Bilim Tarihi Hafta 2 Bilimin Doas Bilimsel bilgi

Bilim Tarihi Hafta 2 Bilimin Doğası: Bilimsel bilgi ve bilimsel metod

Bilim (Fen) nedir? �Tanımlanması ◦ ◦ zor. Neden? Somut bir obje değil Matematiksel bir formül değil Durağan değil Sınırları kesin değil �Bilim: İnsanlığın evreni anlama ve anlamlandırma çabasıdır. ◦ Olgular ◦ Bilimsel yöntem

Bilimin temel varsayımı ve amacı �İçinde yaşadığımız evren, belirli bir düzen içerisinde hareket etmektedir. �Bilim temelde, evrendeki bu düzenliliği ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. �Fakat post-modern çağda bu amaç farklılık göstermektedir.

Bilim nasıl gelişir? �Kuhn’a göre (1996) devinimler bilimsel gelişimin itici gücüdür.

Bilimin Nitelikleri �Çeşitlilik ◦ Bütün etnik ve kültürelgruplar ◦ Evrendeki gözlenebilir olgular (doğrudan ya da dolaylı) �Süreklilik ◦ Varoluştan günümüze �Yenilik ◦ Yeni alanlar, ufuklar, bilgiler �Ayıklanma ◦ Gerçerliğini kaybetme, değiştirilme

Bilimin özellikleri �Olgusal: Gözlenebilir olgular �Mantıksal: Tümevarım, tümden gelim �Genelleyici: Evrensel işleyiş �Seçici: İlgiye yönelik olgular �Objektif/nesnel: Test edilebilir �Sosyal bir etkinlik: Kendi içinde sosyal bir yapı ve toplumun parçası �Dinamik: Değişim ve gelişim �Kümülatif: Evreni daha iyi anlama

Bilimsel bilginin özellikleri � Hem genel hem de özel: Olgu ve � Tarihsel: İddia edilen çağa göre olay değerlendirimelidir � Bütüncül: Bütün fen alanları birbiri ile ilişkilidir � Tekrarlanabilir: Farklı yer ve kişiler tarafından test edilebilir � Deneysel: Genelde deney ve gözlemlere dayanır � Olasılık taşır: Mutlak değildir � Kesin değildir: Mutlak değil, değişsebilir � Kültürle ilişkili: Yapılan çalışmalar ve elde edilen bulgular bireysel inanç ve kültürden etkilenebilir.

Bilimsel bilgi türleri � Olgu: Bir doğru, bir gerçek, bir hakikat ve bir şeylerin olma durumu ◦ Örn: Güneş doğudan yükselir, hamsinin doğal yaşam alanı denizdir � Kavram: Olguların benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılması sonucu oluşan şema ◦ Örn: Masa, sevgi, gezegen, bilim � Prensip/İlke: genellemesi Kavramlar arası ilişkilerin ◦ Arşimet prensibi, Le. Chatelier prensibi � Yasa/Kanun: Belli şartlar altında, gözlenebilen olgular/kavramlar arasındaki ilişkilerin çoğu zaman matematiksel tasviri ◦ Örn: Boyle yasası, Kütle çekimi yasası

Bilimsel bilgi türleri �Hipotez: Bir olguyu açıklamak için ortaya atılmış test edilebilir önermeler ◦ Örn: Avagadro hipotezi �Teori: Hiopeteze göre daha kapsamlı; açıklama ve tahmin gücü yüksek ve daha geniş bir perspectif sunan, kolayca ve tek hamlede test edilemeyen açıklamalardır ◦ Örn: Kinetik teori (gaz davranışları), Evrim teorisi

Bilimsel metod �Tek ve doğrusal bir bilimsel metod yoktur. ◦ Probleme, araç-gereç ve teknolojiye ve en önemlisi eldeki teoriye göre �Soru sorma, problem durumu �Test edilebilir önermeler �Genellemeler ◦ Deney, gözlem ve usavurma/muhakeme �Akran değerledirme (tekrar edilebilirlik)

Bilimsel metod �Ödünç alma: Önceki bilgilerin yeni önerme için kullanılması �Tümevarım: Özel ve tekil durumlardan genellemeye varma süreci ◦ ◦ Bakır tel elektrik iletir Demir tel elektrik iletir Gümüş tel elektrik iletir O halde “Metaller elektriği iletir”

Bilimsel metod �Tümden gelim: Bir genellmeden, prensipten ya da kuramdan yola çıkarak özel durumu açıklama ◦ Kuşlar yumurtlayarak çoğalır ◦ Penguen karada yaşayan yüzen bir kuştur ◦ O zaman “Penguenler de yumurtlayarak çoğalırlar”

Kaynaklar � Bilim Tarihi (2. Baskı - 2009). Hüseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, Pegem Akademi, Ankara � Bilim, Teknoloji, Toplum ve Sosyal Değişim (2009) Prof. Dr. Salih Çepni, Doç. Dr. Hakan Şevki Ayvacı ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bacanak, Süzer Kırtasiye: Trabzon. � Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi (9. Baskı – 2011). Salih Çepni, Ed. Pegem Akademi: Ankara � The Structure of Scientific Revolutions (3 rd Ed. - 1996). Thomas Khun, The University of Chicago Press: Chicago, IL