Bilim Felsefesi ve Bilimsel Du s u nce

Bilim Felsefesi ve Bilimsel Du s u nce Nasıl Gelis ti, Neden Akademisyen Olmalıyım? Dr. Ateş Kadıoğlu Androloji Bilim Dalı İstanbul Tıp Fakültesi

Bilim Nedir? • Evrenin ve olayların bir bölümünü (ne kadar spesifik ise ortak özellik o kadar fazla) konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli (sistematik) bilgi, • Genel geçerlik ( her zaman, her koşulda) ve kesinlik nitelikleri gösterir • Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkar veya belli bir amaca yönelen yöntem ve araştırma süreci

• Bilimsel süreç denetimli gözlemler üzerinden yürütülür. • Denetimli gözlem (incelenen olay ya da olguya hangi unsurların doğrudan etki ettiğini ve ne şekilde etki ettiğinin belirlenmesi) • Newton‐elma‐yerçekimi • Deney aynı koşullarda tekrarlanabilir olmalı • Sadece bir kez olup bitmiş olaylar(Fransız İhtilali) bilimin konusu değil

• Bilim adamı kavramlaştırır yaptığı gözlemlerin sonuçlarını • Kavramlaştırma belli bir tekil nesne, olgu ya da olayın soyutlanması, genellenmesidir. • Örnek: elde tutulan elmanın yere düşmesi, sırasıyla elmaların düşüşüne, cisimlerin düşüşüne ve düşme olayının bizzat kendisine doğru soyutlanıp genelleşen açıklamalar

• Denetimli gözlemlerden elde edilen verilerin genelleştirilmesiyle mantıksal çıkarım süreçleri devreye girer. • Mantıksal çıkarım: tündengelim, tümevarım, analoji • Bilim adamı, kavramların birbirleriyle olan ilişkilerini mantıksal analizlere tabi tutarak daha fazla veriye ulaşır. Esas olan bu verileri toplu halde ele alıp açıklayacak hipotezler üretmektir.

• Bilim adamının yorumlama gücü aşamasında doğrudan rol oynar. hipotezler • Hipotezlerin nitelikleri ve çokluğu bilim adamının yeteneği, yaratıcılığı ve hayal gücüyle alakalıdır. • Açıklayıcı hipotezler sıkı bir olgusal ve mantıksal denetim altında tutulmalıdır (bilim ile kurgu arasındaki fark)

• Hipotezler=önsav, tez=sav • Hipotez ortaya konduktan sonra, bunların deneylerle denetlenmeleri, doğrulanmaları gerekir. Doğrulama (ve yanlışlama) bilimsel sürecin olmazsa olmaz bir parçasıdır. • Doğrulanmış (ya da yanlışlanma koşulları açıkça belirlenmiş) olan hipotezler artık birer tez haline gelir. • Teoriler: taşın düşmesinin açıklanması, sistem; Newton mekaniği

Antik Yunan’da Bilim • Antik Yunan’da bilim ve felsefe birbirinden ayrı olmayan iki alan • Yasa (logos) doğada da, kültürde de, bilgide de, dilde de bir ve aynı • Sophos (bilgelik, ustalık)‐bunların tümünü kapsayacak bir açıklama verme gayretidir • Philosophos anlamı ilk kez Pythagosrasçılar tarafından kullanıldı

• Antik Yunanda bilim pratik ya da gündelik faydasından ziyade, esas olarak bilme arzusunu tatmin etmek için ifa edilmiştir. • Bu bakımdan Mısır ve Mezopotamya’dan ayrılır. • ”Bilmek için bilmek” Antik Yunan düşüncesine soyutlayıcı, kavramsal bir hüviyet kazandırmış, böylece teorik açıklamalar ilk kez burada gerçekleşmiştir

• Antik Yunan’ın ilk bilim sorusu: her şeyin ana maddesinin ne olduğu hakkındadır. • İlk filozof (ve bilim adamı) sayılan Thales ”her şeyin özü sudur” demekle; a) Evrenin belli bir parçasını değil tümünü açıklamaya çalışmıştır. b) Doğayı doğada bulunan bir şeyle açıklamıştır. c) Her şeyin özünde aynı maddeden meydana geldiğini yani bir olduğunu ifade etmiştir.

