Bilgisayar Teknolojisi ve Biliim Sistemleri Bilgisayar ve Teknoloji

Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bilgisayar ve Teknoloji Yüksek Okulu Doğu Akdeniz Üniversitesi BTEP 103 Bilgisayara Giriş Konu#6 Bilişim Etiği

2 Etik bakış açısı Genellikle herkes aşağıdaki konularda ‘değer yargıları’ paylaşır: Hayat Mutluluk Hedefe ulaşmak isteği Dünyayı iki açıdan görürler Bencil bakış açından: Sadece kendilerini ve kendi değer yargılarını göz önüne alırlar Etik bakış açısından: Başkalarını ve onların değer yargılarını göz önüne alırlar

3 Bilişim Etiği

4 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Temel etik kurallarının günlük bilgisayar kullanımına uyarlanmasıdır Etik ilkeler Bir kural yada davranışın neden erdemli yada erdemsiz olduğunun gerekçelerini açıklar Güven, adalet, iyi davranış ve kibarlık gibi değerlerin özendirilmesi için bir takım standartlar belirler

5 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Üniversitenizin davranış kurallarını öğrenin Kabul edilen kullanım politikalarıdır Okulda yada kurumlarda Bilgi Teknolojileri (BT) kullanıcılarının uyması gereken kurallardır

6 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Internetten indirilen saldırgan veya çirkin yazılımlara izin verilmemektedir. Bilgisayarlara herhangi bir oyun veya yazılım yüklemek yasaktır. Yazılım, donanım veya kullanıcılara yapılacak herhangi bir suistimal veya kötü davranışa kesinlikle tolere edilmez. Resmi yazılımların Bilgi İşlem Lab Personeli tarafından yüklenmesi Çoğu yazılımlar makine başına lisanslıdır. Yüklenilmesi istenilen herhangi bir yazılım için Bilgi İşlem Merkezi Sekreterliğinden alınan Yazılım İstek Formu doldurulmalıdır. Yazılım Kopyalama Kullanıcıların LAB'lardan yazılım kopyalamaları yasaktır. http: //bim. emu. edu. tr/SERVISLER/LABPOLITIKA. aspx

7 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Okul yada kurumsal Bilgi Teknolojisi kullanım kuralları Kendine saygı Kullanıcı kodu ve şifrenizi kimseye vermeyin Interneti uygunsuz amaçlarla kullanmayın Başkalarına saygı Başkalarını tehdit ve taciz etmeyin BT kaynaklarını (yazılım, donanım, ağ) paylaşın Profesyonel davranın

8 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Kurallar (devam) Akademik bütünlüğe saygılı olun Internetten kopyaladığınız metinler için kaynak gösterin Internetten kullandığınız resimler için izin alın Yazılımları izin almadan kopyalamayın ve dağıtmayın Derslerde BT kullanımı görgü kuralları çok önemli bir akademik konudur

9 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği On koşul (Ten commandments) 1. BT başkalarına zarar vermek için kullanılmamalıdır 2. Başkalarının BT çalışmalarına karışılmamalıdır 3. Başkalarının BT dosyaları açılmamalıdır 4. BT hırsızlık amacıyla kullanılmamalıdır 5. BT yalancı şahitlik için kullanılmamalıdır 6. Bir yazılımı parası ödenmeden kopyalamak ve kullanmak doğru değildir

10 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği On koşul (devam) 7. Başkalarının BT kaynakları izinsiz ve karşılıksız kullanılmamalıdır 8. Başkalarının fikir ürünlerine sahip çıkılmamalıdır 9. Sosyal sorumluluklarınız yazdığınız program yada tasarladığınız sistemde ihmal edilmemelidir 10. BT kullanımında birlikte çalıştığınız insanlar değer verilmesi ve saygı gösterilmelidir

11 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Net Kuralları Netiquette Internet kullanım kılavuzu Daha saygın bir ortam Tartışma Forumları Başkalarına yardımcı olacak yada soru soracak haber postalayın Sinirli olduğunuz zaman haber postalamayın

12 Bilgisayar kullanıcıları için Bilişim Etiği Net Kuralları (devam) E-posta Sohbet odaları Hergün kontrol edin Kurallara uyunuz E-posta kişiye özel değildir; profesyonelce davranın Saygılı olunuz Kötü sözler söylemeyin Anında mesajlar Kısa görüşmeler için çok uygundur Kötü haber yada önemli duyuruları paylaşmayın

