Begeleidingsvisies bij het verouderingsproces van mensen met een
Begeleidingsvisies bij het verouderingsproces van mensen met een verstandelijke beperking Joris van Puyenbroeck HUBrussel VLEKHO-HONIM
Hoe denken we? • De algemene levensverwachting stijgt • Mensen met een handicap worden ouder • Het verouderingsproces is problematisch – Probleem x – Probleem y “ouder wordende mensen + handicap” – Probleem z • De benodigde professionele zorg neemt toe – Er zijn meer middelen nodig – Er is meer specialisatie nodig “WAT NU? ” VLEKHO-HONIM
Illustr : levensverwachting • Mensen zonder verstandelijke beperking = 75 à 81 j • Mensen met verstandelijke beperking = 70 à 74 j • Mensen met het Down Syndroom = 55 j (licht/matig) , 47 j (ernstig), 42 j (diep) VLEKHO-HONIM
Illustr: evolutie gebruikers TNW (VAPH) VLEKHO-HONIM
Illustr : Gezondheidsrisico’s voor mensen met Down Syndroom Wat? Meer bij DS? arthritis ontsteking van gewrichten + osteoporose het verminderen van de beendermassa, en daardoor beenbreuken, buiging van de ruggewervel + hoge bloeddruk gevaar op hart-, nierproblemen hartproblemen hartritmestoornissen, verminderde bloedcirculatie + bewegingsproblemen bv. ziekte van Parkinson, dyskinesie hoorproblemen gehoorverlies of bv. tinnitus : oorsuizen + zichtsproblemen bv. verkalking van de lens, vliesvorming, glaucoom + + dementie aantasting van de hersenen ++ 22% bij 40+, 56% bij 60+ hypothyroïdie schildklieraandoening + obesitas zwaarlijvigheid + chronische sinusitis infectie van de schedelholtes + huidaandoeningen +
Onderzoek zorg/begeleidingskenmerken aanbieders VAPH (2006) • Bevraging van VAPH aanbieders die >6 OWPH ondersteunen (N=66) • Zorgkenmerken en begeleidingsvisie – Accommodatie en personeel – Begeleiding en methodes – Visie en attitude VLEKHO-HONIM
Infrastructuur • Aanpassingen: – Muurhandvat(t)en (68%) – Sanitair (66%) – Rolstoeltoegankelijkheid (66%) – Bedden (62%) – Tilapparaten (53%) – Betere verlichting, traplift, aangepast meubilair, oproepsystemen en automatische deuren. VLEKHO-HONIM
Personeel • Verpleger en bejaardenverzorger (58%) • Hogere bezetting voor ouderen (39%) – Medisch (45%) – Verlies vaardigheden (41%) – Psychosociale begeleiding (24%) • Meer permanentie, verpleging, assistentie en aangepaste dagbesteding • Vorming: geen (18%), soms (52%), regelmatig (30%) • 58% : Onvoldoende middelen VLEKHO-HONIM
Onderzoek ‘Inclusieve zorg’ (2007 -2009) • I. s. m. RWO Waasland • Regionaal Delphi-onderzoek • Focusgroepen en interviews (n=21): – Praktijkdeskundigen uit alle sectoren – Ervaringsdeskundigen – Mantelzorgers • Thema’s : wonen, werken/dagbesteding, familie/vrienden, en gezondheid/verzorging • Internet vragenlijst (n=33) – Wat zijn knelpunten? – Wat zijn oplossingen? VLEKHO-HONIM
Hebt u het gevoel dat de zorg/ondersteuning/begeleiding van de doelgroep beter kan of moet? VLEKHO-HONIM
Inclusieve zorg betekent voor u: Gespecialiseerde zorg: het ontwikkelen en uitbreiden van specifieke, aangepaste zorg voor ouder wordende mensen met een verstandelijke beperking (doelgroep- en leeftijdsspecifiek). VLEKHO-HONIM
Inclusieve zorg betekent voor u: Leeftijdsinclusie: het opnemen van ouder wordenden in de ondersteuningsmodaliteiten voor jongere mensen met een handicap (doelgroepsspecifiek). VLEKHO-HONIM
Inclusieve zorg betekent voor u: generische inclusie: het meenemen van ouder wordenden in de ondersteuningsmodaliteiten voor oudere mensen zonder handicap (leeftijdsspecifiek). VLEKHO-HONIM
Inclusieve zorg betekent voor u: Inclusie: het begeleiden van ouder wordenden in de context waar ze zelf graag oud willen worden. VLEKHO-HONIM
Illustr. Knelpunten wonen (2008) NA Er is plaats tekort in de tehuizen niet werkenden van het Vlaams Agentschap (VAPH). 0% 0% 0% 19% 81% De overstap naar een rusthuis gaan is voor diegenen uit de doelgroep die gebruik maken van VAPH een dure zaak. 0% 0% 4% 37% 33% In het dienstencentrum van het OCMW is het personeel niet opgeleid om met de doelgroep om te gaan. 0% 4% 7% 44% 26% De ouders zijn vaak te oud, en de familie niet in staat om voor de persoon met een handicap te zorgen. 4% 11% 4% 41% 37% Er wordt te vaak geen netwerk gecreëerd rond de cliënt vóór de crisissituatie ontstaat bij overlijden van de ouders. 0% 5% 45% 50% 0% NEU EWA HA