• Sokrates öncesi dönemde Felsefe bilimsel bir hüviyetle devam etmiş, temel soru hep doğanın ana maddesi ve işleyişi etrafında dönmüştür. • Sokrates ile birlikte doğa sorunu insan merkezli (insanın uzantısı) olarak ele alınmaya başlanmıştır.

• Sokrates öncesi bilim ve felsefe, görünüş ve gerçeklik arasında bir ayrım yapar. • Gerçeğin görünenden farklı olduğunu kabul eder ve buradan hareketle, gerçeğe ulaşmada aklı deneyin önüne geçirir. • Görüşlerin yanıltıcı olduğu yerde güvenilir merci akıldır. • Bu kabul ileri götürüldüğünde varacağımız yer spekülatif bir bilim ve felsefe anlayışı olacaktır.

• Ana hatlarıyla bilimi ve özelleşmiş biçimleriyle bilimleri tanımlayıp her birini tek ele alan ve bunları bütünlüklü bir sistem içerisine yerleştirmeyi başaran ilk bilim adamı ve bugün anladığımız anlamıyla ilk akademisyen Aristoteles olmuştur.

• Aristoteles’ten Yeniçağ’a kadar olan dönemde bilimin temel paradigmasını belirleyen iki unsur vardır. a) Katolik kilisesi. b) Platon ve Aristoteles’in eserleri. • Bu iki unsur bu dönemde nihai aksiyomları sağlayan merciler olarak kabul edilmiş, bilimsel soruşturmanın ön kabulleri buradan sağlanmış ve vargıların buralara uygun olması kaygısı güdülmüştür.

• Yeniçağ ile birlikte, rasyonel akıl dünyaya otorite olarak yerleştirilmiştir

Bu dönemin ruhunu belirleyip yeni bir çığır açılmasına öncülük eden özellikle iki isim vardır: felsefede Rene Descartes (1596 – 1650) ve bilimde Galieo Galilei (1564 – 1642).

• Galileo Galilei açısından bilim üç saç ayağı üzerine oturur: olgusallık, araçlı gözlem ve matematiksellik. • Bilim gözlemlenebilir ve tekrar canlandırılıp denetlenebilir olaylar hakkında olmalıdır. • Çıplak göz ile doğrudan gözlemlediğimiz doğa, aletli gözlem ile bildiğimizden farklı şekilde tezahür eder. • Bilim doğadaki olayı matematiksel hale getirebilmeli, denklemleştirebilmelidir.

• Descartes doğadaki işleyişin mekanik karakterde olduğu fikrini ortaya atıp temellendirmiş, böylece doğadan ruhu söküp çıkarmıştır. • Her şey belli kurallar dahilinde olup bitmektedir, bir gayeye yönelim söz konusu değildir. • Doğadaki işleyiş ereksel değil mekaniktir. • Bilimin işleyişi açısından Descartes’da mantığın yerini geometri alır; çünkü Descartes’a göre geometri saf matematiğin uzama (üç boyuta) uygulanmasıdır.

• Newton ile birlikte Descartes ve Galileo’nun fikirleri bir fizik sistemi haline gelmiş, evrenin bütünü ve her parçası Newton Mekaniğinin ilkeleri ile açıklanmaya çalışılmıştır. • Bugünkü anlamında, otonom bir alan olarak modern bilim Galileo ile başlayıp Newton ile zirvesine ulaşan bir sürecin neticesidir.

Bilim felsefesi, bilimin tarihini, kapsamını, sınırlarını, yo ntemini, bilimsel bilginin yapısını ve özelliklerini, bilimsel kuram ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi felsefi bir tavırla araş tırır.

