BBY 207 Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri I http
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramsallaştırma, İşletimselleştirme ve Ölçme Yaşar Tonta H. Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi. Bölümü tonta@hacettepe. edu. tr http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/tonta. html Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Not F Bu slaytlarda yer alan bilgiler BBY 207 Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri dersi için hazırlanmıştır. Slaytlarda atıf yapılan kaynakların okuma listesinde tam bibliyografik bilgileri verilmektedir. Bazı kaynaklardan (özellikle Babbie, Karasar, Schutt, Kaptan) daha yoğun olarak yararlanılmıştır. Tüm alıntılar için spesifik olarak her zaman kaynak gösterilmemiştir. Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Plan Kavram F Kavramsallaştırma F İşletimselleştirme F Ölçme F SPSS Ödevi I F Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavram F Kavram: “Bir dizi gözlem, duygu ve düşünceyi özetleyen bir zihinsel imge” F Sözcüklerin günlük dilde gevşek kullanımı F Bilim dilinde sözcüklerle tam olarak ne demek istendiği açıklanmalı F Kavramlar kavramsallaştırma, işletimselleştirme ve ölçmenin temeli Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramsallaştırma F Bir terim kullanıldığında ne demek istendiğinin tanımlanması süreci F Tümdengelim kuramında kavramsallaştırma, soyut bir kuramın belirli parçalarını spesifik değişkenlerle sınanabilir denencelere dönüştürmeye yardımcı olur F Tümevarım kuramında kavramsallaştırma ilgili gözlemlerden anlam çıkarma sürecinin önemli bir parçasıdır Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Madde Kullanımı F F F F Y. T. ABD’de trafik kazalarında alkolün rolü %50 1 milyon kişi alkollü araç sürmekten tutuklanıyor Tutuklananların üçte ikisi uyuşturucu kullanıyor ABD’ye maliyeti yılda 4 milyar dolar Peki madde kullanımıyla ne kastediliyor? APA’nın “madde” tanımı: bir maddenin bireyin sosyal yaşamını ve kendine bakabilme fonksiyonlarını etkileyecek şekilde tekrarlı kullanımı “Madde bağımlılığı”: Bir maddeye karşı kişinin tolerans geliştirmesi ve aynı etkiyi elde edebilmek için daha fazla dozlarda alma ihtiyacı duyması ve içine kapanma deneyimi ve bir süre madde kullanmayınca krize girmesi Madde kullanımı nasıl ölçülüyor?
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Yabancılaşma F Çok boyutlu bir kavram F Güçsüzlük F Anlamsızlık F Kendi kendine yabancılaşma Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Yoksulluk F Kesin yoksulluk standardı (iki ay beslenmeye yetecek miktarda parası olması) F Göreli yoksulluk standardı (nüfusun en fakir % 5’i veya %10’u F Öznel yoksulluk: insanların kendilerine yeteceğini düşündükleri minimum gelir Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramların Ölçümü F Sosyal bilimciler madde bağımlılığı, yabancılaşma, yoksulluk, aşk, nefret, önyargı, köktendincilik gibi kavramları ve var olan her şeyi ölçebilir mi? F Kişinin sevgilisini günde kaç kez telefonla aradığını ölçebiliriz. Ama “aşk”ı ölçebilir miyiz? Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme F Nesneleri ve olayları bir değişkeni oluşturan özellikler aracılığıyla tanımlamak için gerçek dünyanın dikkatle ve istendik bir biçimde / kasıtlı olarak gözlenmesi Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Düşünceler, Kavramlar “Önyargılı” terimi kısa yoldan belirli özellikleri olan insanları tanımlamak için kullandığımız ve üzerinde anlaştığımız bir terim F Beynimizdeki düşüncelerin saklandığı çekmeceler F Bu düşüncelerle ilgili terimler üzerinde anlaşmaya kavramsallaştırma, sonuca ise kavram diyoruz (“şefkatli, sevecen, duygusal, çevreci, çapraz tohumlama vs. ) F Sözlükler toplumun