13 Bilgisayar oyunları: Şiddet içeriyor Bilgisayar Oyunları Kullanımı hızla artıyor Psikologların şiddet içeren video oyunları oynamanın etkileri konusunda fikir ayrılıkları var Oyunlar giderek daha çok şiddet içermektedir Çocuklar saldırgan ve suç işlemeye eğilimli olmaktadır

14 Kurumlar için Bilişim Etiği Çalışanlar İşyerinde bireysel işler yapmamalıdır Kurumlar Verileri kayıp olmaktan, bozulmaktan, uyumsuzluk ve yanlış kullanımdan korumalıdır Yedekleme yöntemleri kullanmalı Düzenli yedekleme yapmalı

15 Bilişim profesyonelleri için Bilişim Etiği İş ahlakı Association for Computing Machinery, kısaca ACM, bilgisayar bilimleri alanındaki en eski mesleki kuruluş Bilişim profesyonelleri için sertifikasyon enstitüsü Meslek kuruluşları (BMO, EMO, TBD, TBV) Bilişim profesyonelleri için etik kodları İnsan hayatını koruma Başkalarının zarar görmesini ve yıpranmasını engelleme

16 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Eser hırsızlığı Plagiarism Fikir, yazı ve fikri mülkiyetin izinsiz kullanımı Etik değil ! Yasa dışı ! Uzun zamandır varolan bir olgudur Günümüzde Internet kullanımı nedeniyle çok daha kolaylaşmıştır

17 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Telif hakkı ihlali Copyright Telif hakkı olan eserlerin hırsızlığı Adil kullanım Fair use Telif hakkı olan eserlerin araştırma, eğitim ve amaçlarıyla sınırlı kullanımı Bir bölümün seçilerek açıklama, benzetme, haber, araştırma ve eğitim amaçlarıyla kullanılması Özgün çalışmanın ticari değerinden kaybetmemesi, korunması koşuluyla mümkündür

18 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Karalama Libel Bir kişi yada kurumla ilgili; o kişi yada kuruma zarar verecek yayınlar yapılması Bilgi Teknolojisi kullanım kolaylığı karalama olaylarını arttırmaktadır Internette bir dökümanın paylaşılması onu yayınlamaktır Yayınladığınız her haberin doğru olduğuna emin olun

19 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Yazılım korsanlığı Telif hakkı olan yazılım kopyalama ve dağıtma İş dünyasında yılda milyonlarca kazanç kaybı Yazılım lisanslama Yazılımı yedekleme ve yükleme hakkı veriyor Birden fazla bilgisayarda kullanıma izin veriyor Başkaları için kopya çıkartmak yasal değildir!

20 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Halka açık yazılımı Open Source Kullanıcılar için ücretsiz Kopyalanabilir ve değiştirilebilir Kısıtlı yazılım Shareware Kullanıcılar deneme ve değerlendirme süresince kullanabilirler Süre sonunda kullanmaya karar verirlerse satın almalıdırlar Kayıt ücreti vardır

21 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Genel kamu lisansı GPL Ücretsiz yazılım vakfı himayesinde Kullanıcılar kopya, kullanım ve değişiklik haklarına sahiptir Site lisansı Daha ucuz bir fiyata yazılımın birden fazla bilgisayara kopyalanmasına izin veren antlaşma Telif hakkı koruma Programların yasa dışı kullanımına izin verilmez

22 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Yasa dışı Kısıtlı yazılımı süresi geçtikten sonra kayıt parası ödemeden kullanmaya devam etmek Yazılımı lisansında belirtilen maddelerin dışında kullanmak Ev kullanımı için alınan lisanslı yazılımların kopyasını çıkartmak Ticari yazılımların kopyalarını başkalarına vermek yada satmak Genel kamu lisanslı yazılımların tümünü yada bir kısmını satmak

23 Etik değil aynı zamanda yasa dışı Dosya paylaşmak Telif hakkı olan dosyaları yüklemektir (müzik, film, …) Ceza yada hapis ile sonuçlanabilir Kazanç kaybı, iş kaybı ve vergi kaçırmaya neden olacaktır