Bia Feidhmeanna Bia 1 Fuinneamh a sholthar 2

Bia Feidhmeanna Bia: 1. Fuinneamh a sholáthar 2. Ábhair a sholáthar i gcóir fháis

Tá 5 príomh shaghas bia agus uisce ag teastáil sa réimse bia (diet) 1. Carbaihiodráití 1. Stáirse 2. Siúcra 3. Gairbhseach/Snáithín (Roughage= Fibre) 2. 3. 4. 5. Saillte Próitéiní Vitimíní Mianraí

Carbaihiodráití Stáirse Bríoscaí , prátaí, rís, arán, cruithneacht (wheat) Fuinneamh a sholáthar Siúcra Torthaí, cácaí, bríoscaí, subh, milseáin, mil Fuinneamh a sholáthar Gairbhseach = Snáithíneach Glasraí glasa, arán caiscín (wholemeal). Bran Coras díleá (digestive system) a choimead ag obair i gceart. Cosc ar iatacht (constipation) (Roughage or fibre) Ceimiceáin Iaidín Dath Buí Dath le stáirse: Dubh Ceimiceáin Tuaslagán Benedict + teas Dath Gorm Dath le siúcra: Buí/Oráiste/Dearg

Próitéiní Feoil, cnónna, Fás agus cóiriú pónairí codanna den (beans) cholainn Ceimiceáin Hiodrocsáid Shóidiam + Sulfáit chopair Dath Gorm Dath le próitéin: Corcra

Saillte 3. Saillte (Fats) Cáis, im, ola lus na gréine (sunflower oil) , bainne Insliú chun teas a choimead sa chorp Fuinneamh a stóráil Cuimligh an bia ar pháipéar donn. Má tá saillte i láthair fágtar marc tréshoilseach (a ligeann solas tríd) air.

Vitiminí Vitimin C Oráistí, liomáiní Vitimin D Déanta sa chraiceann Cosc ar ghalair carrach (scurvy) galair a loiteann na Cnámha agus fiacla a neartú Cnámh a neartú. Cosc ar riciteas

Mianraí Cailciam Bainne, cáis Iarann Ae (liver), cabáiste, feol Cnámha agus fiacla a neartú Cosc ar anaemacht – dath dearg a chur sa fuil.

Uisce = 60/70% o Tuaslagóir sa chill den chorp o Iompar substaintí o Fuíollábhair a bhaint ón gcorp m. s. allas o Teocht a rialú

Réimse Bia Cothrom • Réimse bia ina bhfuil an méid cheart de gach shaghas bia: carbaihiodráití, próitéiní, saillte, vitiminí, mianraí

TB 3 (A) Tastál i gcóir stáirse + Iaidín Dath dubh le stáirse

TB 3 (b) Tastál i gcóir Saille

TB 3 (c) Tastál i gcóir shiúcra díocsáidiúcháin Dath ó ghorm go horáiste/dearg

TB 3 (d) Tastál i gcóir próitéine Sulfáit chopair + Hiodrocsáid shóidiam Le próitein: dath corcra

Fuinneamh Carbaihiodráití Próitéin Saillte 17 k. J/g 38 k. J/g k. J = cileagiúil Fuinneamh atá ag teastáil in aghaidh an lae: Gníomhach 15 bliain Cáilín 11 000 10 000 Buachaiill 15 000 12 000 Duine fásta Fear 15 000 11 000 Bean 10 000 9 000 Fuinneamh a úsáideann duine fásta in aghaidh an nóiméid k. J/nóim Ag suí 6 Ag siúl 12 – 20 Ar rothar 20 – 30 Ag imirt peile 30 – 40 Ag snámh 40 - 75 Braitheann na méid fuinnimh atá ag teastáil ar: Aois agus méid Gnéas Gníomhaíochtaí Neamh gníomhach k. J (cileagiúil)

TB 5: Imscrúdú a dhéanamh ar thiontú fuinnimh cheimicigh i mbia go fuinneamh teasa

An Pirimid Bia Saillte, ola, milseáin. Méid an-bheag Bainne, iogart, cáis. 2 -3 riar Feoil, sicín, iasc, pónairí tirime, cnónna. 2 -3 riar Torthaí 2 -4 Glasraí 3 -5 riar Aráin, gránaigh (cereals), rís agus pasta. 6 -11 riar