BEP uygulama rencinin yapabildiklerinin belirlenmesi grme ve kontrol

: BEP uygulama (öğrencinin yapabildiklerinin belirlenmesi (görüşme ve kontrol listesi uygulama, öğrenci gereksinimlerinin belirlenmesi ve sıraya konulması

Çocuktan beklenen öğrenmelerle gerçekleşen öğrenmeler arasındaki fark gözlendiğinde farkın nelerden kaynaklandığını anlamak için öğrenmeyi etkileyen etmenlerin değerlendirilmesine yer verilir. Öğrenme problemlerinin duyu organları , zihinsel süreçler , eğitim programı ve öğretimle ilgili olması nedeniyle görme , işitme ve zihinsel süreçleri kabaca ölçen ölçü araçlarıyla öğrenmeyi etkileyen kanallarda yada öğretimde yetersizliğin olup olmadığı belirlenir. Yetersizlikten kuşku duyulan alanda ayrıntılı değerlendirmeye yer verilerek yetersizliğin varlığı ve düzeyi belirlenir. Ayrıntılı değerlendirme sonucunda yetersizliğin olduğu onaylandıktan sonra öğrencinin yetersizliğinin özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için uygun olup olmadığı araştırılır. Öğrencinin yetersizliği özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için uygun olduğu belirlendikten sonra özel eğitim hizmetleri bireyselleştirilmiş eğitim planının geliştirilmesiyle başlar.

Özel eğitimden yararlanmak için yetersizliğin uygunluğunu belirleme Tüm değerlendirmeler sonucunda toplanan bilgiler özetlendikten ve vaka inceleme özet formunda rapor edildikten sonra. çocuğun özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için uygun olup olamadığı belirlenir. Yanıtlanması gereken temel soru çocuğun yetersizliği ve kapasitesi yönetmelikte belirtilen yetersizlik ölçütünü karşılıyor mu sorusudur. Çoğu zaman değerlendirme verileri yetersizlik durumunun varlığını açıkça gösterdiğinden bu durumlarda karar vermek kolaydır. Bazı durumlarda yetersizliğin olup olmadığına karar vermek kolay olmayabilir. Bu durum değerlendirme verilerinin dikkatlice incelenmesini gerektirebilir. Bu durumda değerlendirme sürecine katılan tüm kişiler toplantıya katılıp ilk elden tüm izlenimlerini ekibin diğer üyeleriyle paylaşmalıdırlar.

Çocuğun özel eğitim hizmetlerinden yararlanmasının uygunluğunu belirlemek ve bep’i geliştirmek için ayrı toplantı yapmak yerine tek toplantı yapılabilir. Çocuğun özel eğitim hizmetlerinden yararlanmasının uygunluğu ile ilgili olan toplantıya ailenin katılımı sağlanmalıdır. Özel eğitim yönetmeliklerinde yararlanılması gereken sorulardan biri ‘ özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmek için yetersizliği olan çocuk hangi alanlarda değerlendirilmelidir ? ’ sorusudur. Bu sorunun yanıtlanması özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için çocukların uygunluğunu belirlemede izlenecek ölçme sürecine yol gösterebilir. Örneğin: işitme yetersizliği olan çocuğun özel eğitimden yararlanması için izleyen alanlarda değerlendirilmesi önerilir. Odyolojık Dil, konuşma Akademik Sosyal ve duygusal gelişim

Özel eğitime gereksinimi olan çocukların değerlendirilmesi gereken alanlara bakıldığında bazı alanlar örneğin zihinsel işlevde bulunma, görme işitme alanlarının her sınıflandırmada ortak olduğu kolayca gözlenir. Ancak değerlendirme için gönderilen çocuklardan her birinin kapsamlı ve kendilerine özgü değerlendirilmeleri gerekir. BEP ancak yetersizliği ve yetersizliğinden dolayı özel eğitime gereksinimi olan çocuklar için geliştirilir. Ancak öğrencide yetersizliğin olması bep geliştirmek için yeterli değildir. Özel eğitimle ilgili yönetmeliklerde özel eğitimden yararlanacak olanların yetersizlik tür ve dereceleri belirtilmelidir.

Bep programı geliştirmek için yapılması gerekenler: 1)Öğrencinin eğitim programında yapabildiklerinin düzeyi(var olan eğitsel performans düzeyi) Bep geliştirmenin ilk ana basamağı öğrencinin devam etmesi beklenen sınıfın amaçlarının gerektirdiği davranışları yapabilme düzeyini kestirmek için yapılan değerlendirmedir. Bu değerlendirme verileriyle yetersizliğin varlığı ve öğrencinin eğitim hizmetlerinden yararlanıp yararlanamayacağı belirlenir. Öğrencinin bulunması gerektiği sınıfın amaçlarının gerektirdiği davranışları yapabilme düzeyini belirlemek için yapılan değerlendirme verilerinden öğrenci için geliştirilecek programın yıllık amaçlarını ve gerekli diğer hizmetlerin belirlenmesinde yararlanılır. Yetersizlikle ilgili toplanan bilgilerle özel eğitimden yararlanıp yararlanmamasına karar verilirken , özel eğitim ve diğer hizmetler öğrencinin eğitim programında yapabildiklerine bakılarak belirlenir. Öğrencinin gereksinimlerini karşılayacak olan bep’i geliştirmek için mutlaka eğitim programında öğrencinin yapabildiklerinin düzeyinin özetine ihtiyaç vardır.

Öğrencinin eğitim programında yapabildiklerinin düzeyinin özetinde : Görüşme Gözlem Akademik kontrol listesi gibi ölçü araçlarının uygulanmasıyla öğrencinin okul programında yer alan öğrenme alanlarında yapabildikleri özetlenir. Öğrencinin gereksinimleri betimlenir. Öğrencinin yetersizliğinin öğrenme yaşantılarına katılımının ve programda ilerlemesinin nasıl etkilendiğini belirtir. Öğrencinin gereksinim alanlarından her birinde belirgin ölçülebilir ve nesnel başlama düzeyi bilgilerini içerir. Bulunması gereken sınıfın amaçlarının gerektirdiği davranışlara ait ölçümleme bilgileri. çocuğun özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için uygunluğunu bep ‘in yıllık ve kısa dönemli amaçlarını geliştirmede gereklidir.

Ancak bep’in geliştirilmesiyle ölçümleme sonlandırılmamalıdır. Çocuk özel eğitim programına başladıktan sonra öğretmen çocuk ile ilgili veri toplamaya devam etmelidir. Ölçümlemeyi sürekli bir süreç olarak görme öğretmenin kullandığı öğretim tekniklerini iyileştirmesine ve öğrencinin yıllık amaçlar doğrultusunda ilerlemesine yardım eder. Epyd’nin önemi Ailenin öğrencilerin ve eğiticilerin öğrencinin eğitim programlarında yapabilme düzeyine bakarak bep programındaki ilerlemelerini izlemeleri mümkün olmaktadır. Anlaşılabilir , açık ifadelerle belirtilmiş değerlendirme sonuçlarına ulaşılmaktadır. Değerlendirme sonuçları programın beklentilerine yön verir ve amaçlarla yapabildikleri arasında bağlantının kurulmasını sağlar. Öğrenciye özgü ve öncelik sırasına konulmuş gereksinimlere ulaşılmaktadır. Epyd’ de belirlenen gereksinimlerle ilişkili amaçlar bulunmaktadır. Belirlenen amaçlar doğrultusunda öğrenci ilerlemeleri sağaltım planıyla doğrudan ilişkili olmaktadır.

Epyd’nin yazımın etkileyen etmenler İlerlemeye yol açan sağaltım uygulamaları: Öğrencinin nasıl öğrendiğini ve yönetildiğini öğrendiğimizde öğrenmesini arttıracak desteklerle , gereksinimi olan uygun eğitim fırsatları sağlanmış olur. Öğrencinin önceden uygulanan sağaltımlarla nasıl öğrendiğinin belirleme ve onlardan yararlanma yaklaşımı , her eğitsel sağaltım olayı birbirinden bağımsızdır ve her biri kendi başına ele alınmalıdır yaklaşımından farklıdır. Her bir eğitsel sağaltım çocuğun yaşantılarının bir bölümü olarak görülmediğinde önceki sağaltımlardan yararlanmak olası değildir. Önceki sağaltımlardan yararlanma yaklaşımından yararlanarak etkili olan öğretim ve davranış yönetme işlem süreçleri dikkate alınarak eğitim programında yapabildikleri yazılmalıdır.

