Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Kullanmnda lkretim rencilerinin Etik
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanımında İlköğretim Öğrencilerinin Etik Olmayan Davranışlara İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi Fatma Kübra ÇELEN - Doç. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı 06800, Beytepe-ANKARA WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus
Giriş WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus
Problem Durumu n Erişimi ve kullanımı yaygınlaşıp kolaylaşan teknolojiler yaşamın olmazsa olmaz bir parçası haline gelmektedirler. q Sosyal ilişkiler, davranışlar, yaşam biçimleri üzerinde de etkili olmaktadır. q Yeni etik dışı davranış biçimleri ortaya çıkmaktadır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 3
BİT ve Öğrenme Öğretme Süreçleri n Bilgisayar teknolojilerindeki hızlı değişmeler sonucunda bilgi ve iletişim teknolojileri öğrenme-öğretme süreçlerinin ayrılmaz bir parçası durumuna gelmiştir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 4
Öğrencilerin Farkındalıkları n Bu teknolojilerin kullanıldığı ortamlarda etik ikilemlerle karşıya kalan öğrenciler olumsuz davranış biçimleri geliştirebilmektedir. n Bu nedenle öğrencilerin bilişim teknolojilerini kullanma sürecinde karşılaşabilecekleri etik dışı davranışların neler olabileceği konusunda bilgi sahibi olmalarının ve etik yükümlülüklerin bilincine varmalarının sağlanması gerekmektedir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 5
Araştırmanın Önemi n Günümüz öğrencilerinin bilgi ve iletişim teknolojilerini eğitim ve sosyal yaşamlarının her aşamasında etkileşimli bir şekilde kullandıkları gözlenmektedir ve bu yaygın kullanımla birlikte olumsuz davranış biçimleri de ortaya çıkmaktadır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 6
Araştırmanın Önemi (2) n Öğrencilerin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanırken etik olmayan davranışlarla ilgili; q farkındalık düzeylerini belirlemek q olası olumsuz davranışların erken yaşlarda fark edilmesini sağlamak q etik dışı davranışların nedenlerini sorgulamak q bu doğrultuda gerekli önlemleri almak önem arz etmektedir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 7
Araştırmanın Amacı n Bu araştırma, q Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında ilköğretim öğrencilerinin etik olmayan davranışlara ve bu davranışların nedenlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesini amaçlamaktadır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 8
Problem Cümlesi n Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında İlköğretim öğrencilerinin etik olmayan davranışlara ilişkin görüşleri nelerdir? WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 9
Yöntem WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus
Yöntem n Yöntem q Araştırmanın Yöntemi q Çalışma Grubu n Çalışma Grubunun Özellikleri q Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi q Veri Toplama Araçlarının Uygulanışı q Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 11
Araştırmanın Yöntemi n Bu araştırma genel tarama modeli türünde bir araştırmadır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 12
Çalışma Grubu n Çalışma grubunun seçiminde elverişli örneklem seçimi yöntemi kullanılmıştır. n Çalışma için ihtiyaç duyulan verileri toplamak için kullanılan anket araştırmacıların ulaşılabildiği ilköğretim 6. , 7. ve 8. sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 13
Çalışma Grubunun Özellikleri n Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı Değişkenler Cinsiyet Sınıf Düzeyi Anne Eğitim Durumu Seçenekler (f) (%) Kız 183 51, 1 Erkek 175 48, 9 6. sınıf 119 33, 2 7. sınıf 121 33, 8 8. sınıf 118 33, 0 Okuma yazması yok 12 3, 4 İlköğretim 1. Kademe 138 38, 5 İlköğretim 2. Kademe (ortaokul) 116 32, 4 Ortaöğretim (lise) 83 23, 2 Üniversite 2 2, 2 Lisansüstü 1 0, 3 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 14
Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı-2 Değişkenler Baba Eğitim Durumu Aylık Gelir Seçenekler (f) (%) Okuma yazması yok 7 2, 0 İlköğretim 1. Kademe 81 22, 6 İlköğretim 2. Kademe (ortaokul) 98 27, 4 Ortaöğretim (lise) 140 39, 1 Üniversite 25 7, 0 Lisansüstü 7 2, 0 750 TL’den az 69 19, 3 750– 1200 TL 145 40, 5 1200– 2000 TL 102 28, 5 2000– 2500 TL 32 8, 9 2500 TL ve üzeri 10 2, 8 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 15
