BEYAZ IIK ELDE ETMEK N BSB1 ETKNLNDE 9
BEYAZ IŞIK ELDE ETMEK İÇİN BSB-1 ETKİNLİĞİNDE 9 V LUK Bİ DC MOTORU KULLANMAYI TERCİH ETTİM. . HEM UCUZ HEM DE ESKİ BİR OYUNCAK ARABADAN BİLE TEMİN EDEBİLİRİZ DİYE DÜŞÜNDÜM. . HERKESE İYİ AKŞAMLAR DİLİYORUM
IŞIK • • Çevremizdeki varlıkların görülebilmesi, cisimlerden çıkan ya da yansıyan ışık ışınlarının gözümüze ulaşmasıyla mümkündür. Lambadan çıkan ışık her yöne doğrusal olarak yayılır. Lambanın ışığı altında kalan demir bilyenin diğer bilyelere göre daha sıcak olduğunu dokunarak anlayabiliriz. Işık bir cismin sıcaklığını arttırarak ısı enerjisinin artmasını sağlar. O halde ışık bir enerji türüdür.
IŞIK • • • Yazın güneşin bunaltıcı sıcağından kurtulmak için gölgelik alanları tercih ederiz. Işık kaynağından yayılan ışık ışınları bazı maddeleri bazı maddelerden geçerken bazı madde ise geçemezler. Işığı geçiren maddelere saydam madde, geçirmeyen maddelere ise saydam olmayan madde denir.
Soru
• • • IŞIĞIN SOĞURULMASI Işığın cisimler tarafından tutulmasına ışığın soğurulması (emilmesi) denir. Güneş ışığını doğrudan alan cisimler üzerindeki sıcaklık artışı cisimlerin renkleriyle ilgilidir. Koyu renkli cisimler, ışığı, açık renkli cisimlere göre daha fazla soğurduğu için koyu renkli cisimlerdeki sıcaklık artışı, açık renkli cisimlerdekine göre daha fazla olur. Soğurulmanın olumsuz etkileri: uzun süre güneş altında bırakılan kumaşın renginin solması, güneş ışığını doğrudan alan besin maddelerinin tatlarının değişmesi, ilaçların bozulması… Soğurulmanın olumlu etkileri: bitkilerin fotosentez yapmaları, güneş kollektörleri sayesinde konutların ısıtılması, seracılıkta güneş pilleri sayesinde elektrik enerjisi üretimi, güneş ocaklarında yemek pişirilmesi.
Hangisi Daha Sıcak? ? 40 45 40 35 35 30 30 25 20 15 10 soğurur yansıtır 45 Beyaz ışık soğurur Cisimler üzerine gelen ışık ısı enerjisini de taşır. Işığı çok soğuran cisimlerin sıcaklığı daha fazla artarken, ışığı çok yansıtanların sıcaklığı daha az artar. 25 20 15 10 5 5 0 0 -5 -5 -1 0 termometre
Çok mu sıcak arkidiş?
Soru
RADYOMETRE • • Diğer bir adı ışık değirmenidir. Işık enerjisini hareket enerjisine dönüştüren bir aygıttır. Kapalı bir fanus içinde bir eksen üzerinde serbestçe dönebilen dört kanatlı bir çarktır. Kanatların bir yüzü siyah diğer yüzü beyazdır. Güneş ışığı siyah yüzeyler tarafından daha çok soğurulur daha çok ısınır. Isınan kanatçık yüzeyleri hava moleküllerini ısıtır hava genleşir, ısınan moleküllerin hareketi hızlanır ve hızlanan hava molekülleri kanatlara çarpar. Kanatların hareket etmesini sağlar.
Güneş hangi renktedir? • • Sir Isaac Newton bundan 300 yıl önce bir daireyi altı bölmeye ayırmış ve bölmeleri sırasıyla kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor renklere boyamıştır. Daha sonra çarklar ve iplerle renk çarkını yapmış, dönüş hızı arttığında dairenin renginin beyaza doğru kaydığını gözlemlemiştir. Bu bilginin ışığında gerçekte beyazın bir renk olmadığı, bir çok rengin bir araya gelmesi sonucu oluştuğu çıkarımını yapabiliriz. Yedi renkten kırmızı, yeşil ve mavi ışığın ana renkleri olarak adlandırılır. Diğer renkler ise bu ana renklerin değişik tonlarıdır.