Öğrencinin güçlü yanları: Öğrencinin güçlü yanlarını yansıtabilmesi için bep’i hazırlayanların önceki öğrenme hızı , kullanılan yöntemlere ve sağaltıma ilişkin bilgilere sahip olmaları gerekir. Öğrenci özel eğitim yardımı aldığı sürece öğrenme hızı ve etkili sağaltım yöntemlerine ilişkin bilgi edinme sürdürülmelidir. Bep’i hazırlayanların öğrencinin güçlü yanlarını belirleyebilmesi için aşağıdaki soruları yanıtlamaları önemlidir: Öğrencinin nasıl öğrendiği , bilgi edindiği ve öğrenme durumlarına nasıl tepkide bulunduğuyla ilgili başka neler bilmeye gereksinimimiz var? Hangi öğretim düzenlemeleri ve öğretme stratejileri öğrenmelerini hızlandırdığını göstermiştir? Belirlenen gereksinimleri için öğrencinin öğrenmesini arttıran ve destekleyen durumlarla ilgili bilgilerden her zaman yaralanılmalıdır.

Öğrencinin yetersizliğinden etkilenen disiplin alanlarını: Öğrencinin okul programının amaçlarında yer alan davranış ve becerilerden yaptıkları ‘eğitim programında yapabilme düzeyinde’ betimlendiğinden değerlendirme süreciyle yıllık amaçlar arsında köprü kurulmuş olur. Buda eğitimde öğrencinin yapabildiklerinin düzeyini yazmanın amaçlarından biridir. Öğrenci için uygun amaçların seçilmesi ve öğrencinin programda gereksinimi olan alanlarda ilerlemesi , bep’i hazırlayanların öğrencinin öğrenme alanlarında gereksinimleri ve güçlü yanlarına ilişkin ayrıntılı ve doğru bilgi edinmeleri programa dayalı değerlendirme yapılmasına bağlıdır. Öğrencinin yapabildiklerinde başlama düzeyi bilgileri: Değerlendirme sonuçları öğrencinin eğitsel programını geliştirenlere pratik ve ilişkli bilgileri sağlamalıdır. Epyd’de yer alan değerlendirme sonucunda elde edilen bilgiler amaçlar ve amaçların belirtiği temel beceriler için başlama düzeyi bilgilerini içermelidir. Değerlendirme sonuçlarından elde edilen bilgiler öğrencinin öğrenme özelliklerini ve güçlü yanlarına ilişkin bilgileri de kapsamalıdır. Bu bilgilerden öncelikleri oluşturmada yararlanılmalıdır. Programın amaçlarında yer alan davranış ve becerilerde öğrencinin yapabildiklerini başlama düzeyi olarak yazma yıllık amaçları yazmak ve ilerlemeleri görmek için gereklidir.

Programdaki ilerlemeler: Tüm öğrenciler için bir program olmalı ve özel eğitim öğrencileri ve diğer öğrenciler için ayrı programlar olmamalıdır. Ancak öğretimin aktarıldığı ortamlar kullanılan malzemeler ve yöntemler farklı olabilir. Yetersizliği olan tüm çocuklar için okullarda uygulanan programa ne ölçüde katılabileceği ve ilerleyebileceği belirtildiği kadar bağlantılı gereksinimleri de belirtilmelidir. Okul programında ilerlemeleri ölçmek için öğrencinin programda işlevde bulunma düzeyini belirlemek gerekmektedir. Okul programında işlevde bulunma düzeyini dikkate alarak öğrenci için belirtilen ilerlemelerin okulda izlenen programın çocuğa uygun olup olamadığı kararını vermelerine yardım eder. Çocukların çoğu için okuldaki program uygun olabilirken , ağır derecede yetersizlikten etkilenmiş çocuklar için okuldaki program uygun olmayabilir. Öğrencinin okul programındaki işlevde bulunma düzeyi ve ilerlemeleri epyd’de yer almalıdır.

Nasıl yazılır Epyd’ nin yazılma amacı öğrenci gereksinimleri ve bunlarda başlama düzeyini belirleyerek anlamlı ve ölçülebilir amaçlar yazmaktır. Epyd’nin betimi aşağıdaki özellikleri taşımalıdır: Belirgin ölçülebilir ve nesnel olarak ifade edilmelidir. Öğrencinin geçmişteki değil şu an yapabildiklerini belirtmelidir. Programda öğrencinin yapabildiklerini belirtmelidir. Belirlenen gereksinimler öncelik sırasına konulmalı ve bunlar amaç olarak yazılmalıdır. Her bir gereksinimin başlama düzeyi bilgisi çıkmalıdır. Öğrencinin yaptıkları açık ve belirgin şekilde betimlenmelidir. Öğrencinin yaptıklarını ne kadar ve ne sıklıkta yaptığı belirtilmelidir. Örneğin: Tek basamaklı sayıyla tek basamaklı sayının toplanması gerektiren 19 işlemi sıfır hatayla bir dakikada toplar gibi…

Öğrencinin yaptıkları özetlenirken kazanmış olduğu davranışlar ve kazanması gereken davranışlar gereksinimler olarak birlikte yazılmalıdır. Örneğin: Tek basamaklı sayıları toplar. var. Beşerli ona kadar sayar , beşerli , onarlı yüze kadar saymaya gereksinimi Sınıfta ders süresinin %36 sında ders dinler. %90’nın da ders dinlemeye gereksinimi var. Öğrencinin akranlarına göre zayıf olduğu alanlar belirtildiği kadar, güçlü yanları da belirtilmelidir. Örneğin: akranları iki basamaklı kalan gerektirmeyen sayıları bölerken öğrenci tek basamaklı sayıları toplamaktadır. Öğrenmeye istekli ve çabalamaktadır.

Çocuğu ve yaptıklarını betimlemek için hiçbir zaman etiketler kullanılmamalıdır. Örneğin: Hiperaktif , hafif öğrenme güçlüğü, pasif saldırgan kişilik bozukluğu , zihinsel engelli , az gören gibi etiketlemelerden kaçınılmalıdır. Sadece sınıfın amaçlarının gerektirdiği davranışları ne kadar yapabildiği yazılmalıdır. Ayrıca öğrencinin bulunması gereken sınıfın amaçlarının gerektirdiği davranışlardan yaptıkları , yapabilme düzeyi özetlenirken yetersizliğinin disiplin alanlarından hangilerini etkilediğinin açıkça belirtilmesine özen gösterilmelidir. Bep’in bir bölümü eğitim programında şu an yapabildiklerinin düzeyine ayrılmıştır. Bep’in bölümlerinin temelini oluşturmaktadır. Tüm yapıyı birbirine bağlamakta ve desteklemektedir. Amacı öğrencinin tam olarak neler yapabildiğini belirlemektir.

Epyd’deki bilgiler: Şu sıralarda yapılan ölçümlemeler ve gözlemlerden temellendirilmelidir. Öğrencinin yetersizliğinin öğrencinin eğitimini nasıl etkilediğiyle ilgili olmalıdır. Olabildiğince belirgin betimlemeler olmalıdır. Nesnel olmalıdır yani farklı kaynaklardan elde edilmelidir. Gözlemler , görüşmeler , kontrol listelerinin uygulanmasından Ölçülebilir olmalıdır.

Epyd bildirimlerinden örnekler Okul programındaki derslerde verilen ödevlerden tamamını yapması beklenmektedir. Matematik dersinde verilen ödevlerden haftada ortalama %50’sini Türkçe’ den %60’ını teslim etmektedir. Teslim ettiği ödevlerden ancak %75’ini tamamlamaktadır. Doğrulukları %10 ile%100 arasında değişmektedir. Kerem farklı amaçlar için oluşturulmuş farklı malzemeleri okuma , anlama ve tepkide bulunma standardını gerçekleştirmek için çalışmaktadır. İşlevsel sözcükler üzerinde durulan alandır. Alfabenin harflerinden 15’ini bağımsız seslendirebilmekte (v , d, l, r’ de atladıklarıdır). İşaret ipuçlarıyla t , s , y , z , g , l , n seslerini söyleyebilmektedir. Günlük yaşamda kullanılan 19 sözcüğü kullanmaktadır. Farklı amaçları etkili yazma standardı üzerinde çalışılmaktadır. Kerem model olunmadan %70 düzeyinde adını yazabilir. ’r’ harfini unutabilir. Z ‘leri 2’ye benzetmektedir. ’n’leri ‘ h’ gibi görünmektedir. Adresini söyleyememektedir.

