Bilim tarihi Bilim tarihi bilimsel geliimin insan ve

Bilim tarihi

• Bilim tarihi bilimsel gelişimin insan ve toplum hayatındaki etkisini bilim-felsefe bilim-sanat bilim -din ilişkisini ve bilimin kronolojik ilerlemesini inceler • Bilim ve sanatın gelişmesi gerçek anlamıyla toplumların tarım ve hayvancılığı öğrenerek verimli ve suya yakın topraklarda yerleşik hayata geçmesiyle birlikte başlamıştır. • Bu gelişimde toplumlarda üretim sürecine doğrudan katılmayan bir sınıfın ortaya çıkmasının önemi de büyüktür.

Örneğin • Ürün ekim ve hasat zamanlarını doğru belirleme ihtiyacı takvim yapabilmek amacıyla gökyüzünü incelemeye yöneltmiş • Toprakların arazilerin bölüşümü geometri • Ticaret ve hasat sayımı aritmetik • Nehirlerin taşması ve dayanıklı yapıların yapımı ihtiyacı fizik • Hastalıklardan korunma ve ölümsüzlük tıp • Basit madenleri altına çevirme simya kimyayı • Tanrılara ve krallara kendini sevdirme güç sergileme mimari ve mühendislik

Paleolitik Çağ • Tarih öncesi zamanlar için kullanılan aletlere göre yapılan sınıflandırmaya göre • 2 milyon yıl öncesi ile M. Ö 10. 000 paleolitik çağ-taş devri Aletlerin gelişmişlik seviyesine göre üç evreye ayrılmış -Alt paleolitik -Orta (yontma taş devri) M. Ö. 12. 000 -M. Ö. 9000 - Üst (Cilalı taş devri) M. Ö. 9000 -M. Ö. 5500 Homo sapiens bu dönemin ardından taş işçiliğinde en üst seviyelere ulaşmıştır

Kalkolitik çağ-bakır çağı • M. Ö 5000 -M. Ö. 3000 • Taş aletlerin yanı sıra bakırın da kullanılmaya başlamıştır.

Tunç çağı- Bronz Çağı • M. Ö. 3000 -M. Ö. 1200 yılları arasındaki dönem • Kalay ve bakırın karışımından elde edilen tunç işlenmesi daha kolay olduğundan önemli bir buluştur. • Bu dönemde • Bağımsız şehir devletleri kurulmuş • Ticaret gelişmiş • Sosyal, dini ve teknolojik değişimler yaşanmıştır

• Erken tunç dönemi, M. Ö. 3000 -2000 Sümer, Babil ve Mısır uygarlıkları • Orta Tunç dönemi, M. Ö. 2000 -1550 Asur, Hitit • Geç Tunç Dönemi, M. Ö. 1550 -M. Ö. 1200 Hitit uygarlıkları damga vurmuştur.

Demir çağı • Demir üretimi ve demir aletlerin kullanımı bu tarihlerde başlamış olsa da M. Ö. 1200 den sonra demir üretiminin sistematik şekilde artması dolayısıyla bu tarih genel olarak demir çağının başlangıcı kabul edilir.

• Tarihi bir sayı doğrusu üzerinde dönemlere ayırmak aslında sağlıklı bir yöntem değildir. • Neden? • Birincisi tarih dünyanın her yerinde aynı hızda ilerlemez • Kesin çizgilerle ayırsak da gerçekte hayat bu şekilde işlemez • Tarihi çağlara ayırma eylemi tarihin sürekli ilerlediği varsayımını taşır. Oysa bugün bazı bölgelerde yaşayan halkların aynı bölgede binlerce yıl öncesinde yaşayanlardan çok daha kötü bir hayat yaşadığını görürüz. Çağlar her yer içi sürekli ileriye gitmez.

M. Ö. 10. 000 • İnsanoğlunun tarım ve hayvancılığı öğrenerek yerleşik hayata geçmesi M. Ö. 10. 000 lere dayanmaktadır. • Makara, palanga, tekerlek icat edilmiş • Tarım teknikleri geliştirilmiş • Hayvan derileri tabaklanmış • Dokuma ve çömlekçilik başlamıştır • Çeşitli tedavi yöntemleri geliştirilmeye başlanmış, hastalıklara karşı bitkisel ve hayvansal ilaçlar kullanılmıştır.