Veri Toplama Araçları n Bu araştırmaya veri toplamak için iki ayrı araç kullanılmıştır: q “Kişisel Bilgi Formu” q “Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarının İncelenmesi Anketi” WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 16
Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi n İlk veri toplama aracı: “Kişisel Bilgi Formu” q Katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik maddelere yer verilmiştir. n İkinci veri toplama aracı: “Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımında Etik Olmayan Davranışların İncelenmesi” başlıklı anket q Katılımcı öğrencilerin n “bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışlar” ve n “bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışların nedenleri” konularında görüşlerini belirlemeye yönelik maddelere yer verilmiştir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 17
Veri Toplama Araçlarının Uygulanışı n Veri toplama araçlarının uygulanması işlemi çevrim-içi ortamda gerçekleştirilmiştir. n Anketler okullardaki BT laboratuarlarında doldurulmuştur. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 18
Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi n Bu çalışmada elde edilen verilerin analizinde, q betimsel istatistiklerden; n frekans, yüzde kullanılmıştır. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 19
Bulgular WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus
İlköğretim Öğrencilerinin BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Görüşleri Nelerdir? n Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Görüşlerin Dağılımı Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımında etik olmayan davranışlar 1. 2. Bedeli ödenmemiş bir yazılımı kopyalayarak kullanmak Programları sahte seri numaralarıyla kullanmak 3. Lisanssız/kaçak yazılım kullanmak 4. Programları izinsiz çoğaltmak 5. Lisanslı fotoğraf, resim ve animasyonlar gibi öğeleri sahibinden izin almadan kullanmak 6. Programların seri numaralarını (lisans bilgilerini) internetten dağıtmak 1 2 3 4 5 Toplam f 209 108 25 8 8 358 % 58, 38 30, 17 6, 98 2, 23 2, 24 100 f 217 104 13 10 14 358 % 60, 61 29, 05 3, 63 2, 79 3, 92 100 f 220 110 7 5 16 358 % 61, 45 30, 73 1, 96 1, 40 4, 46 100 f 210 111 14 7 16 358 % 58, 66 31, 01 3, 91 1, 96 4, 46 100 f 196 121 21 8 12 358 % 54, 75 33, 80 5, 87 2, 23 3, 35 100 f 185 103 44 13 13 358 % 51, 68 28, 77 12, 29 3, 63 100 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 21
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Görüşlerin Dağılımı (2) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımında etik olmayan davranışlar 7. Lisans kırma programlarını İnternet’ten dağıtmak 8. Lisanslı programlara ait çoğaltılmış CD’leri izinsiz satmak 9. Size ait olan lisanslı yazılımları çoğaltarak arkadaşlarınızla paylaşmak 10. Komşularınıza ait şifresiz veya şifresini kırdığınız bir kablosuz ağ bağlantısından internete bağlanmak 1 2 3 4 5 Top. f 190 103 39 12 14 358 % 53, 07 28, 77 10, 90 3, 35 3, 91 100 f 209 110 15 11 13 358 % 58, 38 30, 73 4, 19 3, 07 3, 63 100 f 131 88 51 67 21 358 % 36, 59 24, 58 14, 25 18, 72 5, 86 100 f 199 108 25 13 13 358 % 55, 59 30, 17 6, 98 3, 63 100 176 103 41 17 21 358 49, 16 28, 77 11, 45 4, 75 5, 87 100 f 175 104 43 20 16 358 % 48, 88 29, 05 12, 01 5, 59 4, 47 100 11. Yasal olmayan internet sitelerinden mp 3, film ya da oyun indirmek 12. Yasal olmayan internet sitelerinden edinilen mp 3 ve video dosyalarını internetten dağıtmak ve/veya paylaşmak WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 22
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Görüşlerin Dağılımı (3) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımında etik olmayan davranışlar 13. Sosyal paylaşım sitelerinde (facebook, twitter, vb. ) sahte kimlik bilgileri kullanarak başkalarıyla iletişime girmeye çalışmak 14. Forum sitelerinde kimlik bilgilerini gizleyerek yanlış bilgiler vermek 15. Forum sitelerinde sahte hesap ile yorumlarda bulunmak 16. Bir resim veya video dosyasını ait olduğu kişinin onayı ve rızası olmadan kullanmak 17. Rahatsız edici içerikli e-posta mesajlarını başkalarına isimsiz olarak göndermek 18. Başkalarına kasıtlı olarak virüslü e-posta mesajı göndermek 1 2 3 4 5 Top. f 186 118 23 13 18 358 % 51, 96 32, 96 6, 42 3, 63 5, 03 100 f 185 119 26 10 18 358 % 51, 68 33, 24 7, 26 2, 79 5, 03 100 f 190 128 13 11 16 358 % 53, 07 35, 75 3, 63 3, 07 4, 48 100 f 197 118 23 7 13 358 % 55, 03 32, 96 6, 42 1, 96 3, 63 100 f 210 104 21 9 14 358 % 58, 66 29, 05 5, 87 2, 51 3, 91 100 f 215 103 15 6 19 358 % 60, 06 28, 76 4, 19 1, 68 5, 31 100 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 23
