Behandelingen voor gevorderde ziekte van Parkinson Naam spreker

Behandelingen voor gevorderde ziekte van Parkinson Naam spreker Datum November 2014

Agenda Ü Ziekte van Parkinson Ü Behandeling van symptomen Ü Therapieën voor gevorderde ziekte • Subcutane apomorfine (Apo-Go) • Diepe Hersenstimulatie (DBS) • Duodenale levodopa/carbidopa (Duodopa) Duodopa ® als behandeling voor de ziekte van Parkinson Datum: September 2012

Ziekte van Parkinson

Ziekte van Parkinson Ü Ziekte van het zenuwstelsel waarbij in de loop der jaren zenuwcellen in de hersenen afsterven Ü Komt voor bij ongeveer 1 op de 330 mensen Ü De eerste symptomen worden meestal tussen het 50 ste en 70 ste levensjaar zichtbaar Ü De kans om Parkinson te krijgen neemt toe naarmate men ouder wordt Datum: September 2012

Ziekte van Parkinson Ü Neurologische aandoening, oorzaak onbekend Ü Afsterven van zenuwcellen in de Substantia Nigra Ü Dopamine productie en opslag nemen af Ü Klachten ontstaan pas wanneer 70% van de zenuwcellen is afgestorven Datum: September 2012

Ziekte van Parkinson Ü Toenemend tekort aan dopamine Ü Boodschapperstof die signalen doorgeeft in de hersenen Ü Te weinig dopamine bemoeilijkt aansturing van de spieren Ü Met de jaren nemen de klachten steeds verder toe Zwak signaal Datum: September 2012 Sterk signaal

Herkenbare Parkinson symptomen Ü Trillen in rusthouding (tremor) Ü Bewegingstraagheid Ü Spierstijfheid Ü Onstabiele lichaamshouding Beschreven door Dr James Parkinson, An essay on the shaking palsy, London, 1817 Datum: September 2012

Vrijheid van symptomen Ziektebeloop van Parkinson Dyskinesie “De goede jaren” Toename variatie symptomen “On-off” Progressie van de ziekte Datum: September 2012 Theoretisch model

Motorische symptomen Categorie Symptomen Verminderde armzwaai, schuifelende gang, freezing, verstoorde fijne motoriek, dystonie (aanhoudende samentrekking van spieren), verminderde Zenuwstelselaandoeningen gelaatsuitdrukking (maskergelaat), spierstijfheid, trillen in rusthouding, langzamer en minder bewegen, zachtere en monotone spraak, kleiner handschrift, moeite met fijne vingerbewegingen, moeite met balans en coördinatie Datum: September 2012

Niet motorische symptomen Categorie Symptomen Obstipatie, blaasproblemen, erectiestoornissen, Autonoom zenuwstelsel (regelt duizeligheid (als gevolg van een te lage bloeddruk als men vooral de werking van inwendige te snel opstaat vanuit een stoel of bed), overmatig of organen) verminderd transpireren, toegenomen speekselproductie, droge ogen Lusteloosheid, depressie, concentratieproblemen, Neuropsychiatrisch hallucinaties, psychose, wanen, dementie, obsessieve repeterende handeling, desoriëntatie Slaapstoornissen Datum: September 2012 Slaperigheid overdag, slapeloosheid, levendig dromen, kwalitatieve slechte slaap

Niet motorische symptomen (vervolg) Categorie Symptomen Gevoelsstoornissen Pijn, tintelingen, reukstoornissen Overig Datum: September 2012 Vermoeidheid, verminderde eetlust en libido, wazig zien, gewichtsverlies

Meest vervelende Parkinsonsymptomen Top 10 volgens gevorderde Parkinsonpatiënten Wisselende reactie op medicatie Stemmingsstoornissen Speekselvloed Slaapproblemen Tremor Pijn Darmklachten Urinaire problemen Vallen Eetlust/gewicht Datum: September 2012 Politis et al 2010; 11: 1646 -51