Akademi • En geniş tanımıyla yükseköğrenim kurumu anlamına gelir. • Üniversite: Eğitim‐öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak, ülkeye ve insanlığa hizmet etmek üzere çeşitli birimlerden oluşan kamu tüzelkişiliğine ve bilimsel özerkliğe sahiptirler • Günümüzde bilim, edebiyat ve sanat konularını tartışmak için bir araya gelen üyelerin oluşturduğu kurumlara da akademi denir. Anayasa MADDE 130 Yükseköğretim kurumları ve üst kuruluşları

Öğretim Elemanlarının Sınıfları • Öğretim üyeleri sınıfı – Profesörler – Doçentler – Dr. Öğretim Üyesi • Öğretim görevlileri ve okutmanlar sınıfı – Öğretim görevlileri – Okutmanlar • Öğretim yardımcıları sınıfı – Araştırma görevlileri/ Tıpta Uzmanlık Öğrencileri – Uzman – Çevirici – Eğitim ‐ öğretim planlamacıları www. yok. gov. tr

Araştırma Görevlileri/Tıpta Uzmanlık Öğrencileri • Araştırma görevlileri, yükseköğretim kurumlarında yapılan araştırma, inceleme ve deneylerde yardımcı olan ve yetkili organlarca verilen ilgili diğer görevleri yapan öğretim yardımcılarıdır • Tıpta Uzmanlık Öğrencileri yönetmelik ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde eğitim ve öğrenim gören, araştırma ve uygulama yapan tabip veya diş hekimidir Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği, Resmî Gazete Tarihi: 26. 04. 2014 Sayısı: 28983

Tarihçe • İlk Akademi (M. Ö. 4. yy) – Akademi “Akademeia” gelir. adı, Atina adlı bir yakınlarındaki zeytinlikten • Bu zeytinlikte Eski Yunanlı düşünür Platon, matematik, doğa bilimleri ve yönetim biçimi gibi çeşitli konularda öğrencilerine dersler vermiştir. W. K. C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, vol. 4, pp. 19– 20, Cambridge University Press 1975

Tarihçe Akademinin girişinde: • “Buraya yalnızca geometri bilenler (bilim adamları) girebilir” p. 67, V. Katz, History of Mathematics

Tarihçe • Modern üniversitenin babası • 19. yy başlarında Wilhelm von Humboldt (1767‐ 1835) • Araştırma Üniversitesi – Araştırma ve Eğitim www. hu‐berlin. de/ueberblick‐en/history/huben_html/#vision

Akademide Ürolog Sayısı Birim Adı Merkez Sayısı Profesör Doçent Dr Öğrt. Üyesi Öğretim Görevlisi Araştırma Toplam Görevlisi Üroloji 244 107 159 16 338 120 Öğretim elemanlarının akademik görevlerine göre sayısı‐ YÖK istatistikleri‐Haziran 2020 www. istatistik. yok. gov. tr 864

527’ nci olmalı mıyım?

• 1996‐ 2019 arasında bilimsel dergilerde yayınlanan Üroloji makale sayısına göre Türkiye’nin dünyadaki yeri (9) www. scimagojr. com/journalrank. ph

Herkes Akademisyen olmak ister mi? • Amerika’da doktorların sadece %9’u akademide kalmayı tercih emektedir. • Bunların da %2. 9‐ 10 ‘u akademiyi terk etmektedir. • Kalanların ise %13 ‐%27. 8’si devam etme konusunda kararsız. Nancy T. Kubiak‐Recruitment and Retention in Academic Medicine—What Junior Faculty and Trainees Want Department Chairs to Know‐The American Journal of the Medical Sciences ‐ 2012

Akademisyen Karakteri 1. Analitik: Bütün detayları hesaplayarak mantıklı yargılara varan eleştirel kişi 2. Uzman: Spesifik bir alanda derinlemesine bilgi ve beceriye sahip kişi 3. Mükemmeliyetçi: İşi takip etme ve detayları gözden kaçırmama konusunda yüksek kapasiteli, işini kendi yapmayı seven kişi 4. Mucit (yaratıcı) Bağımsız, akıllı, orijinal fikirler üretebilen yaratıcı bakış açısı olan kişi

