BEZROBOCIE W POLSCE autor Katarzyna Jarkiewicz SPIS TRECI

BEZROBOCIE W POLSCE autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI v definicja w sensie prawnym v przyczyny bezrobocia v rodzaje bezrobocia v fazy bezrobocia v skutki bezrobocia v społeczne skutki bezrobocia v przeciwdziałanie bezrobociu v mierniki bezrobocia v aktualne stawki

SPIS TREŚCI v bezrobocie w Europie v bezrobocie w Polsce v skala bezrobocia w województwach v stopa bezrobocia w Polsce v rejestr bezrobotnych v skala bezrobocia v wykreśleni z ewidencji bezrobotnych v statystyka v poziom zatrudnienia v skala bezrobocia

SPIS TREŚCI v statystyka v pobór zasiłku dla bezrobotnych v czas trwania na bezrobociu v status ekonomiczny bezrobotnego v sytuacja społeczna bezrobotnych v poszukiwanie pracy

DEFINICJA Bezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować (warunek ten często się pomija jako trudny do weryfikacji) nie znajduje żadnego zatrudnienia.

DEFINICJA

DEFINICJA W SENSIE PRAWNYM

PRZYCZYNY BEZROBOCIA • • Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas (bezrobocie frykcyjne, jest ono zazwyczaj niskie, a także nie ma większego wpływu na gospodarkę).

PRZYCZYNY BEZROBOCIA • • Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne) - w Polsce jest to bardzo duża grupa, co jest spowodowane między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej, a także restrukturyzacją przemysłu - do tej grupy bezrobotnych należą m. in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów - duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności); wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi - z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży. Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracownicy - ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA Osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie x, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od x nie znajdą zatrudnienia; obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy (sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia).

RODZAJE BEZROBOCIA 1. 2. bezrobocie klasyczne - pojawia się wtedy, gdy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nią przecinają się, bezrobocie frykcyjne - tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych w zasadzie uniemożliwiających podjęcie pracy zawodowej; w tej kategorii mieszczą się również osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu lub w związku ze zmianą miejsca zamieszkania,

RODZAJE BEZROBOCIA 3. bezrobocie strukturalne - dotyczy takiego rodzaju bezrobocia, które powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji, 4. bezrobocie wynikające z niedostatku popytu - mamy do czynienia wówczas, gdy popyt jest niższy od poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie, 5. bezrobocie cykliczne - związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki 6. bezrobocie sezonowe - związane z sezonowością danego sektora gospodarki,

RODZAJE BEZROBOCIA 7. bezrobocie technologiczne wynika z postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia,

RODZAJE BEZROBOCIA 8. bezrobocie koniunkturalne wywoływane jest spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.

RODZAJE BEZROBOCIA • • • W zależności na formę występowania wyróżnia się: bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia, bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia, bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy; może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.

RODZAJE BEZROBOCIA • • bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego; występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji), bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

FAZY BEZROBOCIA Wg psychologicznego modelu Jahody i Lazarsfelda wyróżniamy: faza 1 - antycypacja bezrobocia – pobudzenie, zmiany nastroju, labilność emocjonalna; faza 2 - szok po utracie pracy – poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie; faza 3 - wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm – efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces;

FAZY BEZROBOCIA faza 4 - pesymizm i rezygnacja – negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe; faza 5 - fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji – poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań.

SKUTKI BEZROBOCIA v niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki, v znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą, v spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa, v degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności), v zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itd. , v utrata kwalifikacji.

SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA Im dłużej ktoś jest bezrobotny tym jest mniej interesujący dla potencjalnego pracodawcy -umiejętności i doświadczenie stopniowo się dezaktualizują. Proces destrukcji obejmuje: brak kontaktu społecznego, izolację społeczną, brak zaufania do samego siebie, niskie dochody, stres w rodzinie, spadek kondycji intelektualnej i duchowej, pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego, ograniczony dostęp do rynku mieszkaniowego, mniejsze możliwości transportu, niewystarczający stopień mobilności zawodowej, zwiększone trudności ze znalezieniem pracy.