Kwaliteit van leven > Kwaliteit van zorg • Ouder worden is voor iedereen anders • Waardevolle dingen des levens zijn dezelfde voor mensen mét en zonder handicap • Meten van zorgzwaarte/zelfredzaamheid is niet de enige indicator voor KVL • Nood aan vraagverduidelijking: levenswensen en –plannen • Verschillende ‘domeinen’ van kwaliteit van leven VLEKHO-HONIM
Vragen 1. Wat is de visie op het verouderingsproces? 2. Wat is de visie op de begeleiding van het ouder worden, al dan niet met handicap? 3. Wat is nodig om een goede begeleidingsvisie te realiseren? VLEKHO-HONIM
1. Visies op ‘succesvol’ ouder worden • Gerontologie – “Disengagement”: temporiseren – “Activity”: actief blijven – “Continuity”: gewoontes verderzetten – “Adaptation”: zich aanpassen, compenseren • Levensloop theorieën – Ontwikkelingstaken (Erikson), bv. ego-integriteit – Ook winst, niet enkel verlies (Baltes), bv. statische ervaring i. p. v. dynamische intelligentie Plasticiteit, multidirectionaliteit, contextualiteit, historische imbedding (Baltes) VLEKHO-HONIM
VLEKHO-HONIM
2. Onderzoek Begeleidingskenmerken VAPH (2006) • Revisie handelingsplan – 35% : eenmaal per jaar – 40% : eenmaal per twee jaar – 25% : minder frequent • Leeftijd als criterium voor samenstelling woongroepen – 45% : belangrijk – 47% : onbelangrijk • Leeftijd begeleider onbelangrijk (91%) VLEKHO-HONIM
2. VAPH Begeleiding (2006) • Pensioen – Vaste leeftijd: 24% – Variabel : 76% • Specifieke activiteiten – Nodig : 89% – Moeilijk haalbaar : 44% – Reminiscentie, retro-activiteiten, … : 73% – Dementiescreening : 45% – Palliatieve zorgen : 64% VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisie voorzieningen VAPH • Sociale contacten blijven ook op oudere leeftijd belangrijk. (6 -10; 9, 4) • Het opzetten/onderhouden van een ondersteunend sociaal netwerk blijft ook voor ouder wordenden een must. (6 -10; 9, 2) • We laten voor oudere mensen wat ruimte voor inactiviteit. Een rustiger tempo is aangewezen. (610; 9) • Wij respecteren dat oudere mensen zich liever wat terugtrekken, zeker in confrontatie met jongere mensen. (0 -10; 8, 4) VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisie voorzieningen VAPH • Het is belangrijk voor een ouder wordende persoon om zelfredzaam te blijven, ook bij verlies van bepaalde functies (bv. minder mobiel, gehoor- en gezichtsverlies). (0 -10; 8, 3) • Ook als objectieve factoren (zoals woonomgeving, medische situatie) niet optimaal zijn, blijven we de keuze van de ouder wordende, bv. om in zijn vertrouwde omgeving te blijven, zoveel mogelijk respecteren. (3 -10; 8, 2) • Ook op oudere leeftijd maken we met de personen zelf toekomstplannen. (1 -10; 8, 2) VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisie voorzieningen VAPH • We besteden impliciet of expliciet aandacht aan het ophalen van herinneringen, in 1 -1 begeleiding of in een groep. (5 -10; 8) • Ook bij ouder wordenden willen we ruimte maken voor nieuwe initiatieven, zodanig dat zij nog nieuwe dingen leren kennen. (4 -10; 7, 9) • Indien we het interieur van de woonruimtes/activiteitsruimtes kunnen/mogen aanpassen kiezen we voor gezelligheid: oudere meubelen, antieke voorwerpen, persoonlijk bezitsvoorwerpen. . . herkenbaarheid staat centraal. (4 -10; 7, 8) VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisies voorzieningen VAPH Ouderdomsproblemen willen we zoveel mogelijk compenseren met allerlei hulpmiddelen. 0 10 7, 7 We willen oudere mensen geen onnodige nieuwe initiatieven opdringen, indien ze daar geen zin in hebben. Op hun leeftijd weten deze mensen wel al wat ze willen en wat niet. 0 10 7, 4 Een ouder wordende persoon moet zowel fysiek als psychisch actief blijven. Dit willen we gericht stimuleren. 