Belirgin ve ölçülebilir epyd’ lerle olmayanlar arasındaki fark: Örneğin: gereksinim alanı matematik : eğitimde öğrencinin yapabildiklerinin düzeyi: Ali zayıf okuyucudur. Sözcükleri seslendirmede güçlüğü vardır. Yardım almasına rağmen ilerlemeleri yavaştır. Daha fazla yardıma ihtiyaç vardır. Bu epyd bildirimi pek çok yanıtlanmamış soruyu içinde barındırmaktadır. Bunlar Ali hangi sınıftadır , Okuması hangi sınıf düzeyindedir , okuma düzeyini ölçmek için ne tür ölçü aracı kullanılmıştır, en son hangi ölçmeye yer verildi, sözcükleri seslendirmede yaptığı iyi şeyler nelerdir , nelere dayanarak sözcükleri seslendirme stratejisi iyi bulunmamıştır. Ne kadar ilerleme beklenmektedir….

ÖĞRENCİNİN YAPABİLDİKLERİNİN BELİRLENMESİ Öğrencilerin yapabildiklerinin belirlenmesi kaba değerlendirme yapmayı gerektirmektedir. Kaba değerlendirmede dolaylı ve doğrudan ölçme tekniklerinden yararlanılmaktadır. Dolaylı ölçme teknikleri görüşmelerken, doğrudan ölçme teknikleri ise kontrol listeleri ve anektod kaydı tutmaktır.

Dolaylı Ölçme Teknikleri Dolaylı ölçme teknikleri, okulda sınıfta ya da evde çocuğa en yakın kişilerle görüşmeleri içermektedir. Aşağıda dolaylı ölçme tekniği olan görüşmeler betimlenmiştir. Görüşmeler, anne-baba, bakıcılar, öğretmenler gibi öğrenci için önemli olan kişilerin görüşlerine dayalı olarak öğrencinin becerilerdeki davranış profilini ve gereksinimlerini belirlemek amacıyla bilgi toplamaya yarayan ölçme tekniğidir. Anne-babalar, bakıcılar, öğretmenler öğrenciyle daha fazla bir arada bulunduklarından, çocuğun toplama yapma, giyinme, soyunma hakkında vb. gibi becerileri hakkında daha fazla bilgi verebilecek kişilerdir

Öğrencinin becerilerdeki davranışlarda yapabildiklerini ve gereksinimlerini belirlemek amacıyla yapılan görüşmelerde, açık uçlu sorularla yönlendirici olmadan, görüşülen kişiden öğrenci hakkında daha fazla bilgi alınır. Ancak bazen açık uçlu sorular, beklenen davranışlarla ilgili uygun bilgilerin alınmasına hizmet etmeyebilir. Bu durumda görüşmeyi yapan kişi, kapalı uçlu sorularla görüşülen kişiyi istediği bilgileri elde etmek amacıyla yönlendirmelidir.

Görüşmelerin olumlu yanları vardır. Görüşme yapılan kişi tarafından sağlanan bilgi, öğrencinin doğal ortamlardaki tipik davranış düzeyini yansıtır. Çünkü kişi, günlük rutin içerisinde öğrenciyle daha fazla birliktedir ve öğrencinin gün içerisinde doğal davranışlarını görmek için yeteri kadar zamanı vardır. Ancak görüşmelerden elde edilen bilgiler her zaman çok güvenilir olmayabilir. Çünkü görüşülen kişiler, genellikle araştırılan şeylere dikkat etmemiş ya da gözlemlememiş olabilir. Görüşmelerin bu özelliği nedeniyle, buradan elde edilen bilgilerin doğrudan gözlemlerden elde edilen bilgilere göre daha az güvenilir olma olasılığı bulunmaktadır.

Bunlara ek olarak, yapılan görüşmelerde mutlaka gizlilik ilkesi olmalıdır. Görüşülen kişiye, söylediklerinin gizli tutulacağı mutlaka söylenmelidir. Doğrudan Ölçme Teknikleri Doğrudan ölçme teknikleri, çocuğun gelişim ve disiplin alanlarında neleri yapıp yapamadığını belirlemek amacıyla kullanılır. Bunlar kontrol listeleri ve anektod kaydıdır.

Kontrol Listeleri Kontrol listeleri, bir çok gelişim ya da disiplin alanında öğrencinin yapabildikleri hakkında bilgi sağlar. Kontrol listeleri hazırlanırken beceriler kolaydan zora doğru sıralandığından, öğretilecek bir sonraki becerinin ya da gereksinimlerin neler olduğunun ortaya çıkmasını sağlar. Kontrol listelerinde değerlendirilecek davranışlar ya da özellikler, öğrencinin düzeyini ortaya çıkaracak davranışları ya da özellikleri içermelidir. Bu davranışlar ya da özellikler basitten karmaşığa doğru sıraya dizilmelidir. Kontrol listelerindeki maddelerin ölçümlenmesi sırasında kullanılacak araçlar öğrencilerin yaşları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Kontrol listesindeki beceri basamakları öğrencide değerlendirildikten sonra öğrencinin yapabildiğine göre var/yok ya da beceri basamağına sahip/sahip değil şeklinde kaydedilmelidir.

2)Gereksinimleri belirleme Ekip üyeleri bep’ de yer alan gereksinimleri belirlemelidir. gereksinimler mutlaka anlamlı olmalıdır. Her gereksinim değiştirilebilir , belirgin , gözlenebilir ve değiştirilebilir şekilde tanımlanmış olmalıdır. Bep’i hazırlayanlar her bir belirlenmiş olan gereksinim için aşağıdakileri belirtmelidir: Okul programındaki öğrenme alanında öğrencilerin akranlarına göre durumu Gereksinim alanında güçlü yanları İlerlemelerin göstergesi olarak kullanılacak yapabildiklerindeki başlama düzeyi ve Gereksinim alanında farklılık düzeyi

Aşağıda bireyselleştirilmiş eğitim programını geliştirmek için gerekli bilgilerin özetlenmesine yarayan yetersizliği olan çocuğu inceleme özet formu geliştirilmiştir. Bu formda yetersizlik ve yetersizliğin öğrenmeler üzerindeki etkisi ; eğitimde öğrencinin yapabildiklerinin düzeyi ; gereksinimleri ve yerleştirme kararı bilgisi yer almaktadır. Yetersizliği olan çocuğu inceleme özeti formu örneğinde özel eğitimden yararlanacak öğrencinin hizmet olarak neden yararlandığı ve hizmetin planlanmasını yapabildiklerini özetleme fırsatı vermektedir. Örnekte yer alan her bir başlık kullanılan ölçü araçlarından çıkan bilgiler ışığında doldurulmalıdır.

Yetersizliği olan çocuğu inceleme özet formu doldurma Görüşmelerden gözlemlerden ve uygulanan ölçü araçlarından elde edilen bilgilerin özetlendiği form yetersizliği olan öğrenciyi inceleme özeti formudur. Bu form anne babayla yada öğretmenle yapılan görüşmelerden , gözlemlerden ve uygulanan ölçü araçlarından elde edilen bilgiler ışığında doldurulmalıdır. Hiçbir şekilde, görüşme ve ölçü araçlarının sonuçlarına dayalı olmayan bilgiler bu formda yer almamalıdır. Görme , işitme, ortopedik, duygusal , zihinsel yetersizliklerle ilgili toplanan bilgiler yani hekim ve psikologların incelemesiyle toplanan bilgiler yetersizlik başlığı altında yer almalıdır. Yetersizlikle ilgili bilgiler hekimin organı incelemeleri ve psikoloğun zihinsel ve duygusal alanlardaki ölçme ve değerlendirmeleriyle elde edilir. Yetersizliğin düzeltilmesine ilişkin öneriler , yetersizliğin betimi altında yer almalıdır.