Güneş hangi renktedir? • • Güneş ışığı (beyaz ışık); kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor renklere ayrılır. Yağmurlu havalardan sonra güneş ışığının oluşturduğu gökkuşağı aslında sadece yedi renkten oluşmaz. Bu renkler arasında bir çok ara tonda renkler mevcuttur.
Soru
Işık ve Renk Beyaz ışı k PRİZMA Beyaz ışığın ışık prizmasından geçmesiyle oluşan renkli ışık demetine ışık tayfı denir.
PRİZMADA IŞIĞIN KIRILMASI • • • Hava ortamından cam prizmaya gelen güneş ışığı kırılmaya uğramış ve doğrultusu değişmiştir. Güneş ışığını oluşturan yedi farklı renkteki ışığın enerjileri birbirinden farklı olduğu için her bir renk farklı oranlarda kırılmıştır. Bu ışıklardan mor renkli olan en fazla kırılırken, kırmızı olan en az kırılır.
Güneş ışığı yağmur damlarından geçerken kendini oluşturan renklere ayrılarak gökkuşağını oluşturur.
RENK: IŞIĞIN CİSİMLERE ÇARPTIKTAN SONRA YANSIYARAK GÖZÜMÜZDE BIRAKTIĞI ETKİYE RENK DENİR. IŞIKTAKİ RENK İLE BOYADAKİ RENKLER BİRBİRİNDEN FARKLIDIR RENKLER İKİYE AYRILIR: 1 -ANA RENKLER 2 -ARA RENKLER.
IŞIK FİLTRELERİ Morumsu kırmızı (magenta) sarı kırmızı yeşil beyaz Yeşilimsi mavi (cyan) Morumsu kırmızı (magenta) Yeşilimsi mavi (cyan) mavi
KIRMIZI +SARI=YEŞİL MAVİ+ MAGENTA= KIRMIZI MAVİ+CYAN= YEŞİL
RENKLİ GÖRME z ya Be ık ış kı rm ız ıı şı k Üzerine ışık düşen cisim diğer renkleri soğurup sadece birini yansıtırsa cisim yansıttığı renkte görünür.
Bir cisim ışıktaki bütün renkleri geri yansıttığından dolayı cisim beyaz görülür. Buna ışığın tamamen yansıtılması denir.
Bir cisim ışıktaki bütün renkleri emdiğinde yansıyan ışık olmadığı için cisim siyah görülür. Buna ışığın soğurulması denir. n Yansıyan ışık olmadığından siyah görülür.
Renk Oluşumu Kırmızı cisim üzerine güneş ışığı yansıtılırsa kırmızı ışığı güçlü kırmızıya komşu olan turuncuya az yansıtır. Diğer renkleri soğurur. CİSİM KIRMIZI GÖRÜLÜR. yansıtır soğurur
Aşağıdaki cisimler üzerlerine gelen beyaz ışığı nasıl yansıtırlar? yansıtır Be zı şık şık zı zı ya ya ya Be Be soğurur yansıtır soğurur Beyaz ışıkta tüm renkler vardır. Cisim kendisi ile aynı olanları çok komşularını ise az yansıtır. Diğer renkleri ise soğurur.
cyan vi ma şil ye zı mı kır ma zı mı kır şil ye şık zı ya magenta Be şık zı ya Be sarı vi Aşağıda sarı cisme etkiyen beyaz ışıktan yeşil ve kırmızı renkler yansımıştır. Diğer cisimlerden hangi renk ışıkların yansıyacağını bulunuz.
Cisimlerin Renkli Görülmesi Beyaz ışık Kırmızı ışık Beyaz görünür Kırmızı görünür Beyaz cisimler, tüm renkleri yansıttıkları için hangi renkte ışık ile aydınlatılıyorsa o renkte görünürler. Beyaz ışık Siyah Mavi ışık Siyah renkli cisimler üzerine gelen tüm renkleri soğurur ve hiçbirini yansıtmazlar. Bu nedenle cisim siyah olarak algılanır.