PRZECIWDZIAŁANIE BEZROBOCIU q q q okresowe umowy o pracę dla bezrobotnych przekwalifikowanie zwiększanie liczby miejsc pracy wcześniejsze przejścia na emeryturę tworzenie miejsc pracy w niepełnym wymiarze godzin powstawanie różnych instytucji i organizacji społecznych realizujących programy dotyczące rynku pracy

MIERNIKI BEZROBOCIA

AKTUALNE STAWKI W kwietniu 2006 roku: podstawowy zasiłek dla bezrobotnych - 521, 90 zł brutto, najniższe miesięczne wynagrodzenie - 899, 10 zł brutto, przeciętne miesięczne wynagrodzenie - 2. 528, 62 zł brutto.

BEZROBOCIE W EUROPIE

BEZROBOCIE W POLSCE

SKALA BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWACH W stosunku do stycznia 2006 r. wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w sześciu województwach, najbardziej znaczący w lubelskim (o 0, 4%), opolskim i podkarpackim (po 0, 3%). W województwach dolnośląskim, łódzkim, małopolskim im azowieckim bezrobocie utrzymało się na poziomie sprzed miesiąca, zaś w pozostałych województwach odnotowano spadek liczby bezrobotnych, najbardziej znaczący w zachodniopomorskim (o 0, 8%), świętokrzyskim i warmińskomazurskim (po 0, 4%).

SKALA BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWACH W porównaniu do analogicznego okresu 2005 roku bezrobocie zmniejszyło się we wszystkich województwach, najbardziej istotny spadek wystąpił w województwach: pomorskim (o 11, 1%), dolnośląskim (o 9, 6%), lubuskim (o 9, 3%) oraz śląskim (o 9, 2%).

STOPA BEZROBOCIA W POLSCE

REJESTR BEZROBOTNYCH Do urzędów pracy w ciągu miesiąca zgłosiło się 211, 5 tys. osób poszukujących zatrudnienia (o 75, 5 tys. mniej niż w styczniu 2006 r. i o 7, 5 tys. więcej niż przed rokiem). Wśród bezrobotnych nowo zarejestrowanych 169, 0 tys. osób, tj. 79, 9% stanowiły osoby rejestrujące się po raz kolejny (przed miesiącem 82, 2%, przed rokiem 79, 0%); spośród osób nowo zarejestrowanych 29, 4% stanowiły osoby dotychczas niepracujące (przed miesiącem 23, 3% i 28, 0% przed rokiem).

REJESTR BEZROBOTNYCH Osoby do 25 roku życia stanowiły 38, 8% ogólnej liczby nowo zarejestrowanych (przed miesiącem 33, 4%, przed rokiem 32, 8%. Udział osób zwolnionych przyczyn z dotyczących zakładu pracy ogólnej w liczbie nowych rejestracji wyniósł 2, 1% (2, 2% w styczniu 2006 r. i 2, 7% w lutym 2005 roku). Spośród osób nowo zarejestrowanych 36, 8% mieszkało na wsi (przed miesiącem 38, 2%, przed rokiem 36, 1%).

SKALA BEZROBOCIA

WYKREŚLENI Z EWIDENCJI BEZROBOTNYCH

STATYSTYKA Większość bezrobotnych pozostających w ewidencji urzędów pracy to osoby, które wcześniej pracowały zawodowo. zbiorowość końcu 76, 9% lutego liczyła ogółu r. 2006 (tj. W 2202, 6 tys. ta zarejestrowanych), w tej grupie 109, 9 tys. osób, tj. 5, 0% utraciło pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy. ogółu 6, 0% zasiłku pozostawało (tj. do prawa osób Bez 2465, 7 tys. zarejestrowanych bezrobotnych), spośród tej grupy bezrobotnych 42, 8% to mieszkańcy wsi.

POZIOM ZATRUDNIENIA W lutym 2006 r. pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 73, 3 tys. ofert pracy (przed miesiącem 64, 3 tys. , przed rokiem 62, 8 tys. ). W końcu omawianego miesiąca urzędy pracy dysponowały ofertami pracy dla 31, 5 tys. osób (w tym 5, 5 tys. to oferty niewykorzystane dłużej niż 1 miesiąc), osobom niepełnosprawnym urzędy oferowały 1, 1 tys. wolnych miejsc pracy.