Buna karşılık yetersizliğin gelişim ve öğrenme üzerindeki etkilerine ilişkin bilgiler , ’ yetersizliğin işlevsel betimi’ altında yer almalıdır. Özür başlığı altında yaş ve sınıf düzeyi ölçüt alınarak, yetersizliği olan çocuğun toplumsal normların gerektirdiği davranışlardan hangilerini yaptığı ve hangilerini kazanmaya gereksinimi olduğunu betimleyecek şekilde doldurulmalıdır. A)Başvurma nedeni: Bu bölümü anne baba yada öğretmenin neleri gözlediğinden dolayı çocuğun incelemeye alındığı betimlenir. Örneğin: dört yaşına geldiğinde annesi çocuğun birtakım farklılıklarının olduğunu sezinlemiş (iki gün üste uyumama , saatlerce yorulmadan ayakta kalma, sürekli gezinme ve koşuşturma , konuşmama)bunun üzerine doktora başvurmuştur. B)özgeçmişe ilişkin bilgiler : Bu bölümde ‘aileye ilişkin bilgiler’ başlığı altında , çocukla evde kimin ilgilendiğini belirten bilgiler yazılır. C)Gelişimsel özgeçmiş: Bu bölümde çocuğun sosyal , duygusal, zihinsel ve psiko motor gelişimine ilişkin bilgiler yazılır.

D)görme ve işitmesine ilişkin bilgiler: bu bölümde yapılan incelemelere göre çocuğun görme ve işitmesi betimlenir. örneğin: çocuk akranları gibi görür ve işitir. Bir başka örnek akranları gibi uzağı görür ama yakını görme için iki numara gözlük kullanır. Akranları gibi işitir , gibi görme ve işitmesine dayalı bilgiler yazılır. E)eğitimsel özgeçmiş ve alınan özel eğitim: i, 1998 yılında İzmir’de bir özel , özel eğitim merkezinde bir psikologdan davranış terapileri almaya başlamış 1999 yılında Ankara’ya yerleşmişler. Ankara’da çeşitli kurumlarda özel eğitim almaya devam etmiş en son 2001 yılında özel eğitim merkezinden davranışsal terapi ve dil terapisi almış , gibi daha önceki eğitimine ve özelliklerine ilişkin bilgiler yazılır.

F)yetersizliğin betimi: beyinde gözde kulakta ve bedende oluşan zedelenmeler bu organların işleyişinde yetersizliklere yol açar ve bu yetersizlikler bu çocukların öğrenme ve gelişimlerini etkiler. Bu nedenle özel eğitim hizmetlerinin başlayabilmesi için yetersizliğin belirlenmesi ve derecesine ihtiyaç vardır. Her çocukla ilgili olarak yukarıda belirtilen organlarda herhangi bir yetersizlik varsa, derecesiyle birlikte , yoksa durumun normal olduğu belirtilmelidir. Beyinde oluşan zedelenmeler çocuklarda zihinsel işlevlerde yetersizliklere neden olabilir. zihinsel işlevlerdeki yetersizlik genelde zeka testleri ile ölçüldüğünden bu ölçümlerin sonucu her çocuk için belirtilmelidir. Yine işitme , görme ve ortopedik yetersizlikleri ve beyindeki zedelenmeler çocukların öğrenmelerini etkilediğinden , her çocuk için görme , işitme ve bedensel yetersizlikleri ve varsa beyindeki zedelenmeler belirtilmelidir.

Yetersizliğin betimi başlığının altına her çocuğun zihinsel , uyumsal-duygusal, bedensel , görme ve işitme durumu özetlenir. Böylece , çocuğun öğrenme ve gelişimini etkileyen bu durumlar bütün halinde görülür. Ayrıca yetersizliğin düzeltilmesine ilişkin önerilerde bu betimin altında yer almalıdır. Yetersizliğin betimiyle yetersizliğin işlevsel betimi aynı şey değildir. Yetersizliğin betimi organın yetersizlikten etkilenme düzeyini betimler. yetersizliğin işlevsel betimi ise yetersizlikten etkilenmiş organın nasıl kullanıldığını betimler. G)Yetersizliğin işlevsel betimi: Yetersizlikten etkilenme düzeyi hiçbir zaman yüzde yüz değildir. Toplumsal normların gerektirdiği davranışlar gerçekleştirilirken , yetersizlikten etkilenen organdan ne kadar ve nasıl yararlanıldığını ve işlevini arttırmak için nelere gereksinim olduğunu belirleme yetersizliğin işlevsel betimidir.

Bunun için yetersizlikten etkilenen organ göz ise davranışları yaparken gözünden ne kadar yararlandığına bakılarak , görmesi işlevsel olarak değerlendirilir. Görmesini geliştirmek için nelere gereksinimi olduğu betimlenir. kulak ise işitsel davranışları yaparken işitmesinden ne kadar yararlandığı belirlenip , işitmesini geliştirmek için nelere gereksinimi olduğu belirtilir. Etkilenen organ kollar ve bacaklar ise toplumsal normların gerektirdiği davranışları yaparken ne kadar kolundan ve bacağından yararlandığı , kol ve bacaklarından yararlanması için neler yapılması gerektiğinin betimidir. Zihinsel yetersizlik söz konusu olduğunda bellekte tutma , olaylar arasında ilişki kurma gibi zihinsel işlevlere bakılır. Bunları geliştirme ve nasıl oldukları betimlenir.

Ğ) Çocuğun eğitim programında yapabildiklerinin düzeyi ya da özrün işlevsel betimi Öğrencilerin bulunmaları beklenen sınıfların amaçlarının gerektirdiği davranışları yapabilme düzeyi , öğrencinin anne babasıyla ya da öğretmeniyle öz bakım , iletişim, sosyal beceriler ve akademik alanlarda yaptığı davranışlara ilişkin yapılan görüşmede sorulan sorularla ve belirtilen alanlarda yaptıklarının kontrol listeleriyle gözlenmesi sonucu ortaya çıkar. Yetersizlik nedeniyle toplumsal normların gerektirdiği davranışları akranları gibi gösteremediğinde , kişinin özürlü olduğu belirtilir. Özürlü olma akranlarından beklenen toplumsal normların gerektirdiği davranışları yüzde yüz gösteremediği anlamına gelmez. Bu nedenle yaş grubu dikkate alınarak beklenen toplumsal normları ne kadar yapabildiğinin ve hangilerinin öğrenmeye gereksinimi olduğunun betimlenmesine ihtiyaç vardır.

Özrün işlevsel betimi başlığı altında belirlenen yetersizliklerin ya da yetersizliği olan çocuğun toplumsal normların gerektirdiği davranışlardan hangilerini gösterdiği hangilerini göstermeye gereksinimi olduğu belirtilir. Erken çocukluk (okul öncesi dönemde)toplumsal normların gerektirdiği davranışlar, çocukluk(ilköğretim)dönemindeki davranışlardan , ergenlik (mesleki eğitim öncesi(lise ve meslek lisesi)ve gençlik(mesleki eğitim ve yüksek okul)dönemindeki davranışlardan farklıdır. Bu nedenle erken çocukluk , çocukluk ergenlik ve gençlik dönemi davranışları gruplanabilir. GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE TOPLUMSAL NORMLARIN GEREKTİRDİĞİ DAVRANIŞLAR Erken çocukluk: Öz bakım İletişim Sosyal beceriler Okula hazırlık becerileri

Çocukluk Okuma yazma Aritmetik ve diğer disiplin alanları İletişim ve günlük yaşam becerileri Ergenlik Günlük yaşam becerileri Meslek öncesi beceriler İletişim Gençlik Günlük yaşam becerileri Meslek öncesi beceriler iletişim

Erken çocukluk dönemindeki toplumsal normların gerektirdiği davranışlar daha çok çocuğun kendi bakımı , iletişim , sosyal beceriler ve okula hazırlık becerileriyle ilgilidir. Bu dönemde giyinme , yemek yeme , kişisel bakım gibi öz bakım becerilerinde çocuğun ne kadar bağımsızlık kazanabileceği önemli olur. ilerleyen yaşlarda bundan sonra , bundan sonra katılacakları toplumsal kurum olan okula hazırlık becerileri önem kazanır. Toplumda bağımsız şekilde işlevde bulunmak için gerekli olan okuma yazma , aritmetik gibi temel beceriler , çocukluk döneminin ilk yıllarındaki toplumsal normların gerektirdiği davranışlardır. Çocukluk döneminin sonraki yıllarında, kazandığı temel becerilerden yaralanarak yaşadığı yerden başlayarak toplumda , toplumsal düzenlemelere uygun davranışları kazanma önem kazanır. Ergenlik döneminde kültür , toplumsal olaylar ve düzenlemeler doğayı ve doğa olaylarını anlamayı kazandırma ön plana çıkar. Ayrıca bağımsız yaşamak için gerekli beceriler ve mesleğe hazırlık becerilerine de yer verilir. Yetişkinlik döneminde mesleğe hazırlık ve mesleki becerilerle ilgili davranışların kazanılması önem kazanır. Bu nedenle çocuğun bulunduğu gelişim dönemi dikkate alınarak o dönemde çocuktan beklenen toplumsal normların gerektirdiği davranışlardan hangilerini yaptığı ve hangilerini kazanmaya gereksinimi olduğunu gösterir şeklinde yazıldığında özür işlevsel bir şekilde betimlenmiş olur.

YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİ İNCELEME ÖZETİ ÖRNEĞİ Uygulayan: Öğrencinin adı soyadı : İ. T. Doğum tarihi: 01. 1993 Yaşı: 10 Devam ettiği eğitim programı : ilköğretim okulu 4. sınıf Uygulama tarihi: 01. 2003 Eğitsel özgeçmiş bilgileri: İ, 1998 yılından izmir’de bir özel eğitim merkezinde bir psikologdan davranış terapileri almaya başlamış. 1999 yılında Ankara ‘ya yerleşmişler. Ankara’da çeşitli kurumlardan özel eğitim almaya devam etmiş ve en son 2001 yılında özel eğitim merkezinden davranışsal terapi ve dil terapisi almış. Şu anda G. Özel eğitim ilköğretim okulunda özel eğitim almaya devam etmektedir.

Bugüne kadar uygulanan özel eğitim ve özel eğitim destek hizmetlerinin kapsamı: Kavram öğretimi , sayı sayma , okuma yazma ve matematik derslerinin öğretimi geleneksel yöntemlerle yapılmıştır. Gönderilme nedeni: Dört yaşına geldiğinde annesi çocuğun yaşıtlarına göre bir takım farklılıklara sahip olduğunu sezinlemiş (iki gün üste uyumama , saatlerce yorulmadan ayakta kalma , sürekli gezinme ve koşuşturma , konuşmama)bunun üzerine doktora başvurulmuştur. Yetersizliğin betimi: MR+HİPERAKTİVİTE Yapılan doğrudan ve dolaylı gözlemlere göre : uzağı görür , yakını görmek için gözlük kullanır. Fısıltıyla söylenenleri ve sınıfın diğer ucundan söylenenleri işitir. Kendisine cümle halinde söylenen yönergeleri yerine getirir. Küçük nesneleri kavrar. Küçük nesnelerle istenilen işleri yapar. Büyük nesneleri kaldırır. İter , çeker. Yürür , koşar , zıplar, merdiven iner çıkar. Ram ’ da uygulanan WISC-R zeka testine göre hafif düzeyde öğrenme güçlüğü gösterdiği saptanmıştır.

Öğrencinin eğitimde yapabildiklerinin düzeyi: Yapılan aile görüşmeleri ve uygulanan kontrol listelerine göre; Yaptıkları – işlevde bulunma düzeyi Matematikte işlevde bulunma düzeyi: Üç basamaklı sayıyla iki basamaklı sayıyı eldeli çarpmayı gerektiren çarpma işleminde eksik rakamı bularak çarpma işlemlerini yapar. Üç basamaklı sayıları okur. Çarpma işlemini yapmasını gerektiren yazılı problemleri çözer. Bölme işlemlerini çözmeye , saat okumaya uzunluk ölçülerini birbirinden ayırt etmeye sembollerini göstermeye , okumaya , birbirine dönüştürmeye , kesirlerle ilgili işlemleri çözmeye gereksinimi vardır. Okuma yazma okuduğunu anlama işlevde bulunma düzeyi: Kendisine verilen metine bakarak cümle halinde kelimeyi oluşturan tüm harfleriyle yazar. Kendisine okunan metini üç kelime birden okunduğunda , cümle sonuna nokta koyarak , cümlenin ilk harfini büyük harfle başlayarak yazar.

Okuduğunu anlama: okuduğu 60 -80 kelimelik kurgusal bir metni öyküde kimlerin olduğunu , öyküde geçen olayların neler olduğunu , olayların oluş sırasına yer vermeden anlatır. Okuduğu metinle ilgili sözlü sorulara (kimler var , öyküdeki kahraman ne yaptı , onun yerinde sen olsaydın sen ne yapardın? )cevap verir. Yazılı anlatım : Okuduğu metne yönelik sorulara 2 -3 kelimelik kurallı cümle yapısıyla yazılı olarak cevap verir. Günlük deneyimleriyle ilgili olayları birbirinden kopuk cümlelerle yazılı olarak anlatır. Okuduğu açıklayıcı metni , kendi cümlelerini kullanarak bilgi birikimlerinin sırasına yer vermeden birbirinden kopuk cümlelerle özetini çıkarır. Dinlediğini anlama: Kendisine okunan metni dinledikten sonra , öyküde kimlerin olduğunu , öyküde geçen olayların neler olduğunu, olayların oluş sırasına yer vermeden anlatır. Kendisine okunan metni dinledikten sonra , sorulan sorulara (kimler var , öyküdeki kahraman ne yaptı , onun yerinde olsaydın ne yapardın? )cevap verir.

Gereksinimleri: Yazma , virgül, kesme işareti , ayraç, soru işareti , ünlem kullanarak yazmaya, Kelimeler arasında boşluk bırakarak yazmaya , kelimeyi tam satır üzerine yazarak , harfleri aynı büyüklükte yazmaya , Okuduğunu anlama : Okuduğu öyküyü , olayların oluş sırasına yer vererek anlatmaya, Öykünün ana fikrini söylemeye, Yazılı anlatım : Günlük deneyimlerini olayların oluş sırasına yer vererek yazılı olarak anlatmaya , Özet çıkarmaya gereksinimi vardır. Sosyal becerilerde işlevde bulunma düzeyi: Tanıdığı yetişkinlere tepkide bulunur. Tanıdığı yetişkinlerle etkileşimi devam ettirir. Tanıdığı yaşıtlarıyla etkileşimi devam ettirir. Tanıdığı yetişkin ve yaşıtlarıyla etkileşimi başlatır. Oyunda ya da boş zaman etkinliklerinde tercihini bildirir. Yetişkin yanında ilgilenilmeden 5 dakika oynar.

Oyun ya da boş zaman etkinliklerini başlatır. Tanıdığı yetişkin ve akranların için tercihini gösterir. Toplumsal olaylara katılır. Gereksinimleri: etkinlik sırasında sıra almaya , girdiği ortamdaki kişileri selamlamaya , bir olay ve durum karşısında duygu ve düşüncelerini sözel olarak ifade etmeye , bulunduğu ortamlara uygun sosyal açıdan kabul edilebilir davranışlar göstermeye gereksinimi vardır. Çalışma davranışlarında işlevde bulunma düzeyi: Yetişkin isteklerini sürenin %80 ‘inde yerine getirir. Araçları uygun şekilde kullanır. Bildiği etkinlikler için kendi araçlarının yerini bulur. Yaptıklarından yada işlerinden övündüğünü gösterir. Gereksinimleri: Kendisine verilen etkinlikle kurallara uyarak meşgul olmaya , gereksinimlerinin karşılanması için beklemeye , genel kurallara uymaya gereksinimi vardır.

Yerleştirme öneriler: Yapılan görüşmeler ve uygulanan kontrol listeleri neticesinde kaynaştırma 4. sınıf öğrencisi olan İ. T ‘nin yerleştirildiği program akademik anlamda yaşıtlarını çok fazla geriden takip etmediği görülerek , kontrol listesinde disiplin alanlarına yönelik gerçekleştiremediği davranışların kontrol edildiğinde sınıfla birlikte öğrenebileceğinden dolayı gereksinim olarak ele alınmamasına karar verilmiştir. Öğretmen görüşme formunun uygulanması ve yapılan gözlemler sonucunda ; sınıf öğretmeninin İ. T’ nin sınıfa uygun olmayan davranışlarını kontrol etmekte uygun tepkilerde bulunmakta zorlandığı gözlenmiştir. Bu nedenle de sınıf öğretmenine gezici özel eğitim öğretmeni tarafından öğretme becerileri ve davranış değiştirmeyle ilgili destek hizmetlerinin sunulması , İ. T’nin sınıf içinde derse uygun davranışlarının oluşumunun sağlanması için bireyselleştirilmiş eğitim planının hazırlanması ve sınıf öğretmeni tarafından Böp’ün uygulanması uygun görülmüştür.