ÖRNEK: BEYAZ ZEMİN ÜZERİNE kırmızı kalen ile Rıfat öğretmenim yazalım. Üzerine kırmızı ışık tutalım. Yazı okunur mu? Cevap: Beyaz zemin kırmızıyı yansıtır. Kırmızı yazı kırmızıyı yansıtır o halde kırmızı boya içindeki kırmızı kalem ile yazılan yazı okunmaz. Göze kırmızı ışık gelir.
Güneş ışığının zararlı etkilerinden gözümüzü korumak için ışık filtrelerinden yararlanırız. Bu amaçla yapılan en temel uygulama gözlük camlarının renklendirilmesidir.
IŞIK FİLTRELER Belli renklerdeki ışığı soğurup, kendi rengindeki ışığı geçiren cisimlere ışık filtresi denir. (selefon maddeler gibi) Kırmızı filtre, beyaz ışığı oluşturan renklerden sadece kırmızı ve kırmızıya yakın renk olan turuncunun geçmesine izin verir. Yeşil filtreye beyaz ışık düşürülürse filtreden yeşil ve yeşile yakın renkler (sarı, mavi) geçer.
IŞIK FİLTRELERİ • • Mavi filtre ise mavi ve maviye yakın renk tonlarını geçirirken diğer renkleri soğurur. Örneğin kırmızı filtre üzerine mavi ışık üzerine düşürülürse, mavi ışık soğurulur. Bu yüzden filtrenin diğer tarafına ışık geçmez. UYARI: UYARI Filtre kendi rengindeki ışığı güçlü yakın tonları zayıf geçirir. Gözümüz filtreden güçlü geçen ışığı algılar
IŞIK FİLTRELERİ Sarı filtreye beyaz ışık gönderildiğinde, beyaz rengi oluşturan renklerden kırmızı, sarı ve yeşil renkli ışıklar, filtreden kuvvetli bir şekilde geçerken turuncu ve mavinin ise zayıf olarak geçtiği görülür. Bu durumun sebebi; sarı ışık, kırmızı ve yeşil ışığın birleşimi olduğu için bu renkteki ışıkları da kuvvetli bir şekilde geçirmektedir. Bunların komşuları olan turuncu ve mavi ise zayıf bir şekilde geçer. Sonuç olarak sarı renkli filtreye beyaz ışık gönderildiğinde sarı, kırmızı ve yeşil ışıklar güçlü olarak filtreden geçerler. Kırmızı ve yeşil ışığın birleşimi sarı olduğu için filtre sarı olarak görülür. Sarı filtre
Işık Filtresi Belli renkteki ışığı soğurup kendi rengindeki ışığı tamamen komşularını kısmen geçiren cisimlere ışık filtresi denir. RENKLER GEÇİRDİĞİ RENK KIRMIZI TURUNCU SARI YEŞİL MAVİ MOR KOMŞULARI (KISMEN GEÇENLER) TURUNCU KIRMIZI SARI TURUNCU YEŞİL SARI MAVİ YEŞİL MOR MAVİ
1. filtre 2. filtre Geçen ışık olmadığından siyah görünür Mor filtre komşusu maviyi çok düşük oranda da olsa geçirir. Görüntü sönük mavi şeklinde olur. Geçen ışık olmadığından siyah görünür
Kırmızı Turuncu Sarı Yeşil Mavi Mor Mavi filtre Kırmızı filtre Geçen ışın yok (Siyah) Y M M
Şekilde sarı filtreden kırmızı , sarı ve yeşil renkler güçlü geçerken mavi ve turuncu zayıf geçer. Bu renkler de yeşil filtreden geçerken yeşil güçlü, sarı mavi ışıklar zayıf geçer ve filtre yeşil renkte algılanır. Kırmızı TURUNCU SARI YEŞİL MAVİ LACİVERT MOR
Kırmızı Turuncu Sarı Yeşil Mavi Mor Mavi filtre Kırmızı filtre Geçen ışın yok (Siyah) Y M M Kırmızı filtre K T Yeşil filtre Geçen ışın yok (Siyah)
2008 SBS Soru
Soru Şekildeki filtreye gönderilen dört farklı renkteki ışığın izlediği yollar gösterilmiştir. Buna göre filtre hangi renktedir? A) Kırmızı B) Sarı C) Yeşil D) Mavi
Sarı filtre Soru Şekildeki sarı renkli filtreye belirtilen renkteki ışıklar gönderiliyor. Buna göre, filtre hangi renkte görülür? A) Kırmızı B) Yeşil C)Mavi D) Sarı Yanda belirtilen ideal ışık filtreleri yalnızca güçlü olarak geçebilecek renkteki ışıkların geçmesine izin vermektedir. I. Filtreye beyaz ışık gönderildiğinde II. filtreden yeşil ışık çıktığına göre filtrelerin renkleri ne şekilde olmalıdır? A) B) C) D) I. Filtre II. Filtre Sarı Yeşil Kırmızı Sarı Yeşil
Aşağıdaki yüzeylere giren ışıklar nasıl yansır? Bu yüzeye bakan bir göz hangi rengi görür?