Akademisyen Karakteri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Dürüstlük Alçakgönüllülük Çalışkanlık Fedakarlık Vizyon Takım ruhu taşıma Tolerans Evrensellik

Araştırma (Research) • Problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile, planlı ve sistematik olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilme sürecidir. • Search: arama • Re‐search: yeniden arama

Araştırma • Karl Popper (1902‐ 1994) » (Avusturya kökenli Britanyalı felsefeci) – Pozitif bilim felsefesinin doğrulanabilirlik ilkesini eleştirmiştir. – Yanlışlanabilirlik ilkesi her kuramı yanlışlamaya tabi tutmaya dayanır. http: //www. britannica. com/EBchecked/topic/470154/Sir‐Karl‐Popper

Araştırma için gerekenler • • • İnatçı bir azim Sabır Organizasyon – planlama Esneklik Güncel bilgi Yönetim Çevre ile başarılı ilişkiler Öğrenmeyi sevmek Sürekli gelişen yeni yöntemlere adaptasyon Kişisel gelişim içim kurs ve mesleki çalıştaylara katılma

Eğitim • Öğrenmeyi ve öğretmeyi sevmek. • Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim. • Kendini geliştirme ilgili sorumluluk almak. • Üzerinde çalıştığı alanlarda bilgisini güncellemek. • Öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak araç ve etkinlikleri kullanmak.

Akademisyen eğitimi • Akademisyenlik eğitim ile olabilir. • Tek başına doğal yetenek akademisyenler yaratmamaktadır.

Sorunlar ve Engeller • • Ağır eğitim/klinik yükü Araştırma kaynağı kazanmak için rekabet Maaş farkı (klinisyenle karşılaştırıldığında) Etkin rehberlik/ rol model eksikliği Stres Destekçi olmayan çevre Ailesel çatışmalar/ görevleri yerine getirememe

Rol modelleri ve rehberler • Rehber (Mentor) – Destek ve cesaret vererek kişinin öğrenimini sağlamak ve potansiyelini en üst seviyeye çıkararak yetenek ve performanslarını artırmayı sağlamak • Coaching – İstenilen bir hedefi başarmak için destek ve eğitim vermek Eric Parsloe, The Oxford School of Coaching & Mentoring, 2009

Eğitici ve rehber olarak akademik doktorlar • Akademisyen doktorlar – Klinisyen – Eğitmen – Araştırmacı • Her bir görevi yerine getirebilirler mi? • Genelde – Klinisyen + Araştırmacı veya – Eğitmen + Araştırmacı • Akademik kariyeri seçen doktorlar – Araştırmadan çok eğitimi tercih ediyorlar

Araştırma ve Yayınlar • Öğrencilik dönemde araştırma ile ilgilenmek gelecekte akademik yönelimi artırıyor • Asistanlık döneminde de aynı durum geçerli • Araştırma ile ilgilenmemek gelecekte akademik kariyer seçimini olumsuz olarak etkiliyor • Tıpta Uzmanlık Eğitimi programlarında uygun rehberlik eşliğinde araştırmaların olması, aynı zamanda bu programlarda maddi destek ile araştırma için zaman yaratılması önerilmektedir.

Cinsiyet • Kadınlar için – Kariyer seçim sebebi hayat kalitesi/standartları, maddi gelir potansiyeli, ödüllendirilme önemli – Lider olarak görülmeleri kadınlar için çok önemli değil • Entelektüel dürtü ise erkek ve kadın için aynı derecede

Kariyer Gelişimi • Akademik kariyere ilgi en fazla – 1. yıl asistanlık döneminde – Öğrenciyken araştırmaya katılanlarda – Asistanlık süresinde araştırma yapanlarda – Yan dal ihtisası yapanlarda

Akademisyen olmak için 10 neden

1. Bağımsız hareket edebilmek 2. Kendine sürekli yatırım 3. Yeni buluşlar 4. Uluslar arası toplum 5. Seyahat 6. Sosyal, dinamik gençlik enerjisi 7. Başarılar 8. Esnek günlük program 9. Faydalı olmak 10. Bilimsellik