• Bu dönemde astronomi ile birlikte matematiğin de temelleri atılmış sayma kavramı doğmuştur • Asal sayılar, numeroloji, aritmetik gelişmiş • Ayak ve el parmaklarıyla ilişkilendirilen beşlik kümeler kullanılmaya başlamış

M. Ö. 10000 -5000 • M. Ö. 5000 li yıllarda insanlar Mezopotamya ve Mısır’daki ovalara göç etmeye ve büyük şehirler oluşturmaya başlamıştır • Mezopotamyalılar yumuşak kil üzerine • Mısırlılar papirüs denen bitkilerden elde edilen bir tür kağıda mürekkeple yazılarını yazmışlardır • Hesaplama becerilerinin gelişmesine ticaret yol açmıştır.

Mısır • Nil nehri çevresinde kurulan Mısır uygarlığında ilk bilimsel gelişmeler matematik, astronomi ve tıp konularında yaşanmıştır. • Mısırlılar matematikte on tabanlı hiyeroglif rakamlarını kullanmışlardır • Cebir işlemlerine çok benzeyen aha hesabı adlı bir hesaplama yöntemi geliştirmişlerdir. • Geometride alan ve hacim hesapları yapmışlardır • Piramitler

• Mısırlılar yıl uzunluğu 365 gün olarak kabul edildiği güneş takvimini kullanmışlar • Babilliler ise yılın uzunluğunu yalnızca dört dakikalık bir hatayla saptayabilmişlerdir

Mezopotamya • Mezopotamyalılar ise Güneş sistemindeki Merkür venüs mars jüpiter ve satürn gezegenlerini keşfetmişler ve on iki takım yıldızını incelemişlerdir • Mezopotamya da bir hafta 7 gün olarak kabul edilmiş sonra bunu Romalılar oradan Avrupa ve tüm dünya benimsemiştir. • Mezopotamyalılar Analitik geometri üzerine çalışmışlar bugün Thales teoremi ve Pisagor teoremi olarak bilinen geometri kurallarını kullanmışlardır.

Çin • Çin de ise bilimsel faaliyetler M. Ö. 2500’lerde başlamıştır. • Çinde kullanılar sayı sistemi 10 tabanlıdır. (insanın 10 parmağı olması) • Çinlililer abaküs ve çarpım cetveli gibi bazı basit aletler kullanmışlar • Takvim hesaplamalarında güneş ve ay dan ziyade yıldızları kullanmayı tercih etmişlerdir • Günümüzde hala alternatif bir yöntem olarak kullanılan Çin Tıbbı evren doğa ve insan arasında sıkı bir ilişkini bulunduğuna inanır. • İnsan zıtların birliğini gösteren Ying yang ilkesinin etkisi altındadır

Hindistan • Hindistandaki bilimsel etkinliklerin başlangıcı M. Ö. 5000’lere kadar götürmek mümkündür • Sıfır ilk defa Hintli matematikçiler tarafından kullanılmıştır • Trigonometriyi kullanarak dünyanın güneş ve ay a olan uzaklıklarını, gezegenlerin birbirlerine göre konumlarını, dolanım periyodlarını hesaplamışlardır. • Aryabhata, İlk defa dünyanın kendi etrafındaki hareketinden bahsetmiştir. • Hint tıbbı felsefe ile iç içe geçmiştir. Canlı varlıklar evrenin küçük bir modelidir. Toprak su hava ve ateşten meydana gelmiştir.

• Hintliler de mezopotamyalılar gibi pisagor teoreminin sonuçlarına ulaşmıştır. Birinci ve ikinci derece denklem çözümleri ile ilgilenmişlerdir. • Hintlilerin bu bilgileri daha sonra Sanskrit dilinden Arapçaya yapılan çeviriler yoluyla İslam Dünyasına aktarılmış burada yaşanan bilimsel uyanışta önemli bir rol oynamıştır. • Daha sonra bu bilgiler, Haçlı seferleri sırasında Arapçadan Latinceye çevrilerek Hristiyan dünyasına taşınmıştır

Anadolu • Anadolu medeniyetleri daha çok zanaatçilik ve ticaret alanında önemli ilerlemeler kaydetmiştir • Hitit, Urartu, Frigya ve Lidya bu devletler arasında en önemlileridir. • Hititler bakır ve tunçtan eşyalar yaptıkları, çivi yazısı ve hiyeroglif kullandıkları • Urartu, Van gölü civarında çivi yazısı ve resim kullanmış, yapılan kapların üzerine hacimleri yazılmış • Frigya uygarlığında bakır kalay alaşımı olan tunçtan eşyalar yapılmış, bazı müzik aletleri icat edilmiş kilim dokunmuştıur • Lidyalılar parayı icat etmişlerdir.