ÖRNEKLERİ İNCELEYELİM SARI CİSİM MAGENTA
GÖRÜNMEYEN IŞIKLAR
Bizim Göremediğimiz Işık Türleri Var mıdır? n Beyaz ışık, kırmızıdan mora n kadar değişen bir yelpaze oluşturur. Göremediğimiz ama varlığını değişik yöntemlerle algıladığımız diğer ışık türleri belli özelliklerine göre bu yelpazeye dahil edilerek “ışık tayfı” veya “ışık spektrumu” adı verilen bir ışık bandı elde edilir. Akkor haline gelmiş bir telin yaydığı kızıl ötesi ışık özel filmlerle karanlıkta fotoğraf çekmede kullanılır. Tenimizi bronzlaştıran mor ötesi ışıklar, mor ışığın altında yer alır.
GÖKYÜZÜ Neden Mavi? • • • Atmosferi yani havayı oluşturan gazlar renksizdir. Atmosferi oluşturan azot, oksijen ve karbondioksit gibi gazlar güneş ışığının mavi tonlarını kırmızıya oranla daha çok saçılmaya uğratır. Yani mavi ışık atmosfere kırmızıya oranla daha fazla ve her yönde dağılır ve atmosfere mavi rengini verir. Deniz suyu molekülleri ışığın yapısındaki kırmızı ve kırmızıya yakın tonları soğurur mavi ve maviye yakın tonları yansıtır. Bu yüzden denizler mavi renkte görülür. Güneş ışınları güneş doğarken veya batarken daha kalın bir atmosfer tabakasını geçerler. Bu yüzden hava molekülleri güneş ışığının mavi tonlarını soğurur. Gözümüze kırmızı, turuncu ve sarı tonlardaki ışıklar ulaşır. Bu yüzden Güneş’i doğarken veya batarken daha kırmızı görürüz.
Havanın açık ve bulutsuz olduğu günlerde gökyüzü mavi görülür. Atmosfer ışığın mavi tonlarını, kırmızıya oranla daha çok saçılmaya uğratır. Yani mavi ışık atmosferde kırmızıya oranla daha fazla ve her yönde dağılarak gökyüzünün mavi renkte görünmesine sebep olur.
Güneş’in doğuş ve batış saatlerinde Güneş ışınlarının atmosferde daha çok yol kat etmesinin ve atmosfere giriş açısının bir sonucu olarak Güneş’i doğarken ya da batarken daha kırmızı olarak görürüz. Çünkü bu sırada Güneş ışınları daha kalın bir atmosfer tabakasını geçmek zorunda kalır. Bu nedenle mavi tonların çoğu hava molekülleri tarafından soğurulur.
SORU: Karanlık bir odada mavi kitap kırmızı ışık ile aydınlatılırken , kırmızı kitap sarı ışıkla aydınlatılıyor. n Buna göre mavi ve kırmızı kitaplar hangi renkte görülür. MAVİ KİTAP KIRMIZI KİTAP A) MAVİ KIRMIZI B) KIRMIZI SİYAH C) SİYAH KIRMIZI D) SARI KIRMIZI n
n CEVAP C SİYAH KIRMIZI OLUR
n A) B) C) D) SORU : Sarı kırmızı Galatasaray forması Yeşil ışık altında bakılırsa hangi takımın forması görülür FENERBAHÇE GALATASARAY BEŞİKTAŞ DENİZLİ SPOR.
CEVAP DENİZLİ SPOR
- Slides: 61