5)ÖĞRENCİ VE ANNE BABA İÇİN VİZYON OLUŞTURMA: Vizyon bildirimleri öğrencinin ve ailenin geleceğe yönelik umutlarının betimidir. Bep’i hazırlayanlar ana babanın, öğrencinin tercih ve ilgisine göre biçilmiş vizyon geliştirirler. Öğrenci aile ve eğitimcilerin çocukla ilgili konuşmalarının ortak temelini onun için geliştirilen umutları vizyonlarıdır. Bep’i hazırlayanların çocuğun güçlü yanlarını ve gereksinimleri üzerinde odaklanmadıklarında onunla ilgili vizyon geliştirmeye yardım eder. Ailenin ve öğrencinin dili kullanılarak vizyon bildirimi oluşturulduğunda , aile ve öğrencinin ulaşmak istediklerine ilişkin ortak anlayışın ortaya çıkması kolay olur. Vizyon bildirimleri bazı durumlarda öğrencinin çok sonraki yaşamı için genel beklentilerini betimler. Bazen de vizyon bildirimi belirgin ve kısa süre sonra olması beklenen sonuçları yansıtabilir. Öğrenci büyüdükçe ve geliştikçe vizyon bildirimleri de gelişir.

Erken çocukluk ve ilk öğretimin ilk kademesinde vizyon bildirimleri ya uzun yıllar sonrasındaki umutlara yönelik genel bildirimlerdir ya da kısa süre sonra yapacaklarıyla ilgili bildirimlerdir. Sınıflar okullar ve programlar arsındaki geçişler bazen vizyon olarak belirtilir. Orta öğretim yıllarında vizyon bildirimleri okul geçişleriyle ilgili planlara yönelik olduğu gibi geçiş gereksinimlerine yönelikte olur. Bep sürecine aile katılmadığında ve öğrenci vizyonunu iletemediğinde öğrencinin yapabildiklerine ve okul programında ilerlemelerine katkısı olan yüksek beklentileri belirten vizyon yaratma işi özel eğitim öğretmenlerinin sorumluluğunda olur. 14 yaşındaki öğrenciler için vizyon öğrencinin gereksinimleri tercihleri ve ilgilerine dayalı okul sonrası beklentileri içerir. Bep geliştirmeden önce öğrenci ve ailenin vizyonlarını tartışma fırsatı olmalıdır. Aileye vizyonun nasıl yazılacağına ilişkin fikirler ve örnekler bep geliştirmeden önce gönderilerek ailenin ve öğrencinin vizyon geliştirme fırsatı verilmelidir. Yine okulda öğrenciye vizyonuna ilişkin düşünmeye başlama fırsatı sağlamak yararlı olabilir. Özel eğitim öğretmenlerinden biri bep hazırlamadan önce aileyle vizyon kavramını tartışmalıdır.

Okul programıyla ilgili gereksinimleri doğrultusunda sağaltımlara başlanırken öğrenci öğretmenler ve aile öğrenci için vizyon geliştirme tartışmasını başlatmalıdır. Bep geliştirme sırasında vizyon geliştirme tartışması iki yalın soruyla başlatılabilir. çocuğunuz için ne istiyorsunuz? Çocuğunuz kendisi için ne istiyor? Bu soruların sorulmasından sonra tartışma izleyen soruyu sorarak sürdürülebilir İstediklerinizin olması için neler yapmalıyız? Bu tartışmalar eğitsel değerlendirmenin başladığı sıralarda başlayabilir. Bu tartışmaların bep toplantısından önce zirve noktasına ulaşması yararlıdır. Vizyon bildirimi: Öğrencinin ve anne babanın isteklerini doğru bir şekilde özetlemelidir. Açıkça öğrenciden ileride beklenilenleri betimlemeli ve bep’i geliştirme sürecine rehberlik etmelidir. Öğrencinin okul programında yapabildikleri , uzun dönemli amaçlar , kısa

Vizyon bildirimi örnekleri Tülin’in anne babası Tülin’in isteklerini ve kardeşiyle oynama isteğini belirtmedeki ilerlemelerinden çok memnunlar. Okul öncesi kurumu için gerekli olan becerilerin geliştirilmesine ilişkin endişelerini ifade ettiler. İzleyen yıl akranlarının devam ettiği okuldaki derslere daha çok katılmaya başladığında kızgınlığını kontrol etmeyi kazanmış olmasını istiyorlar. Oturduğu sokaktaki çocuklarla dostluk geliştirdiğini görmekten mutlu olacaklarını belirtiyorlar. Ayşe’nin annesi okul ve ev işbirliğini oluşturarak tuvalet kontrolünü kazanmasından memnun olacağını belirtmektedir. Ali ve ailesi Ali’nin okumayı ilerlettiğini görmekten mutlu olacaklardır.

6)YILLIK VE KISA DÖNEMLİ AMAÇLAR Temel beceriler uzun dönemli ve kısa dönemli amaçlar öyle yazılmalıdır ki amaç yazmayı bilmeyen kişi bu yazılı amaçları kullandığında uygun öğretim planları geliştirebilmeli e öğrencideki ilerlemeleri ölçebilmelidir. Amaçların uygunluğunu kazandırılması planlanan davranışların öğrenci için önemli olması belirler. Amaçta belirtilen davranışların önemli olup olmadığını belirlemek için ‘’amaçta yer alan davranışlar öğrenci için gerçekten önemli mi? Sorusu sorulabilir. Bu soruya hayır yanıtı verilebiliyorsa uzun dönemli kısa dönemli ve öğretim amaçları büyük bir olasılıkla uygun değildir. Amacın uygunluğunu kazandırılacak olan davranışın sosyal bakımdan uygunluğu da etkiler. Sosyal bakımdan sorulacak soru ‘’amaçta yer alan beceri davranış akranlarının yaptığı davranış mı ? sorusudur. Yanıt evet olduğunda uzun dönemli kısa dönemli amaçlarda yer alan davranışlar temel beceri büyük bir olasılıkla geçerli ve uygundur.

A)yıllık amaçlar: Yetersizliği olan öğrencinin yaşı yada bulunması gereken sınıf dikkate alınarak programda yapabildikleri ve gereksinimleri belirlenmesinden sonra yıllık amaçların yazılmasına geçilir. Öğrencinin okul programında o sırada yapabildikleri dikkate alınarak belirlenmiş gereksinimleriyle yıllık amaçlar arasında doğrudan bir ilişki vardır. Yıllık amaçlar öğrencinin ileride kazanmak istediği becerilere , yaşantılara ve genel olarak öğretimin yönünün belirlenmesine yardım eder. Yıllık amaçlar özel eğitim hizmetlerinin sağlanmaya başlanmasından sonra on iki aylık süre içinde öğrenciden makul düzeyde yapması beklenenlerin ifadesidir.

Uzun dönemli beklentiler dikkate alınarak geliştirilen yıllık amaçlar öğrencinin ilerlemelerini ölçme sisteminin oluşturulmasına hizmet eder. Ölçülebilir yıllık amaçlar geliştirildikten sonra bu amaçların gerçekleştirilmesini sağlayan ölçülebilir ara amaçlar(kısa dönemli amaçlar)geliştirilir. Aile ve öğretmenler yıllık amaç doğrultusunda öğrencideki ilerlemeleri ara amaçların gerçekleşme düzeyine bakarak izler. Gerektiğinde ara amaçların gerçekleşme düzeyine bakarak bep’i gözden geçirebilir.

İyi yazılmış yıllık amaçların özellikleri ; Anlamlı Ölçülebilir İzlenebilir Kullanışlı olma gibi özellikleri vardır. Yıllık amaç ifadeleri anlamlı olmalıdır. Amaçta örneklenen davranışlar su an ve öğrencinin gelecekte bulunacağı ortamlarda öğrencinin başarılı olması için gerekliyse; Amaçtaki davranışları aile önemli bulmuşsa Amaçta belirtilenler önemli bir davranışla ilişkiliyse amacın anlamlı olduğu söylenebilir.

Yıllık amaçlar ilerlemeleri izlemeye fırsat verecek şekilde olmalıdır. Şu an yapabildiklerinin düzeyiyle yıllık amaçta belirtilen düzey arasında çok sayıda artışı temsil eden basamaklar olmalıdır. Yıllık amaç öğrencinin yapabildikleriyle yılsonunda yapması beklenenler arasında çok sayıda kazanımı ifade edecek şekilde yazıldığında ilerlemeleri sıkça izlemek mümkün olur. Yıllık amaçlar verilere bakarak ilerlemeleri izlemeyi sağlayacak şekilde yazıldığında bireyin eğitim programının etkililiğini belirlenebildiğinden öğrencinin eğitimiyle ilgili karar alabilme fırsatı yaratır. Gerektiğinde öğrencinin en yüksek düzeyde başarılı olmasına yardım etmek için bep’inde gerekli değişiklikler yapılabilir.