M. Ö. 1000 -M. S 400 • En parlak dönemini M. Ö. 6. yüzyılda yaşayan Yunan Uygarlığının en çok öne çıkan özelliği düşünce özgürlüğüne olanak tanıyan demokratik yapısı ve bugünün devletlerine ilham veren federal düzeni olmuştur • Filozoflar aynı zamanda bilime de katkı sunmuşlardır. • Filozoflar evrenin yapısına ve kökenine akıl yoluyla ulaşmaya çalışmışlardır • Demokritos ve Heraklitos

• Demokritos atom teorisi • Heraklitos evrendeki herşeyin her an değiştiği • Thales ve Pythagoras eski medeniyetlerin dağınınk bilgilerini toparlayıp bir araya getirerek bugün kendi adlarıyla bilinen ve hala kullanılan teoremleri geliştirmişlerdir. • Sokrates, Platon, Aristoteles gibi önemli filozoflar M. Ö. 5. ve 4. yüzyıl arasında yaşamışlardır.

Sokrates • Bir düşüncenin doğru olup olmadığını araştırırken çoğunluğun kabul ettiği görüşten etkilenmemek gerektiğini, her sorunu aydınlık bir kafa ile düşünmeyi, akıl süzgecinden geçirmeyi hakikat arayışında farklı bakış açılarının önemini irdelemiştir. • Sokratesin savunmasında iki önemli düşüce öne sürülür - Birey kendi aklı ile herhangi bir düşüncenin ya da eylemin yanlışlığına hükmederse otoritenin baskısı söz konusu olsa bile her ne pahasına olursa olsun buna karşı koymalıdır - Eleştiri ve özgürce tartışma toplum için önemlidir.

M. S. 400 -M. S. 1450 • Aristonun öğrencisi olan Büyük İskenderin fetihleriyle M. Ö. 4. yüzyılda yunan kültürü Nil nehrinden Hindistana kadar uzanan bölgede yer alan birçok büyük kenti etkisi altına almıştır. • Euclides, Archimedes, Ptolemy …İskenderiyede yaşamıştır • Yunan uygarlığı gücünü kaybederek zamanla yerini roma İmparatorluğuna bırakmıştır.

• Roma savaşçı bir devlet ve Yunan uygarlığından kalan bilimsel ve kültürel mirası aslında çok fazla geliştirememiş ama mimarlık ve mühendislik alanında başarı göstermiştir. • Yönetim ve organizasyon alanında önemli başarılar göstermiştir. • Gelmiş geçmiş en güçlü ve disiplinli ordulardan birine sahip olan Roma devleti başarılı organizasyon yapısı hukuksal düzenlemeleri ve bürokrasi sistemiyle tarihin en güçlü devletleri arasında yer almıştır. • 4. yüzyılın sonlarına doğru Hrıstiyanlık resmi din olarak kabul edilmiştir.

• Bütün dinlerin ortaya çıkışından yüzyıllar sonra birer yaşam biçimi olmaktan çıkıp iktidarların güç aracı haline gelmesi insanoğlunun her seferinde yüzyıllarca geriye gitmesine sebep olmuştur. • 4. yüzyılla 15. yüzyıl arası Avrupa tarihinde bilim sanat ve felsefe açısından karanlık dönem olarak kabul edilir. • Fideizm bilginin yerine imanı koyan ve imana tartışmasız kesin bir önem atfeden bir doktrindir. St. Augustinus tarafından geliştirilmiştir. • Bu düşünce Avrupa da her devletin sosyal yapısının öğesi olan Engizisyonun temelini oluşturmuştur.