2 10 7, 4 In de planning/organisatie van een doordeweekse dag mogen oudere mensen, meer dan jongeren/volwassen, zelf beslissen of ze deelnemen aan een activiteit of niet. 0 10 7, 1 We proberen een ouder wordend persoon zijn vroegere activiteitenpatroon zo lang mogelijk te laten voortzetten. 2 10 7, 1 We moeten oudere mensen tot niets verplichten indien het niet strikt noodzakelijk is. 0 10 6, 9 VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisies voorzieningen VAPH • Oudere mensen dienen actief te worden gestimuleerd door middel van (non)-verbale instructies. (4 -10; 6, 8) • We focussen bij oudere mensen op het ‘hier en nu’, zodanig dat ze zich kunnen blijven oriënteren in tijd en ruimte. (0 -10; 6, 5) • Bij oudere mensen moet men focussen op “vroeger”, op de herinneringen, want dit is hun belevingswereld. (0 -10; 5, 4) VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisies • Activerend/socialiserend – Ouderen moeten actief en onafhankelijk blijven – Compensaties door hulpmiddelen – Voorzetting activiteiten – Nieuwe dingen verkennen – Sociale relaties behouden en uitbreiden – Toekomstplanning VLEKHO-HONIM
2. Begeleidingsvisies • Temporiseren – Rustiger aan doen – Geen geforceerde participatie aan activiteiten – Geen nieuwe dingen doen – Respect voor keuze – Bekende huisomgeving • Therapeutisch – Realiteitsoriëntatie en/of validatie – Stimulatie, compensatie VLEKHO-HONIM
Doelstellingen perssonsgerichte begeleiding • Person-centred / relation-centred approach (Christine Bigby) – “Sense of continuity and security”: wonen – “Sense of purpose”: dagbesteding/werk – “Sense of belonging”: sociale netwerk – “Sense of health”: gezondheid (Mike Nolan) – “Sense of achievement”: succesvol zijn – “Sense of significance”: zinvolheid, respect VLEKHO-HONIM
Mantelzorg Zelfstandig wonen Kennis van het aanbod Plannen “Aanpassingen” “Hulpmiddelen” “Verhuizen” Grenzen aan specialisatie 3. Model problemen ‘wonen’ Rust- en verzorgingstehuizen Ambulante reguliere hulp Omgaan met handicap Grenzen aan beleid N E K Ambulant VAPH Residentieel VAPH M A S EN ER W Andere gespecialiseerde Woonvoorzieningen, bv. GGZ Omgaan met ouderdom Vraagverduidelijking en planning Vinden van oplossingen, informeren VLEKHO-HONIM
3. Model problemen ‘dagbesteding/werk/vrije tijd’ Bij familie bezig zijn “Pensioen” “Leren” “Contacten” “Mobiliteit” Grenzen aan beleid Dagcentra VAPH Arbeid VAPH Grenzen aan specialisatie Kennis van het aanbod Plannen Vrijwilligerswerk Dagverzorgingscentrum Vrijetijdsvereningen Seniorenverenigingen ER W N E K Omgaan met handicap M A S EN Omgaan met ouderdom Vraagverduidelijking en planning Vinden van oplossingen, informeren VLEKHO-HONIM
3. Model problemen ‘familie/vrienden’ Relaties met familie en vrienden “Eenzaamheid” “Betutteling” “Gedragsproblemen” Grenzen aan beleid Samenleving Verenigingsleven Omgaan met handicap Uitsluiting Inclusie N E K ER W EN M A Voorzieningen VAPH S Samenwerken met familie Band met personeel Grenzen aan specialisatie Bij bekenden/familie zijn Vraagverduidelijking en planning Vinden van oplossingen, informeren VLEKHO-HONIM
3. Model problemen ‘gezondheid/verzorging’ Gezonde levensstijl “verpleging” “draaglast” Grenzen aan beleid S Huisarts Thuisverpleging Verzorgingstehuis Ziekenhuis EN Omgaan met handicap K R E W EN Voorzieningen VAPHAM Zorgzwaarte Gebrek aan verpleging Stervensbegeleiding Grenzen aan specialisatie Bij familie gezond zijn Vraagverduidelijking en planning Vinden van oplossingen, informeren VLEKHO-HONIM
3. Prioriteit bepaling 1. Bij familie thuis -Mantelzorg -Netwerking -… 2. Reguliere zorg -Specialiseren -Deskundigheid handicap -… 5. Beleid - Wachtlijsten - Samenwerking mogelijk maken - Flexibilisering -… 3. Gespecialiseerde zorg 4. Samenleving -Specialiseren -Deskundigheid ouderdom -… -Sensibiliseren -Inclusie -… 6. Traject VLEKHO-HONIM diagnostiek, trajectbegeleiding, verhuis plannen, nazorg…
Conclusie in vraagvorm 1. Wat is uw visie op het verouderingsproces? 2. Wat is uw visie op de begeleiding van het ouder worden, al dan niet met handicap? 3. Wat is nodig om een goede begeleidingsvisie te realiseren? VLEKHO-HONIM
- Slides: 35