Diagnose ziekte van Parkinson Ü Anamnese Ü Lichamelijk onderzoek Ü Eventueel hersenscan en bloedonderzoek om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten Datum: September 2012 Multidisciplinaire richtlijn ‘Ziekte van Parkinson’

Behandeling van symptomen

Behandeling ziekte van Parkinson Ü Bewegingstherapie Ü Medicijnen • Levodopa, tekort aan dopamine aanvullen in de hersenen • Dopamine agonisten, werken in de hersenen als dopamine • COMT-remmers, remmen afbraak levodopa • MAO-B remmers, remmen de afbraak van dopamine Ü Operatie • Diepe hersenstimulatie, stimuleren van hersendelen die de bewegingscontrole regelen Datum: September 2012 Multidisciplinaire richtlijn ‘Ziekte van Parkinson’

Behandeling gericht op symptoomverlichting Ongecompliceerde fase Tussenfase Gevorderde fase Monotherapie Combinatie therapie Monotherapie • Levodopa • • Dopamine agonist • MAO-B remmer • COMT-remmer Combinatie therapie • Dopamine agonist • Subcutane apomorfine • Diepe hersenstimulatie Datum: September 2012 Duodenale levodopa/ carbidopa Multidisciplinaire richtlijn Ziekte van Parkinson

Subcutane apomorfine (Apo-Go)

Werking subcutane apomorfine Ü Dopamine-agonist Ü Bootst de werking van dopamine na Ü Afname ‘off’ periodes Ü Toediening door onderhuidse injectie Sm. PC Apomorfine

Subcutane apomorfine pen en -pomp

Bijwerkingen subcutane apomorfine Ü Reacties op de injectieplaats, zoals • onderhuidse verharding en knobbels • plaatselijke roodheid, gevoeligheid • ontsteking van het vetweefsel • irritatie, jeuk, bloeduitstorting en pijn Ü Voorbijgaande lichte verwardheid en visuele hallucinaties Ü Voorbijgaande afname van het bewustzijn bij elke dosis Ü Slaperigheid Ü Duizeligheid/licht in het hoofd Ü Gapen Ü Misselijkheid en braken Ü Hyperactiviteit in bijvoorbeeld kopen of gokken Ü verhoogd libido en hyperseksualiteit raadpleeg de bijsluiter voor volledige informatie over bijwerkingen Sm. PC Apomorfine

Diepe hersenstimulatie (DBS)

Diepe hersenstimulatie Ü Uitgebreide screening nodig Ü Plaatsen van elektrodes in de hersenen Ü Continue elektrische stimulatie van bepaalde hersendelen Ü Elektrische impulsen zijn afkomstig van een neurostimulator (soort pacemaker) die onder het sleutelbeen wordt geplaatst Ü Afname van motorische symptomen www. metronic. nl

Plaats van de elektrode bij diepe hersenstimulatie

Bijwerkingen diepe hersenstimulatie Ü Tintelend gevoel Ü Tijdelijke verslechtering van de symptomen Ü Spraakproblemen als fluisteren en woordvormingsproblemen Ü Problemen met het gezichtsvermogen (dubbel zien) Ü Duizeligheid of "licht gevoel in het hoofd" (evenwichtsproblemen) Ü Spierzwakte of gedeeltelijke verlamming in aangezicht of ledematen Ü Abnormale, onwillekeurige bewegingen Ü Bewegingsstoornissen of verminderde coördinatie Ü Schokkerige stimulatie ("schokken“) Ü Doof gevoel Ü Risico’s m. b. t. de operatie en systeemcomplicaties Raadpleeg voor volledige informatie over bijwerkingen uw arts www. metronic. nl

Duodenale levodopa/ carbidopa (Duodopa)

Duodenale levodopa/carbidopa Ü Levodopa/carbidopa in gel vorm Ü Zelfde verhouding (4: 1) als gebruikelijke orale formules Ü Levodopa, werkt als dopamine Ü Carbidopa, remt de afbraak van levodopa in het lichaam buiten de hersenen, waardoor meer levodopa de hersenen bereikt Sm. PC Duodopa