üzerinde anlaştığı terimlerin resmi listesi F Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme Türleri F 1. Doğrudan gözlenebilenler (armutun sapı, üzümün çöpü) F 2. Dolaylı olarak gözlenebilenler (anket formları yoluyla) F 3. “Yapı”lar aracılığıyla gözlenebilenler (doğrudan/dolaylı olarak gözlenemeyen, ancak gözlemlere dayanan kuramsal yapı/yaratı-- IQ testi, “Kavram” bir yapıdır) Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Göstergeler, Boyutlar F Kadınlar erkeklerden daha şefkatli olup olmadığını nasıl ölçeriz? F Şefkatin göstergeleri F Şefkatin çeşitli boyutları (duygu, eylem, şefkat yöneltilen canlı türü, vs. ) F Kavramsallaştırmada hem boyutlar tanımlanır hem de her bir boyut için göstergeler belirlenir F Göstergelerin birbirinin yerine geçebilmesi Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramlar ve Gerçeklik F Kavramlar zihni görüntüler F Birbiriyle ilişkili gözlem ve deneyimleri özetliyor F Gözlem ve deneyimler gerçek F Kavramlar değil Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramların Tanımı F Gerçek tanım (belli bir varlığın temel doğasının veya özelliklerinin belirlenmesi; bilimsel araştırma için yetersiz) F Nominal (ismen) tanım (bir terime verilen anlamların tanımı) F İşletimsel tanım (ölçülebilir tanım; sosyoekonomik statü = gelir + eğitim düzeyi) – Son 12 aydaki geliriniz? – En son bitirdiğiniz okul? Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramsallaştırma tanımlama İşletimsel tanımlama Gerçek dünyada ölçme F İsmen Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramsallaştırma Örneği: Anomi I F F F F Y. T. Durkheim – Suicide (1897) Dinin intihar üzerine etkisi İklimin intihar üzerine etkisi Mevsimlerin intihar üzerine etkisi Böylece intihar eden kişiler hakkında bilgisi olmasa bile son derece bireysel bir olayla ilgili sonuçlara varmış İntihar toplumdaki anlaşmaların açık ve durağan olmamasından da kaynaklanıyor Başkaldırı ve değişim dönemlerinde bireyler kararsızlığa düşüyor, kendilerinden ne beklendiğini bilmiyorlar Bu durum karmaşaya, anksiyeteye ve hatta kişinin kendini öldürmesine yol açıyor
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Kavramsallaştırma Örneği: Anomi II F Anomi: Toplumun normalarının olmaması, kanunsuzluk F Durkheim anomi terimini toplumbilimsel bir kavram haline soktu F Anomi: “amaçlarla toplumun dayattığı araçlar arasındaki eşitsizlikten kaynaklanıyor” Robert Merton Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Anomi’nin Ölçümü F Leo Srole (1956) anomiyi ölçmek için 5 anket sorusu geliştirdi: F Kötüye gidiş F Bu nedenle çocuk doğurmak adil değil F Gününü yaşa, yarın ne olacağı belirsiz F Kimseye güvenme F Bu kötüye kamu yöneticilerinin umurunda değil, çünkü onlar ortalama insanların sorunlarıyla ilgilenmiyorlar Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ İşletimselleştirme F Kavramsallaştırma soyut kavramların rafine edilmesi ve tanımlanması F İşletimselleştirme gerçek dünyada kavramları temsil eden ampirik gözlemlerin yapılmasıyla sonuçlanacak spesifik araştırma prosedürlerinin geliştirilmesi Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ İşletimselleştirme Seçenekleri F Varyasyon dağılımı (gelir düzeyi) F İkili seçenekler F Uçlar arasındaki varyasyonlar Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme Düzeyleri F Özellik: Bir şeyin özelliği, niteliği (kadın, yaşlı vs. ) F Değişken: Özelliklerin matıksal seti (cinsiyet değişkeni için mantıksal set Erkek ve Kadın’dan oluşuyor) F K ve O süreçleri değişkenlerin ve bu değişkenleri oluşturan değerlerin belirlenmesi Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Değişkenler F Değerler tam olmalı F Her gözlem bir değer altında sınıflanmalı Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme