsel Araştırma Etiği
ETİK • Bilim insanları bilgiye ulaşmak için toplumsal ve etik sorumlulukların bilincinde hareket ederler (Büyüköztürk vd, 2013). • Etik, çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanmaktadır. • Bilimsel bir yayının hazırlanmasından yayınlanmasına kadar geçen süreçte bilim insanlarının uyması gereken bazı kurallar, çeşitli yasal ve ahlaki ilkeler bulunmaktadır (Büyüköztürk vd, 2013). ****Ahlak insanın değer ve tutumlarını içerirken, etik; insanların bireysel ve toplumsal anlamda kurdukları ilişkilerin temelinde var olan değerleri, kuralları, doğru-yanlış, iyi-kötü gibi kavramları ahlaksal açıdan araştıran felsefe disiplinidir.
Bilim ve Araştırma Etiği • Bilim etiği: bilim insanlarının bilim yaparken uyacağı ahlaki talepleri yansıtmaktadır. • Araştırma etiği: Bilimsel bir araştırmanın planlanma ve yürütülmesi sürecinde uyulması gereken ahlaki ve bilimsel ilkelerdir (Büyüköztürk vd. , 2013). • Bilim insanları ilgili literatürü incelerken bilimsel kuşkuculuğu, eleştirel bakışı ve yeni kavramlara açık olma gibi özellikleri süreç boyunca taşımalıdırlar.
Araştırma Etiği Bilimsel araştırma yapan insanların şu özelliklere sahip olması gerektiği belirtilir: • Araştırmanın tasarımı ve yürütülmesinde en yüksek mesleki standartlara sahip olmak, • Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi sırasında özeleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak, • Aynı konu üzerinde araştırma yapmış ve yapmakta olan diğer araştırmacılara karşı, onların katkılarını içtenlikle ve açıkça teslim edici bir tavır içinde olmak; bu tavırlarını bilimsel makale yazımında tam olarak korumak. (Akt. Büyüköztürk vd. , 2013)
Araştırma Etiği • Yazarlık ve etik: Araştırmaya katkısı olmayan kişilerin (hayali yazarlık) adının yazılmaması ve kıdemli araştırmacı tarafından araştırmaya katkısı olmayan kişilerin (armağan yazarlık) yazarlar listesine eklenmemesi gerekir.
Bilimsel Çalışmalarda Karşılan Etik Sorunlar • • Kanıtların dikkatli bir şekilde toplanması ve kullanılması. Fikirlerin ve başkalarının eserlerinin dikkatli kullanılması. Tamamen kanıtlanmamış bilgi üzerinde şüpheci olunması. Alternatif açıklamalara açık olma. Söylemde nezaket ve ikna yolunu tercih etme. Üniversite bünyesinde yürütülen araştırmaların sonucuna erişim açıklığı. Diğer bireylerin akademik performansını değerlendirmede sadece akademik değerlere dayanma (Kerr. 1999’dan akt. Büyüköztürk vd. , 2013)
Bilimsel Çalışmalarda Karşılan Etik Sorunlar • Bilgi edinme sürecinde deneklere özen gösterme ve zarar vermeme. • Politika yapımına yönelik bir araştırma olmadıkça politik uygulamalardan kaçınma. • Kişisel değerlendirme ile bulgu ve analiz sunumunu birbirinden ayırma ve kişisel değerlendirmeleri açık halde verme. • Akademik nedenlerle meslektaşlarına yardım etme konusunda yükümlülüğünün tam anlamıyla kabulü. • Akademik etiğin, yalnızca bilimsel araştırmalara değil, akademik yaşamı oluşturan tüm faaliyetlere yansıtılması. (Kerr. 1999’dan akt. Büyüköztürk vd. , 2013)
En sık karşılan etik dışı davranışlar (TÜBA, 2002): • Disiplinsiz araştırma • Yinelenen yayın • Sahtecilik, Saptırma veya Aldatmaca • Uydurmacılık • Aşırmacılık
Bir araştırma projesinin hazırlanma, önerilme, yürütülme, sonuçlandırılma ve sonuçların yayımlanması aşamasında görülen etiğe aykırı kabul edilecek davranışlar şunlardır: • 1 -Uydurma (Fictitious): Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak. • 2 -Çarpıtma (Falsification): Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek. • 3 -Uydurma, Yalan Yazma veya Yoktan Var Etme : Verilerin "saptırılması" veya var olmayan bilgilerin/verilerin "yoktan var edilmesi“
• 4. Aşırma (Plagiarism): Başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak. • 5 - Bilimsel korsanlık (scientific piracy) : Başka araştırıcıların verilerini (yazı, şekil, grafik, v. b. ) kendi izni olmadan almak, ve kişinin kendi çalışmasının herhangi bir bölümüne yerleştirmek. • 6 - Duplikasyon (Duplication): Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak. • 7 - Araştırıcı ve ekibi beklediği değil, gözlediği sonuçlara olabildiğince objektif olarak yaklaşmayı bilmelidir. Kendi yanlılığını çürütecek tüm karşı düşünceleri araştırmalarında kullanmalıdır. • 8 - Kontrol ve deney gruplarından elde edilen veriler ve kayıtlar dokümanları çok iyi bir şekilde korunmalı ve saklanmalıdır (en az 5 yıl).
- Slides: 10