Begeleiding van leermobiliteit EUROGUIDANCE Vlaanderen 1 Inleiding The

Begeleiding van leermobiliteit EUROGUIDANCE Vlaanderen 1

Inleiding The Education Results Study van Hansel (2005, voor AFS Intercultural Programs) toont aan dat: • • 21% geen enkel probleem had tijdens het verblijf 20% problemen had om zich aan te passen aan gewoonten en het dagelijks leven in het buitenland (bijv. etenstijd) 17% vermeldt een intercultureel probleem gelinkt aan hun autonomie (bijv. als vrouw niet alleen over straat mogen lopen) 17% problemen had met de wijze van communicatie (formeel/informeel) 15% problemen ondervond bij politieke of sociale discussies (bijv. ‘liberaal’ kan andere betekenis hebben, homohuwelijk) 13% de nieuwe cultuur aanvoelde als koud en niet-communicatief (bijv. begroeting van collega’s) 13% problemen ervaarde in verband met sommige sociale contacten (gastfamilie, …) 6% problemen had omwille van misverstanden door het 2 spreken van een andere taal

Inleiding Kwalitatief onderzoek van Euroguidance Vlaanderen bij 20 jongeren (Vanraepenbusch) leidde tot volgende bevindingen: • • • 5 van de 20 studenten die hun mobiliteitservaring stopzetten (19 Erasmus en 1 opstart van een zaak in het buitenland) besloten ook met hun studies te stoppen Vaak sterke studenten met hoge verwachtingen, perfectionistisch ingesteld Voor de meerderheid de eerste kans om over hun mobiliteitservaring te spreken Peer-uitwisseling werd zeer waardevol bevonden Enkele concepten uit onderzoek bleken relevant voor hen: Triggers, Concentrische cirkel, … 3

Inleiding → Uit mislukkingen kunnen we leren ! Hoe kunnen we leermobiliteit bij jongeren verbeteren of bijdragen aan deze verbetering? → Op basis van literatuur, onderzoek en eigen ervaringen bekijken we enkele modellen die ons beter doen begrijpen wat er gebeurt tijdens leermobiliteit. → Inspiratie en bruikbare informatie zijn ook te vinden in de studie van Carla Bracke “Onderzoek naar de omkadering voor Vlaamse jongeren die naar het Zuiden trekken” in opdracht van Kleurrijk Vlaanderen (2008). 4

Het belang van triggers Long-term Effects of the Participation in International Youth Exchange Programmes on the Participants’ Personality Development. Studie van het International Youth Exchange and Visitor’s Service of the Federal Republic of Germany (IJAB, ‘ 05) → Triggers zijn specifieke situaties, positief of negatief, die op het moment zelf indruisen tegen de verwachtingen en jaren na de uitwisseling nog herinnerd kunnen worden. Meestal hebben triggers te maken met: - ervaren verschillen tijdens de uitwisseling (voeding, gender…), - contacten met de ‘significante anderen’ (andere deelnemers, inspirerende docent, lokale verantwoordelijken voor het programma, …), - het groepsgebeuren (conflicten, gevoel van samenhorigheid…) 5 en gastvrijheid (relatie met de gastfamilie…).

Het belang van triggers - Positieve triggers zullen positieve effecten hebben op de persoonlijke ontwikkeling van de jongere; - Negatieve triggers zullen hierop een negatief effect hebben. → Voorbereiding op een waaier van triggers waaraan men zal blootgesteld worden is belangrijk ! → De begeleiding tijdens de leermobiliteit zal gericht moeten zijn op het bewerkstelligen van positieve triggers én het leren omgaan met de negatieve. 6

De ‘Concentrische Cirkel benadering’ van Beulah Rohrlich 7

De ‘Concentrische Cirkel benadering’ van Beulah Rohrlich - De noden vermeld in het midden van de cirkel, zijn de noden die eerst moeten vervuld worden. Pas dan zal er ruimte zijn om naar een volgende cirkel over te stappen en te beantwoorden aan noden van een andere orde. - Impliciete boodschap: leermobiliteit van enkele weken geeft slechts beperkte ontwikkelingsmogelijkheden - Volledig artikel: ‘Expecting the Worst (or the Best!). What Exchange Programs should Know about Student Expectations. Occasional Papers in Intercultural Learning N° 16 (1993). 8