Yıllık amaçları seçme Yıllık amaçlar seçilirken değerlendirme sonuçlarına yer verilmelidir. Formal ölçme , anne baba ve öğretmen gözlemlerinin yansıtıldığı görüşme sonuçlarının , kontrol listelerinin uygulanmasından ve gözlemlerden elde edilen bilgilerin incelenmesi ve tartışılması sonucunda yıllık amaçlar oluşturulmalıdır. Ayrıca yıllık amaçlar seçilirken öğrencinin hoşlandıkları , hoşlanmadıkları , ilgileri , tercihleri ve geleceğe dönük vizyonları dikkate alınmalıdır.

Yıllık amaçları seçerken mezun olabilme , yüksek öğretime girebilme , iş bulma ve bağımsız yaşama gibi kararlar göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin: El yazısıyla yazmak için bir yıl daha uğraşmak yerine klavyeyle yazma uzun dönemli amacı daha mantıklı olabilir. Sadece sosyal bilgileri için çalışma stratejileriyle ilgili yıllık amaç koyma yerine tüm derslerde kullanabileceği çalışma stratejilerini kazandırma yıllık amacını koyma daha mantıklı olabilir. Yıllık amaç sayısını öğrencinin gereksinimleri belirler. Öncelikler belirlenirken kazandırılacak olan davranışın ön koşul becerisi olması, acilen gerekli olması ve genele uygulanabilirliği diğer tüm etmenlerle birlikte dikkate alınmalıdır.

Öncelikler belirlerken ve uygun amaçlar oluştururken anne baba ve normal sınıf öğretmenlerinden de yararlanılmalıdır. Yıllık amaçları oluştururken öğrencinin okul programında yer alan derslerde yapabildiklerinin düzeyi , zorunlu eğitim süresi , özel eğitim süresi göz önüne alınmalıdır. Bunlar aşağıda betimlenmiştir: Yıllık amaçlar öğrencinin okuldaki derslerde yapabildikleri dikkate alınarak oluşturulmalıdır. Öğrencinin gereksinim alanlarında yapabildikleri eğitsel ölçümlemeyle yapabildikleri belirginleştikten sonra yıllık amaçlar oluşturulmalıdır. Gereksinim alanlarında ölçümleme sonuçları olmadan öğrencinin yapabildiklerini az yada çok kestirmek olanaklı olmadığından gerçekçi yıllık amaçlar geliştirmek mümkün olmaz.

Öğrencinin yaşı ve zorunlu eğitim için kalan süresi dikkate alınarak yıllık amaçlar oluşturulmalıdır. Zihinsel yetersizlikten hafif düzeyde etkilenmiş , okumayı öğrenememiş 6. sınıfa devam eden 12 yaşındaki bir öğrenci için konulan yıllık amaçlar , yine hafif düzeyde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş , okumayı henüz sökememiş 8 yaşındaki öğrenci için konulan yıllık amaçlardan çok farklı olmalıdır. Altıncı sınıfta olan çocukla geçen yıl okuma öğretiminden verim alınamamıştır. Zorunlu eğitim süresinin bitmesine iki yıl kalan bu öğrenci için okumayı öğretmekle ilgili yıllık amaç koyma yerine toplumsal yaşama hazırlamayla ilgili ve işlevsel okumayla ilgili yıllık amaçlar koyma yeğlenmelidir.

Yıllık amaçlar seçilirken öğrencinin izleyen yıllardaki eğitimini sınırlandırmamasına özen gösterilmelidir. Yıllık amaçlar daha fazla fırsat sağlamalı ve gençlik yılarındaki eğitim gereksinimlerini karşılayacak nitelikte olmalıdır. Örneğin: Mesleki beceriler , mesleğe hazırlık becerileri , iş arama teknikleri , bütçe , tüketici eğitimi ve boş zaman değerlendirme davranışları yıllık amaçlarda okumadan çok daha öncelikli düşünülmesi gerekli beceriler olabilir. Öğrencinin özel eğitim programında geçireceği süre dikkate alınarak yıllık amaçlar oluşturulmalıdır. Bep geliştirirken çocuğun yerleşeceği ortam çok belirgin olabilir. Bu durumda özel eğitim programı için geliştirilecek yıllık amaçlar öğrencinin yerleşeceği öğretim programındaki amaçlarla bağlantılı olmalı ve yerleştirildiği sınıfın düzeyi dikkate alınmalıdır.

Öğrencinin bir yıl sonunda neleri yapabileceği en iyi kestirilerek konulan yıllık amaçlar gerekirse değiştirileceği göz önünde tutularak oluşturulmalıdır. Yıllık amaçlar öğrencinin gelişmesini ve ilerlemesini sınırlandırmamalıdır. Öğrenci beklenenden önce yıllık amaçları gerçekleştirdiyse yeni yıllık amaçlar konulmalıdır. Bir kez konuldu , yıl sonu gelsin tekrar bakarız gibi bir yol izlenmemelidir. Yıllık amaçlar konulurken program alanları listesi çok yararlı olabilir. Bu liste belirgin amaçlar üzerinde odaklanmaya rehberlik eder. Yıllık amaçlar oluştururken bu liste ilişkili herhangi bir şeyin atlanmamasına hizmet edebilir.

Okuma becerileri : okumaya hazırlık , okuduğunu anlama , sözcük dağarcığı… Mesleki ve meslek öncesi beceriler: işe hazırlık , iş yaşantısı, İletişim becerileri: Yazı yazma , dikte, dilbilgisi, konuşma Aritmetik becerileri : Sayma , dört işlem , uygulama , ölçme, zaman , problem çözme, Sosyal beceriler : sosyal kabul , sorumluluk, kendini kontrol , benlik kavramı…. Yukarıdaki gibi öğrenme alanları listesinden çocuğun okuldaki programın gerektirdiği davranışları yapabilme düzeyini belirleme ve yıllık amaçları oluşturmada yararlanılır. Öğrenme alanı listesi yıllık amaçları belirlerken ya da seçerken oluşacak problemleri engeller.

Yıllık amaç yazarken izleyen format dikkate alınırsa amaçlar daha belirgin olabilir: Kim: Ahmet Süre: 36 hafta içinde Koşullar : Dördüncü sınıf düzeyindeki bir metinden Ölçüt: Dakikada 100 sözcüğü %95 doğrulukla Ne yapacak: Okuyacaktır. Süreyle yıllık amaçla belirtilen davranışları öğrencinin kazanabilmesi için geçmesi gereken süre belirtilir. Bu süre 36 ile 42 hafta arasında değişir. Koşullarla nelerin nasıl yaptığında ilerleme ve yapılması beklenen davranış olduğu belirtilir. Beklenen davranışın nasıl yapıldığı açıkça belirtilir. Ölçüt yapılması beklenen davranışın standardını belirtir. Öğrencide meydana gelmesi gereken ilerlemenin düzeyi doğruluk ve sıklık yüzdesiyle belirtilir.

Yıllık amaçları oluştururken oluşabilecek olası problemler Yıllık amaçlar çok belirgin yazılmış olabilir. Örn: Üç dakika süreyle sessizce yerinde oturur. Bu amaçlar yeterince kapsamlı olmadığından ancak öğretimsel amaçlar olabilir. Yıllık amaçlar beklenen genel başarımları betimlemelidir. Yıllık amaçlar çok sınırlı olabilir. Örn: ayakkabılarını giyer için uygun yıllık amaç giysilerini giyer amacı ayakkabılarını giyme amacını kapsaması nedeniyle daha uygun olabilir. Bu örnek için belirlenen amacın öğrencide gerçekleşmesi ancak bir yıl süreli çabayı gerektirip , gerektirmediğine bakarak yeterince kapsamlı olup olmadığına bakılır.

Yıllık amaçlar çok geniş olabilir. Örneğin: ’ iyi öğrenci olur ’, ’matematik becerilerini geliştirir’ iyi öğrenci olmak sınırsız sayıda beceriyi önceden kazanmış olmayı gerektirir. İyi öğrenciden kastedilen akademik yeterlilik mi? Verilen işlemleri tamamlamam mı? Akran ilişkileri mi? Aynı şeyleri matematik becerileri içinde söylemek olasıdır. Amaç bildirimleri genel ve kapsamlı olmakla birlikte bu amaçlardan kısa dönemli amaçlar yazmak güç olur. Yıllık amaçlar uygulayıcının yapacaklarını belirtecek şekilde yazılmış olabilir. Örn : davranış değiştirme programını uygula. Bu amaç öğrencinin neleri öğrenmesini ya da yapmasını belirtmez. Bunun yerine uygulayıcının yer vereceği öğretim stratejilerini belirtmektir. Bu sorun neden davranış değiştirme programını uygulamak isteniyor sorusuyla aşılabilir. Sorunun yanıtı çocuğun ders dinleme davranışlarını arttırmak olur ki bu da yıllık amaç için daha uygun bir bildirim olur.