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Görüşlerin Dağılımı (4) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımında etik olmayan davranışlar 19. Başkalarına ait kişisel bilgileri ve fikirleri izin almadan kendi amacınıza hizmet edecek şekilde kullanmak 20. Sanal ortamın kimlik bilgilerini gizleyebilme işlevini kullanarak başka kişileri rahatsız edici eylemlerde bulunmak 21. Hazır yapılmış ödevleri internetten edinerek kullanmak 22. Ödev hazırlayan internet sitelerine ödev yaptırmak 23. İnternet üzerinden edinilen başkalarına ait proje veya ödevleri kendim yapmış gibi teslim etmek/vermek 24. İnternet üzerinden edinilen kendimize ait olmayan bilgi ve çalışmaları kaynak göstermeden ödev ve projelerde kullanmak 1 2 3 4 5 Top. f 198 111 21 10 18 358 % 55, 31 31, 01 5, 87 2, 79 5, 02 100 f 208 109 18 7 16 358 % 58, 10 30, 45 5, 03 1, 96 4, 46 100 f 146 114 41 39 18 358 % 40, 78 31, 84 11, 45 10, 89 5, 04 100 f 177 92 38 34 17 358 % 49, 44 25, 70 10, 61 9, 50 4, 75 100 f 195 107 24 14 18 358 % 54, 47 29, 89 6, 70 3, 91 5, 03 100 f 189 101 33 19 16 358 % 52, 79 28, 21 9, 22 5, 31 4, 47 100 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 24
Etik Olmayan Davranışlarla İlgili Farkındalık n Anket maddelerine ilişkin öğrenci görüşleri incelendiğinde katılımcıların etik olmayan davranışlarla ilgili farkındalık düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür. q Bu duruma katkısı olabilecek durumlar incelendiğinde n n okullardaki bilişim teknolojileri dersi kapsamında bilişim suçları, kullanım haklarına göre yazılım türleri gibi konuların ele alınmış olmasının etik davranışlar konusundaki genel farkındalığın oluşmasına katkısının olduğu söylenebilir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 25
Korsan Yazılım Kullanma n Korsan yazılımları çoğaltmak ve paylaşmak şeklindeki davranış konusunda öğrencilerin diğer maddelere göre daha fazla etik ikilemlerde kaldığı görülmüştür. n Olası nedenler: q Öğrencilerin arkadaşlarıyla paylaşmayı etik bir davranış olarak düşünme eğiliminde olmaları. q Yazılımın sahibini ve onun haklarını göz önünde bulundurmak yerine kendisine daha yakın olan arkadaşlarının çıkarını gözetmesinde sanal ortamda mesafe kavramının soyut olması. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 26
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışların Nedenleri İle İlgili Görüşler Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımında Etik Olmayan Davranışların Nedenleriyle İlgili Görüşlerin Dağılımı Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışların nedenleri 1. 2. 3. 4. 5. Bir kişinin bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanmasında o kişinin arkadaş çevresinin etkisi vardır. Bir kişinin bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanmasında o kişinin aile bireylerinin etkisi vardır. Bir kişinin bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanmasında maddi sebeplerin etkisi vardır. Bir kişi bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanıyorsa, o kişi bu durumdan hiç kimsenin zarar görmeyeceğine inanıyordur. Bir kişi bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanıyorsa, o kişi yakalanmayacağına inanıyordur. 1 2 3 4 5 Top. f 13 22 69 128 126 358 % 3, 63 6, 15 19, 2 35, 7 35, 2 100 f 21 54 87 104 92 358 % 5, 87 15, 0 24, 3 29, 0 25, 7 100 f 29 60 95 96 78 358 % 8, 10 16, 7 26, 5 26, 8 21, 7 100 f 19 53 91 105 90 358 % 5, 31 14, 8 25, 4 29, 3 25, 1 100 f 28 48 71 122 89 358 % 7, 82 13, 4 19, 8 34, 0 24, 8 100 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 27
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışların Nedenleriyle İlgili Görüşler (2) Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışların nedenleri 6. 7. 8. 9. Bir kişi bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanıyorsa, o kişi etik konusunda yeterli bilgiye sahip değildir. Bir kişinin bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanmasında o kişinin ahlaki değerlerinin etkisi vardır. Bir kişinin bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanmasında o kişinin dini inançları etkilidir. Bir kişi bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanıyorsa, o kişi yasal sorumluluklarını bilmiyordur. 10. Bir kişi bilgi ve iletişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanıyorsa, o kişi toplumsal sorumluluklara önem vermiyordur. 1 2 3 4 5 Top. f 8 30 73 135 112 358 % 2, 23 8, 38 20, 3 37, 7 31, 2 100 f 17 47 75 111 108 358 % 4, 75 13, 1 20, 9 31, 0 30, 1 100 f 35 58 102 78 85 358 % 23, 7 21, 7 28, 4 16, 2 9, 78 100 f 9 32 58 120 139 358 % 2, 51 8, 94 16, 2 33, 5 38, 8 100 f 11 30 68 108 141 358 % 3, 07 8, 38 18, 9 30, 1 39, 3 100 WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 28