Cultuurshock en aanpassing ENKELE DEFINITIES: “Gevoelens van stress en onbehagen die ontstaan als men in een andere cultuur moet functioneren”. (Meulenberg, 2017) “Een shock veroorzaakt door de angst die ontstaat door het verlies van alle eigen tekens en symbolen of sociale contacten”. (Oberg, 1958) “De frustratie en de verwarring die veroorzaakt worden door een veelheid aan onvoorspelbare aanwijzingen”. (Adler, 1977) 9

Cultuurshock en aanpassing GRADATIES: 1. Cultuurverrassing: een kleinigheid die wordt opgemerkt, bv. hoe het toilet werkt (Franse toilet) 2. Cultuurstress: omgaan met kleine gebruiken en feiten: in rijen wachten, regels voor sociale contacten, … 3. Cultuurshock: de overkoepelende grote gebruiken en feiten, zoals het besef dat de ideeën en waarden totaal verschillend zijn dan die van jou (Bennett, 1993) 10

Cultuurshock en aanpassing : “U-curve” (Lysgaard, ‘ 55) --------------------------------→ TIJD 11

Begeleiding van Leermobiliteit -> Ondersteuning vooraf Doelstelling(en) mobiliteit verhelderen Praktische, inhoudelijke en culturele voorbereiding (a. d. h. v. checklists, theorie, simulaties, rollenspel) Opzetten communicatiekanalen met begeleiding (Skype, blog, FB, …) en thuisfront Verduidelijken Cultuurverrassing, -stress, -shock Belang van Coping Skills (omgaan met stress, cfr PDF) Mogelijke ‘Significante andere’ of ‘peergroep’ nagaan (vereniging, hobby, …) Taalvoorbereiding plannen (bijv. OLS bij ERA+ KA 1 v. a. 18 dagen leermobiliteit) 12

Begeleiding van Leermobiliteit -> Ondersteuning tijdens Monitoring en evaluatie (Skype, blog, FB, …) Bespreken van ervaringen rond Cultuurverrassing/ Cultuurstress/Cultuurschok Bewerkstelligen van positieve triggers én het leren omgaan met de negatieve. ‘Significante andere’ of ‘peergroep’ ok? Bespreken van Coping Skills Opvolgen verwerven vreemde taal 13

Begeleiding van Leermobiliteit -> Follow-up “De periode vlak na thuiskomst is cruciaal in het bestendigen van leerervaringen” (S. Kristensen, ‘ 17) Mogelijke processen: Reversie: wanneer de andere cultuur wordt verheerlijkt in vergelijking met de eigen cultuur Dualiteit: polarisatie van de cultuurverschillen Liminaliteit: zich noch in de eigen cultuur, noch in de vreemde cultuur thuis voelen, ‘verloren’ zijn → Helpen omvormen tot ‘wereldburgerschap’ 14

Begeleiding van Leermobiliteit -> Follow-up Bij een omgekeerde cultuurschok na thuiskomst kan begeleiding helpen om te reïntegreren in de thuisomgeving die zo vreemd geworden is. - Vooral bij lange-termijn leermobiliteit Kansen bieden verhaal te vertellen, ervaringen uit te wisselen (evt. met peers) Reflecteren over wat de deelnemer heeft geleerd: - Benoemen, verwerken, evalueren van ervaringen - Verbinden met hun verdere studietraject/loopbaan - Negatieve ervaringen kunnen zeer leerrijk zijn: tijdens een begeleidingsgesprek kan dit naar boven komen en gekaderd worden. Interpretatie en uitleg van triggers Bewust maken van de vooruitgang op vlak van zelfstandigheid, intercultureel leren, talen, … Buitenlandse partner proberen betrekken 15

Begeleiding van Leermobiliteit -> Follow-up Op langere termijn: Evaluatiemoment kan een paar maanden later herhaald worden, wanneer de jongere in staat zijn afstand te nemen van hun ervaringen en dus meer objectief kunnen oordelen. De jongeren kunnen een belangrijke rol spelen in de voorbereiding van anderen → meer realistisch beeld mobiliteit + peer learning. 16

Aandachtspunten Het hele proces is een voortdurende inspanning van alle betrokkenen. Zelden of nooit zal een keuzebegeleider betrokken worden bij ALLE aspecten aan mobiliteit. De inhoud van het begeleidingsproces is afhankelijk van de gegeven context. De begeleiding kan zich niet beperken tot een goede voorbereiding, maar begeleiding tijdens en de follow-up na de mobiliteit is minstens even belangrijk. Euroguidance Vlaanderen, 2017 17