POZIOM ZATRUDNIENIA Z danych na koniec lutego 2006 r. wynika, że 100 zakładów pracy zadeklarowało zwolnienie w najbliższym czasie 7, 1 tys. pracowników, w tym z sektora publicznego - 1, 2 tys. osób (przed rokiem odpowiednio 170 zakładów, 10, 3 tys. pracowników, w tym z sektora publicznego 2, 2 tys. osób).

SKALA BEZROBOCIA

STATYSTYKA

POBÓR ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH Zaledwie 9 proc. ankietowanych przez CBOS bezrobotnych pobiera zasiłek; korzystają z niego przede wszystkim bezrobotni krótkoterminowi (23 proc. ), zupełnie sporadycznie zaś ci, którzy pracy nie mają od dawna (2 proc. ).

POBÓR ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH Liczba bezrobotnych deklarujących, że pobierają zasiłek, jest podobna do tej z ubiegłego roku (8 proc. ), ale znacznie mniejsza niż w latach poprzednich (2004 - 17 proc. ; 2003 - 12 proc. ; 2002 - 24 proc. ). deklaracji Z bezrobotnych wynika też, że większość nich z (72 proc. ) jest zarejestrowana w urzędach pracy.

CZAS TRWANIA NA BEZROBOCIU Wśród bezrobotnych zdecydowaną większość stanowią respondenci pozostający bez pracy dłużej niż rok (68 proc. ); w ostatnich latach ich liczba stopniowo rosła (z 61 proc. w 2001 roku). szósty Cbezrobotny o ponad pracy dwóch proc. ) ma od roku do (16 nie lat, niemal co czwarty (23 proc. ) - od ponad dwóch do pięciu lat, a prawie jedna trzecia (29 proc. ) pozostaje bez pracy dłużej niż pięć lat.

CZAS TRWANIA NA BEZROBOCIU

STATUS EKONOMICZNY BEZROBOTNEGO Większość bezrobotnych (71 proc. ) przyznaje, że jest głównie na utrzymaniu rodziny; blisko połowa (47 proc. ) deklaruje, że żyje z prac dorywczych, zdecydowanie rzadziej z drobnego handlu (7 proc. ) i zupełnie sporadycznie z prac stałych (1 proc. ); znacznie mniej bezrobotnych wskazuje na takie pozazarobkowe źródła utrzymania jak świadczenia z opieki społecznej, instytucji charytatywnych i Kościoła (16 proc. ). Czterech na stu (4 proc. ) utrzymuje się głównie z wyprzedawania posiadanych przedmiotów, tyle samo "z pieniędzy zdobytych niezupełnie uczciwie”.

SYTUACJA SPOŁECZNA BEZROBOTNYCH W co drugiej rodzinie respondentów bezrobotnych (51 proc. ) nie wystarcza pieniędzy na zaspokojenie codziennych potrzeb, a w dwóch piątych (39 proc. ) warunki materialne oceniane są jako złe; ponadto jedna piąta bezrobotnych (21 proc. ) odczuwa lęk przed biedą i bezradność, niemal tyle samo (18 proc. ) twierdzi, że żyje bardzo biednie. Zdecydowana większość bezrobotnych (79 proc. ) pragnie zmiany swojej sytuacji i poszukuje pracy; co piąty (21 proc. ) nie podejmuje jednak żadnych starań w tym kierunku.

POSZUKIWANIE PRACY

BIBLIOGRAFIA Prezentację wykonano w oparciu o prace: M. Jarosz, Wygrani i przegrani polskiej transformacji, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005, Prawo pracy a bezrobocie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, Słownik społeczny, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, oraz w oparciu o informacje ze stron internetowych www. cbos. pl i www. bezrobocie. org. pl.

BIBLIOGRAFIA Wykres prezentujący skalę bezrobocia w Polsce w 2006 roku z podziałem na województwa pochodzi ze strony: http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Polska_bezrobocie_2006. p ng.