Düzeyleri F Nominal – cinsiyet, doğum yeri, saç rengi, vs. F Sıralı – Mantıksal olarak sıralanabilen değerler (az-çok, sertyumuşak vs. , manga) F Aralıklı – Değerleri ayıran mesafe birbirine eşit ve anlamlı – Sıfır yokluk anlamına gelmiyor (IQ, sıcaklık) – 20 derece 10 dereceden iki kat sıcak değil F Oransal – Sıfır değerinin anlamı var – Yaş, üye sayısı, kütüphaneye gitme sıklığı vs. – Ayda 1000 YTL geliri olan 2000 YTL geliri olanın yarısı kadar kazanıyor Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ ANALİZ DÜZEYLERİ: ÖZET Y. T. DEĞİŞKE N TÜRÜ KATE GORİL ER BİRBİR İNDEN AYRIL ABİLİR KATEGO RİLER BİRBİRİN DEN KESİNLİK LEAYRIL ABİLİR VAKALAR KATEGORİ YE AYRILABİLİ R KATEGOR İLER SIRALAN ABİLİR KATEGORİL ER BİRBİRİNDE N EŞİT ARALIKLAR LA AYRILABİLİ R NOMİNAL X X X SIRALI X X ARALIKLI X X X ORANLI X X X SABİT SIFIR DEĞERİ VAR X Kaynak: http: //edf 5481 -01. fa 02. fsu. edu/Guide 2. html
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme Düzeyleri Niçin Önemli? I F Yaş (oransal) – ortalaması, standart sapması alınabilir F Cinsiyet? (nominal) – Erkek-kadın yüzdesi verilebilir; ort. /SS olmaz) F Dindarlık (sıralı) – Likert ölçeği (dağılım verilebilir) Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçme Düzeyleri Niçin Önemli? II Ölçümler en ayrıntılı düzeyde yapılmalı F Oransal ölçüm sıralı ya da nominal olarak da rapor edilebilir F – örneğin yaş bilgisini genç, orta yaşlı, yaşlı diye sıralı da verebiliriz, 1970 öncesi/sonrası doğanlar diye nominal de F Tersi doğru değil – Genç, orta yaşlı, yaşlı şeklinde veri topladıysanız bunu oransala çeviremezsiniz F Y. T. Ölçme düzeyleri uygulanacak istatistik testleri belirler
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ İşletimselleştirme Örnekleri F Kadınlar erkeklerden daha mı şefkatli? F Sosyoloji öğrencileri dünya sorunları hakkında daha mı bilgili? F Yaşamak için İstanbul mu yoksa Ankara mı daha iyi bir yer? F Kampustaki en gözde öğretim üyeleri kimler? Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Soru Sorma Teknikleri F Anket F Görüşme F Deney F Alan Y. T. araştırması
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Soru Türleri F Açık uçlu – kapalı uçlu sorular – Açık uçlu yapısal değil, değerlendirmek zor F F F F F Y. T. Seçenekler açık olmalı Diğer seçeneği olmalı Çift önermeli sorulmamalı Yanıtlayanlar işin ehli olmalı Yanıtlayanlar yanıtlamak istemeli Sorular ilgili olmalı Sorular kısa olmalı Negatif sorulmamalı Önyargılı soru ve sözcüklerden kaçınılmalı
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçüm Kalitesi: Güvenilirlik F Güvenilirlik – farklı ölçümlerin aynı sonucu vermesi – ama ölçümler yanlış olabilir F Güvenilir ölçümler yapma yöntemleri – Test – yeniden test – Yarıya bölme yöntemi – Bilinen ölçüleri kullanma – Araştırmacıların güvenilirliği F Güvenilirlik Y. T. tutarlılığın bir fonksiyonu
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Ölçüm Kalitesi: Geçerlilik F Ölçümün araştırılan kavramın gerçek anlamını yansıtıp yansıtmaması F Yüz geçerliliği (işçi moralini ölçme) F Ölçüyle ilgili geçerlik (sürüş test sonuçları) F Yapı geçerliliği (evlilikte mutluluk; mutlu olanlar daha mı az aldatıyorlar? ) F İçerik geçerliliği (ölçmenin bir kavramın farklı anlamlarını ne kadar kapsadığı) Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Geçerlilik - Güvenilirlik Güvenilir Ama geçerli değil Y. T. Geçerli ama güvenilir değil Geçerli ve güvenilir
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ SPSS Ödevi I F İntihar Y. T. araştırması
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Y. T.
BBY 207: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri I http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~tonta/courses/fall 2004/bby 207/ Y. T.
- Slides: 36