Yıllık amaçlar sınıf düzeyindeki başarıyı belirtebilir. Örn : Yıllık amaç ‘üçüncü sınıf düzeyinde okur. ’ gibi yazılabilir. ii) Yıllık amaç örnekleri: 32 haftada tüm ortamlarda , Ali yirmi uyarı sözcüğü ve işaretini(dur, zehir , tehlike gibi)%95 doğrulukla belirleyecek ve %100 doğrulukla bu sözcükleri gördüğünde uygun olan eylemlerin neler olduğunu belirleyecektir. 32 haftada eve yiyecek almak gerektiğinde Ali markete alışveriş için giderek aldıklarının ne kadar tutabileceğini tahmin etme stratejisini kullanarak para üstünü sayarak arda üç kez evin yiyecek ihtiyacını karşılamak için alışveriş yapar.

Kısa dönemli amaçlar uzun dönemli amaçlarla birlikte kullanılır. Yıllık amaçlar belirlendikten sonra her bir yıllık amaç için kısa dönemli amaçları belirleme izleyen basamaktır. Kısa dönemli amaçlar yıllık amaçlarda yapılması beklenen davranışlarla öğrencinin halihazırda yaptıkları arasında kalan ara basamakların ölçülebilir ifadesidir. Kısa dönemli amaç yıllık amaçta yer alan davranışların temel bileşenleri olan davranışların mantıksal ayrıştırılmasıyla oluşur. Uzun dönemli amaçta belirtilen davranışların yapılması için gereken temel davranışlar kısa dönemli amaçlar olarak seçilir.

Kısa dönemli amaçları seçmek için uzun dönemli amaçta yer alan davranışların yapılabilmesi için önce yapılması gereken temel davranışlar nelerdir? sorusuna yanıt arar. Bunun için bep’i hazırlayanların beceri , kavram analizinden , öğrenmenin basamaklarından ya da amaçların sınıflandırılmasından ve program rehberleri gibi ilgili kaynaklardan yararlanarak uzun dönemli amaçta yer alan temel davranışların içerdiğini analiz ederek sıraya koymalıdır. Bu temel davranışlardan kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Öğrencinin yaptıklarından başlayarak yıl sonunda yapması umulan davranışları yapabilmesi için kazanması gereken davranışlar ara basamaklarda belirtilir. Ara basamaklarda kazanılması gereken davranışlar kısa dönemli amaçlar olarak yazılır.

Kısa dönemli amaçlardan yıllık amaç doğrultusundaki ilerlemeleri ölçmede yararlanılır. Dönem ve yıl sonundaki gözden geçirme sırasında kısa dönemli amaçlardaki ilerlemelere bakılarak program değerlendirilir. Kısa dönemli amaçlardan bep’i uygulayanlar yıllık amaçta belirtilen davranışı öğrencinin kazanabilmesi için izlenecek basamakları ve yolu belirlemede yararlanabilir. Uzun dönemli amaçlar programın kapsamını belirtirken kısa dönemli amaçlar öğretimin izleyeceği yolu ve basamakları belirtir.

Genel ifade edilmiş uzun dönemli amaçların varlığında kısa dönemli amaçlar öğretimin nelerde odaklanmasına ışık tutar. Örneğin: Okumayı öğrenir gibi genel bir uzun dönemli amaç her ne kadar hayat bilgisi ve matematik değil de okumanın kazandırılacağını belirtmiş olsa bile okumayla ilgili nelerin kazandırılacağına işaret etmez. Kısa dönemli amaçlar bugünden yarına öğrenciye kazandırılacak davranışların planını yapma fırsatı verir. Kısa dönemin anlamı öğretim yıllı içerisindeki çeşitli zaman dönemlerini kapsamaktadır. Kısa dönemli amaçlar bir yarıyılda en üç tane olacak şekilde planlanmalıdır. Her yıllık amaç için beş altı kısa dönemli amaç olmalıdır.

Kısa dönemli öğretimsel amaçları yazarken en fazla dikkat edilmesi gereken özellik belirgin , gözlenebilir ve ölçülebilir yazılmış olmalarıdır. Örneğin: hesaplar, tekme atar, kontrol eder , işaret eder gibi gözlenebilir ve ölçülebilir davranışlarla betimlenmelidir. Bilir, anlar , taklit eder gibi betimlemeler gözlenebilir ve ölçülebilir değildirler. Örnek: Diyelim ki yıllık amacımız heceleri birleştirerek , sözcükleri seslendirme davranışlarını geliştirme olsun. Bu öğrencinin okuma davranışlarının düzeyi : Öğrenci fiş cümlelerinden bazılarını okuyabilmekte ama okurken bazı hatalar yapmakta ve okuma hızı düşüktür. Kısa dönemli amaçlar dönemlik belirtilmiştir. Bunlar; Öğrenciye fişler sırayla verildiğinde fiş cümlelerini üç ayrı oturumda en fazla iki hatayla hızlı okur. İki ve daha fazla sesli heceler verildiğinde , hecelerin tamamını üç ayrı oturumda en fazla iki hata ile okur.

Okuduğu hecelerden oluşmuş sözcüklerin yer aldığı çalışma metinleri verildiğinde tamamını üç ayrı oturumda en fazla iki hata ile akıcı okur. KUSURLU KISA DÖNEMLİ AMAÇ ÖRNEKLERİ AMAÇ: Öğrenci iki sesli heceleri art arda iki gün sıfır hata ile okur. Hata: hecelerin söylenmesini sağlayacak uyaranlar nelerdir ? belirtilmemiştir. Bellekten mi çalışma kağıdından mı yoksa kitaptan mı okuyacağı belirtilmemiştir. AMAÇ : Öğrenci dört günlük süreyle sırasında %55 doğrulukla oturur. Hata: Uygun olmayan ölçüt seçilmiştir. Öğrencinin göstermesi beklenen davranış süreyle ilgilidir. Bu nedenle ölçüt süreyle ilgili olmalıdır. Öğrencinin sırasında oturacağı sürenin belirtilmesi gerekir.

Yıllık kısa dönemli ve öğretimsel amaçların kaynakları Yıllık kısa dönemli ve öğretimsel amaçları geliştirme bep’i geliştirmenin en önemli işlerinden birisi olup çok uzun zaman alabilir. Amaçları sıfırdan yazmaya gerek yoktur. Amaçlar pek çok kaynaktan elde edilebilir. Bunların arsında ilköğretim ders kitapları , rehber kitaplar sayılabilir. İlköğretim ders programlarında kazanımlar ya da amaçlar listesi ve sırası yer alır. Bu listelerde uyarlamalar yapılarak kısa dönemli amaçlar sıralanabilir. Ancak programlarda bu beceriler ve sıraları her zaman mantıklı şekilde yer almadığından , bu sıraları yeniden oluşturmak gerekebilir. Bu durumda ise beceri ve kavram analizinden yararlanılabilir. Dikkatlice yapılmış beceri ve kavram analiziyle beceriler ve bilgiler basamaklandırılır. Bep hazırlayanlara sıraya konulmuş bilgi ve beceriler yol haritaları olarak hizmet eder.

Yıllık ve kısa dönemli amaçlar ne kadar yazılmalıdır? Bu soruya verilebilecek yanıt çocuğun gereksinimlerini karşılayacak kadar yıllık ve kısa dönemli amaçlar yazılmalıdır. Ancak ağır derecede ve yetersizlikten etkilenmiş çocuklar için hafif düzeyde yetersizlikten etkilenmiş çocuklara göre daha çok sayıda yıllık ve kısa dönemli amaçların yazılması mantıklı olur. Kısa dönemli öğretimsel amaçlar öğrenci eğitim ortamına yerleştirmeden önce mi sonra mı yazılmalıdır? Kısa dönemli amaçlar bep ekibinin toplantılarında geliştirilir. Bu nedenle mutlaka eğitim ortamına yerleştirilmeden önce yazılmalıdır.