BİT’lerin Kullanımında Etik Olmayan Davranışların Nedenleriyle İlgili Görüşlerin Dağılımı q Yasal sorumlulukları bilmemenin etkisi (%72, 35) q Arkadaş çevresinin etkisi (%70, 95) q Toplumsal sorumluluklara önem verilmemesinin etkisi (%69, 56) q Etik konusunda yeterli bilgiye sahip olmamanın etkisi (%69) q Ahlaki değerlerin etkisi (%61, 17) q Yakalanmayacağına olan inancın etkisi (%58, 94) q Aile bireylerinin etkisi (%54, 75) q Hiç kimsenin zarar görmeyeceğine inanmanın etkisi (%54, 47) q Maddi sebeplerin etkisi (%48, 6) q Dini inançların etkisi (%25, 98) WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 29
Sonuçlar ve Öneriler WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus
Sonuçlar n Katılımcıların bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışlarla ilgili farkındalık düzeyleri yüksektir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 31
Sonuçlar (2) n Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında etik olmayan davranışlara neden olan etkenler q yasal sorumlulukları bilmemek, q arkadaş çevresinin etkisi, q toplumsal sorumlulukları önemsememek, q yeterli bilgiye sahip olmamak, q ahlaki değerlere verilen önem, q yakalanmayacağına olan inanç, q aile bireylerinin etkileri, q süreçten hiç kimsenin zarar görmeyeceğine inanıyor olmak, q maddi sebepler ve dini inançlar şeklinde sıralanabilir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 32
Öneriler n Araştırmaya Dönük Öneriler n Çalışmada ilköğretim öğrencilerinin bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılmasında etik olmayan davranışlar konusunda farkındalıklarının yüksek olduğu bulunmuştur. q Bu durumun nedenlerinin incelendiği ayrıntılı bir araştırma yapılabilir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 33
Uygulamaya Dönük Öneriler n BİT kullanımında etik olmayan şeklide davranmaya neden olan etmenlerin başında bu konuda yeterli bilgiye sahip olmamanın, yasal sorumlulukları bilmemenin etkili olduğu bulunmuştur. q Bu nedenle bireylerin ilköğretim çağından itibaren etik konusunda eğitilmeye ve bilgilendirilmeye başlanması ve bu amaçla somut yaşantıların kazandırıldığı öğrenme uygulamalarının yapılması önerilebilir. q İlköğretim çağından itibaren Bilişim Teknolojileri dersi kapsamında yapılacak eğitici ve formal eğitimlerle bu teknolojilerin doğru kullanımına ilişkin farkındalık düzeyinin arttırılması sağlanabilir. q Yine bu sayede bireylerin bilgisayar ve internet teknolojilerinin kullanımında karşılaşabilecekleri olumsuzluklar ve olası güvenlik tehditleri ve etik ikilemler en aza indirilebilir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 34
Uygulamaya Dönük Öneriler (2) n BİT kullanımında yaşanabilecek etik ikilemler için kaynak olabilecek, ülkemiz ve dünya çapında kabul edilen bilgisayar ve internet teknolojilerinin kullanımında uygun davranış kuralları ilgili birimlerce belirlenerek bilgilendirici stratejiler geliştirilebilir. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 35
Teşekkürler… Çelen, F. K. ve Seferoglu, S. S. (2012). Investigation of elementary school students’ opinions related to unethical behavior in the use of information and communication Technologies [Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında ilköğretim öğrencilerinin etik olmayan bilgisayar davranışlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi]. 2. Dünya Eğitim Teknolojileri Araştırma Kongresi, 27 -30 Haziran 2012, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşe, KKTC. Çelen, F. K. , & Seferoglu, S. S. (2012). Investigation of elementary school students’ opinions related to unethical behavior in the use of information and communication technologies. 2. World Conference on Educational Technology Researches (WCETR-2012), 27 -30 June 2012, Near East University, Lefkosa, North Cyprus. WCETR-2012, Near East University, 27 -30 June 2012, Nicosia – North Cyprus 36
- Slides: 36