Duodenale levodopa/carbidopa Ü Cassette van 100 ml • • Levodopa 20 mg/ml Carbidopa 5 mg/ml Ü Monotherapie, kan zonder andere Parkinson medicamenten gebruikt worden Ü Volledig vergoed Sm. PC Duodopa

Werking duodenale levodopa/carbidopa Voorspelbare en constante infusie van Levodopa in de dunne darm Meer continuïteit in opname Stabielere Levodopa concentraties in het bloed Afname van motorische fluctuaties en overbewegelijkheid Sm. PC Duodopa

De pomp Ü Draagbare pomp Ü Programmeerbaar voor een individuele dosering Ü Bij te stellen per 2 mg CADD-legacy pomp

De pomp Ochtend dosis Wordt ’s ochtends gegeven en heeft tot doel de mobiliteit te bevorderen binnen 30 min á 1 uur Continue dosis Houdt de plasma concentratie op hetzelfde niveau, zodat de patiënt gedurende de dag stabiel blijft Extra dosis Wordt gebruikt wanneer de patiënt een “off” fase heeft. Effect binnen 30 minuten Sm. PC Duodopa

Opnameperiode bij aanvang Stap 1: Plaatsten tijdelijke neussonde Ü Loopt via de neus naar de dunne darm Ü Testen reactie op Duodopa Ü Besluiten tot permanente toediening Sm. PC Duodopa

Opnameperiode bij aanvang Stap 2: Een PEG-J sonde wordt geplaatst Ü Verder optimaliseren van de juiste dosering. Ü De behandeling kan op elk moment worden beëindigd Ü Als de sonde wordt verwijderd geneest de wond Sm. PC Duodopa

PEG-J sonde

Hoe de pomp gedragen kan worden

Bijwerkingen Duodenale levodopa/carbidopa Ü Verminderde eetlust – anorexie Ü Hallucinatie, verwarring, nachtmerries, slaperigheid, vermoeidheid, slapeloosheid, depressie met zeer zelden zelfmoordpoging, euforie, dementie, psychotisch episodes, gevoel van stimulatie Ü Dyskinesie, choreatische bewegingen en dystonie, on-off episodes, duizeligheid Ü Hartkloppingen, onregelmatige hartslag Ü Orthostatische hypotensie, neiging tot flauwvallen, syncope Ü Misselijkheid, braken, droge mond, bittere smaak Ü Technische aspecten aanzien van (de plaatsing van) het systeem raadpleeg de bijsluiter voor volledige informatie over bijwerkingen Sm. PC Duodopa

Vragen?

Back-up slides

Verschillende medicijnen Stofnaam Merk Soort Bedrijf levodopa Madopar Levodopa Roche, generiek levodopa Sinemet Levodopa MSD, generiek levodopa Stalevo Levodopa + entacapon Novartis pramipexol Sifrol Dopamine agonist Boehringer Ingelheim rotigotine Neupro Dopamine agonist UCB Pharma ropinirol Requip Dopamine agonist GSK bromocriptine Parlodel Dopamine agonist Meda Pharma pergolide Permax Dopamine agonist Eli Lilly, generiek amantadine Symmetrel Onbekend (anti-virology) Novartis selegiline Eldepryl MAO-B Generiek rasagiline Azilect MAO-B Teva apomorfine Apo-Go Dopamine agonist Apotheekzorg levodopa Duodopa Levodopa Abb. Vie DBS Operatie Medtronic

Bekende mensen met Parkinson Ü Mao Zedong (1893 - 1945) Ü Paus Johannes Paulus II (1920 - 2005) Ü Prins Claus (1926 - 2002) Ü Yassar Arafat (1929 - 2004) Ü Mohammed Ali (1942) Ü Ozzy Osbourne (1948) Ü Michael J Fox (1961) Ü Jerney Kaagman (1947)