• Avrupa yönetimde de söz sahibi olan din adamlarının da etkisiyle ortaçağ karanlığında yaşarken 8. ve 13. yüzyıllar arasında İslam uygarlığı nda bilim ve felsefe alanında önemli gelişmeler olmuştur. • Bu dönemde İskenderiye, Suriye ve İranda bulunan Hint ve Yunan uygarlığından kalma bilim ve felsefe eserleri Arapçaya çevrilmiş bu çeviriler Arap toplumda önemli birikim yaratmıştır. • Matematik, tıp, astronomi, ve kimya alanlarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. • El harezmi, Farabi, İbn-i Sina

MS 1450 MS 1850 • Ortaçağ dönemi 1453 te İstanbulun fethi ve • 15. yüzyıl ortalarında İtalya da doğan ve kısa sürede Batı Avrupada yayılan sanat edebiyat ve bilim hareketi olan Rönesansın ortaya çıkmasıyla sona ermiştir. • Haçlı seferlerinin sonucunda öğrenilen bilgiler Arapça ve Latinceden yapılan çeviriler matbaanın icadı ve Amerika kıtasının keşfi Rönesansın temellerini atan başlıca gelişmeler olmuştur.

• Modern bilim tarihi Kopernik 1472 -1543 dünyanın güneş etrafında döndüğü gerçeğini tarihte ilk defa açıklayan kitabı ile başlatılır. • Kitap bilimle kutsal kitap yorumları arasında çelişki yaratır • Galileo galilei (1561 -1642) Kopernik in teorisinin doğruluğunu karşı konulamaz kanıtlarla ispat etmiştir.

• Kopernik galileoo kepler modern astronominin temellerini atmış • Francis bacon, thomas hobbes, john locke dogmatik felsefenin yerine deneyciliği ampirizm koymuş • Newton mekaniğin kanunlarını ortaya çıkarmış • Avrupa içinde bulunduğu karanlık çağdan çıkarak 19 yüzyılda yaşanan bilimsel devrimin temellerini atmıştır.

18. Yüzyıl iskoç aydınlanması • Bütün ön kabulleri reddeden süphecilik ve deneycilik • Hümanizm • Erdemler • Gelenek vurgusu • Sosyal evrim anlayışı • Bireysel ve toplumsal fayda • Liberal düşünce 1700 lerin bilimsel paradigmasının özünü oluşturmaktadır

• Ahlak felsefesi konusunda çalışan Francis hutcheson • Ampiriz ve şüpheciliğin kurucularından david Hume • Adam smith • Yüzlerce bilim insanı filozof siyasetçi yazar ve mimar döneme damgasını vuran önemli isimlerden bazılarıdır.

MS 1850 - MS 2010 • Keşif ve icatlar • Araç geliştirme kadar önemli bir diğer konu güç kaynağı kullanımıyla ilgili • Tarihin başlangıcında insan ve hayvan gücü kullanılırken daha sonra devreye rüzgar gücü girmiş • 18. yy. la birlikte kömür ve buhara • 19. yy. da petrol ve türevleri gibi fosil yakıtları • 20. yy. bunların yanında atom enerjisi güneş enerjisi rüzgar enerjisi gibi toprakaltı kaynaklara bağımlı olmayan yenilenebilir güç kaynaklarına da başvurulmuştur.

• Tabloya bakıldığında insanoğlunun 10. 000 yılda gerçekleştiremediği ilelemenin son 200 yıla sıgmasıdır • Uygarlık tarihinin birer dönüm noktası olan keşiflerin 1850 lerden sonra muazzam artması dikkat çekicidir. • Bunun nedenleri neler olabilir

• Bilimsel gelişmeler iktisadi ve siyasi şartlardan bağımsız gerçekleşmemiştir. • Sanayi devrimi işçi ücretlerinin artması sendikaların kurulması birçok iş makinesinin ve elektrik gibi farklı enerji kaynaklarının keşfine yol açmıştır. • Soğuk savaş ilk başta askeri amaçlı olan çok sayıda keşiflere yol açmış • Radyo dalgaları sonar uskur penisilin faks makinesi helikopter roket nükleer enerji transistor uydu ve ınternet bu keşifler arasında gösterilebilir

• Keşifler ve icatlar 1950 li yıllara kadar bulan kişinin adıyla alınırken artık şirket devlet universite adlarıyla anılmaktadır. • Bilimsel ilerleme artık kurumların desteği ve kontrolü altında ilerlemektedir.