BIHEVIORIZAM Pregled pravaca u psihologiji linosti Pravac Predmet

BIHEVIORIZAM

Pregled pravaca u psihologiji ličnosti Pravac Predmet Metod Strukturalizam Svest introspekcija Psihoanaliza Nesvesno analiza snova, slobodne asocijacije Biheviorizam Ponašanje Humanisti Svesno objektivno posmatranje, eksperiment fenomenologija Teorije crta Individualne razlike faktorska analiza

Osnovne pretpostavke n n Metodološki zahtev za objektivnošću- očiglednost, merenje, proverljivost Ponašanje nastaje kao rezultat podsticaja iz sredine

Preteče n n Filozofija - Hobs, Lok, Spens Ruska refleksološka škola Sečenov- psihičke funkcije –na osnovu ponašanja - stimulacija i inhibicija Pavlov i Behtjerev- jedinica analize ponašanja- refleksni odgovor na bezuslovne draži- uslovni refleks složeniji oblici ponašanja – navike- spoj srodnih refleksnih reakcija n socijalna psihologija- odgovori na socijalne draži- kolektivna refleksologija n mentalni procesi- u osnovi objektivno odrediv proces- organska osnova n

Faze bihejviorizma n n n Klasični bihejviorizam, 1913 -30 - Votson Neo- bihejviorizam, 1930 -50 - Tolman Neo-neo bihejviorizam, 1950 - do danas- kognitivno-bihevioralne teorije

KLASIČNI BIHEJVIORIZAM —Džon Votson n n Osnivač nauke o ponašanju- filozof, psiholog i fiziolog, predavač na Kolumbiji Članak iz 1913. Programski manifest: Psihologija kako je vidi jedan biheviorista Psihologija ne sme da se bavi nenaučnim, nemerljivim mentalnim procesima neprihvatljivo razdvajanje psihičkog i fizičkog

Osnovne postavke 1. Odbacivanje pojma svesti- zamena predmeta psihologije ponašanjem n 2. Odbacivanje subjektivnih metoda introspekcije- zamena objektivnim metodama posmatranja n 3. Proučavanje modifikacija ponašanja koje nastaju kao posledica delovanja draži iz sredine S-R šema – jedinica analize n

Implikacije postavki Receptorne i efektorne funkcije- prijem draži i reakcija- bez analize procesa obrade n Pojmovi predstava, osećanja, mišljenje zamenjeni pojmovima stimulus, reakcija, navika, n - mišljenje- unutrašnji govor- spolja nevidljivi pokreti govornih organa - osećanja- telesne reakcije senzomotorne prirode - predstave- naknadne slike, pokreti očnih mišića i govornih organa

Stimulusi i reakcije, S-R n n n Draži (S) - fizička energija koja deluje na senzorne nerve u rasponu registrovanja draži jednostavana - izolovana u laboratoriji složena - istovremeno dejstvo brojnih draži u međusobnoj interakciji Odgovori (R) - reakcije na dejstvo draži molekularni nivo - elementarni pokreti mišića i lučenje žljezda molarni nivo - celovite radnje i aktivnosti

NEOBIHEJVIORIZAM n n prihvatljivo izbacivanje svesti i introspekcije neprihvatljivo odbacivanje mentalnih procesa koji posreduju između S i R Kako istraživati unutrašnja stanja a ne upasti u zamku subjektivnosti? Kako ublažiti mehanicizam, atomizam i redukcionizam?

Osnovne postavke S-O-R n ne izbaciti predmet zbog metode n Objektivno istraživanje unutrašnjih stanja preko registrovanja uslova koji su reakciji prethodili (antecedentni uslovi) n Jedinica analize- zakoni ponašanja (navike, potkrepljenje) n

Tolman Objektivno posmatranje nezavisnih varijabli (draži) i zavisnih varijabli (ponašanja) sa ciljem utvrđivanja zakona (funkcija) povezanosti intervenišućih varijabli (unutrašnjih procesa) sa uslovima koji su prethodili i sa oblicima ponašanja koji slede kao posledica anticedentnih uslova n Svrhovitost ponašanja na podsticaje iz sredine n Selekcija draži zavisna od njihovog značaja + ili – vrednost (valenca) zavisi od prethodnog iskustva- teži ili izbegava draži – kognitivno učenje n

Tolman Ponašanje n ka ili od objekta (valenca/značenje) n sredstvo za postizanje cilja n svrhovito - najkraćim putem do cilja

NEO-NEOBIHEJVIORIZAM n n Više mentalne funkcije- mišljenje, složene emocije Miler- draži i odgovori- funkcionalne bihevioralne definicije Odgovor- bilo koja aktivnost individue koja se učenjem može funkcionalno povezati sa prethodnim događajem, Draž- bilo koji događaj koji se vezuje za odgovor

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA n n n Ličnost = sistem ponašanja Paradoks- teorija ličnosti koja negira pojam ličnosti Ponašanje- rezultat uslova koji se mogu odrediti Cilj nauke- predviđanje i kontrola ponašanja Struktura, dinamika - svođenje na spoljnje determinante

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA Ljudska priroda n 1. 2. 3. determinisana spoljnim okolnostim Čovek je hedonista- teži zadovoljstvu i izbegavanju bola Ponašanje je određeno uticajima sredine Ponašanje je naučeno i čini ga skup asocija

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA Determinizam i sloboda - determinizam uslov za nauku; sloboda je privid - uzroci neotkriveni n Determinante- genetski procesi, fizičke i socijalne draži- podsticaji van kontrole n Sloboda i odgovornost- privid, socijalna kontrola n Individualne razlike - genetski određene razlike u osetljivosti za draži i u procesima učenja odnos prema S nije isti, pa ni R nije isti n

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA Struktura ličnosti- naučeni oblici respodentnog i operantnog ponašanja n respodentna – izazvana, pasivna reakcija n operantna - emitovana, neizazvana- pod uticajem svog ishoda, potkrepljivača n Doslednost ponašanja u različitim situacijama - rezultat sličnih uslova koji izazivaju slične reakcije - umesto pojma crte n

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA n n n Dinamika ličnosti- unutrašnji podsticaji, motivacija -nepotrebna za objašnjenje promenljivosti analiza objektivnih promena S i antecedentnih uslova- postupci koji prethode nekom ponašanju i ishodi pojačavaju verovatnoću javljanja sledećeg ponašanja Razvoj ličnosti- rezultat kontinuiranog procesa učenja- stvaranja S-R veza i razvoj operantnih oblika ponašanja

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA Režim potkrepljenja n Potkrepljenje - povećava verovatnoću R n Kazna (averzivna draž)- smanjuje ili verovatnoću R (inhibira R) n Izostanak potkrepljenja - gašenje n Negativno potkretpljenje - izostanak kazne

Ocena Doprinosi n objektivizacija, naučni metod, eksperimentalni podaci, n koncept operantnog uslovljavanja n procena ličnosti- S-R u situaciji ili na upitniku n široka primena u raznim oblastima - obrazovanje, terapija, farmakologija, kultura Zamerke n simplifikacija, n procesi učenja - adekvatno objašnjenje za mnoge oblike ponašanja, ali ne sve n generalizacija ponašanja životinja na ljude