BBREK FONKSYON TESTLER KAN ELEKTROLTLER ASTBAZ PARAMETRELER DEERLENDRME
BÖBREK FONKSİYON TESTLERİ KAN ELEKTROLİTLERİ ASİT-BAZ PARAMETRELERİ DEĞERLENDİRME ve YORUMLAMA Dr. Şehsuvar Ertürk Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı
n n Thanks to the discovery of a new catalytic RNA, a chemical biologist can satisfy his student’s curiosity… The work elegantly demonstrates a new approach to the study of ancient molecules – and also reminds me that our youngest students can ask some of the best questions. Liu DR. Nature 444: 975, Aralık 2006
Amaç/hedef n n n Böbreğin fonksiyonlarını bilmek Böbrek fonksiyon testlerini öğrenmek Plazma elektrolitlerinin normal değerlerini ve bozukluklarını öğrenmek Kan gazları normal değerlerini öğrenmek Vücut sıvı volümü-sodyum ilişkisini kavramak
Böbrek fonksiyonları n n n Su ve elektrolit dengesinin sağlanması Asit-baz dengesinin sağlanması Kan basıncı regülasyonu Hormon oluşturma ve salgılama Nitrojen yıkım ürünlerinin atılması Glomerüler ultrafiltrasyon
Renal kan akımı n Kalp debisinin yaklaşık %25’i böbreklerden geçer Renal kan akımı: 1000 ml/dk/1. 73 m 2 Renal plazma akımı: 600 ml/dk/1. 73 m 2
Glomerüler filtrasyon hızı n n Böbreğin işlevsel üniteleri olan glomerüller, gelen plazmayı filtre ederek proteinsiz kısmını tübüler sisteme (Bowman aralığı) iletirler. Normalde GFH: Erkek: 130± 18 ml/dk/1. 73 m 2 Kadın: 120± 14 ml/dk/1. 73 m 2
Glomerüler kan akımı İdrar n Kan Plazma Ultrafiltrat n İdrar n n 1000 ml/dk 600 ml/dk 125 ml/dk (180 L/gün) 1. 25 ml/dk (1. 8 L/gün)
Glomerüler filtrasyon hızı Azalma İşlevsel renal doku/kitle miktarı Nitrojen yıkım ürünleri birikimi
Glomerüler filtrasyon hızı n Diürnal varyasyon gösterir (Gece en düşük, öğlen sonu en yüksek) n n Erkeklerde kadınlardakinden yüksektir Otuz yaşından sonra her dekatta 10 ml/dk azalır Gebelik ve erken dönem Tip 1 DM’de artar Vücut sıvı volümü azaldığında azalır
Serum kreatinin n n Asemptomatik erişkinlerin taramasında kullanılır Kas kreatin’den oluşan yıkım ürünüdür Yaş, cinsiyet, kas kitlesi, renal fonksiyonların stabilitesi göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır.
Serum kreatinin n n Normalin üst sınırı: 5 yaş : 0. 6 mg/d. L 40 yaş: 1. 2 -1. 3 mg/d. L Erkeklerde %10 kadar yüksektir Gebelerde düşüktür 40 yaşından sonra artmaz Renal fonksiyonun %50’si kaybolmadıkça, serum kreatinin normalin üst sınırını geçmez
Üre n n n Protein metabolizmasının primer son ürünü, vücuttan nitrojen atılımının en önemli formudur Karaciğerde sentezlenir Klinik pratikte üre ya da BUN (kan üre azotu) olarak ölçülür Protein alımı arttıkça artar Renal fonksiyonu normal, 70 g/gün protein alan bir erişkinde BUN: 15 mg/dl
BUN/Kreatinin oranı n n n Normalde 10 -15 civarındadır. Volüm eksikliğinde artar (Genellikle>20) Volüm artışında azalır
GFR için ideal madde n n Glomerüllerden serbestçe filtre edilebilmeli Tübüler metabolizma, reabsorpsiyon, sekresyona uğramamalı İnülin klirens altın standard
GFR tahmininde endojen kreatinin klirens n n n Kreatinin Proteine bağlanmaz Molekül ağırlığı 113 Dalton’dur Böbrekte metabolize olmaz (Küçük bir kısmı GIS yolu ile atılır) n n Proksimal tübülde reabsorbe edilmez Proksimal tübüler sekresyona uğrar (total atılan kreatinin’in %5 kadarı)
Endojen kreatinin klirens UCr CCr= x. V PCr n n n UCr: İdrar kreatinin (mg/d. L) PCr: Plazma kreatinin (mg/d. L) V : İdrar hacmi (ml/dk)
GFR tahmininde kreatinin n Cockcroft-Gault formülü GFR= (140 -Yaş) x V. Ağ / SCr x 72 Kadın x 0. 85
GFR tahmininde kreatinin n MDRD formülü Modification of Diet in Renal Diseases Study GFR= 186 x (SCr)-1. 154 x (Yaş)-0. 203 Kadın Zenci x 0. 742 x 1. 212
GFR tahmininde kreatinin Kreatinin GFR 1 mg/d. L Normal 2 mg/d. L %50 4 mg/d. L %25 (GFR = 1/Serum kreatinin)
Serum elektrolitleri n n n n Renal hastalık Hipertansiyon Kalp yetmezliği Ödem Karaciğer sirozu KOAH Asit-baz denge bozukluğu düşünülen hastalar
Sodyum n n n ESS’nin en önemli katyonu ve plazma osmolalitesinin en önemli belirleyicisi E, K farksız Yaşla değişim göstermez Diyet sodyumundan etkilenmez Sıvı alımı-atılımından etkilenir Normal serum [Na+] : 138 -142 m. Eq/L
n Serum [Na+]< 134 Hiponatremi n Serum [Na+]> 145 Hipernatremi
Hiponatremi/hipernatremi n Plazma osmolalitesi ölçüm/hesaplama n Vücut sıvı volüm durumu n İdrar miktarı ve sodyumu
Plazma osmolalitesi n Çözücünün birim ağırlığında çözünen partikül sayısı Normal Posm : 285± 10 m. Osm/kg H 2 O Posm = 2 x [Na+] + Glukoz/18 + BUN/2. 8
Potasyum n n n İntrasellüler ortamın en önemli katyonu E, K farksız Kan örneklemesi önemli!! (Tekrar tekrar yumruk sıkmak, kan örneğini iğneden püskürtmek, kanı bekletmek) Normal serum [K+] : 3. 6 -5. 0 m. Eq/L
n Serum [K+]< 3. 5 Hipokalemi n Serum [K+]> 5. 5 Hiperkalemi
Hipokalemi/hiperkalemi n Kan örneklemesi doğru yapıldı mı? n EKG !!!
Arteriyel Kan Gazları Analizi p. H = 7, 36 -7, 44 (7. 40) Pa. CO 2 = 36 -44 mm. Hg (40) (HCO-3) = 22 -26 m. Eq/L (24)
Asit-Baz dengesizliklerinde arteriyel kan gazları Asit baz Bozukluğu Primer Değişiklik Kompansatuvar Değişiklik Respiratuvar Asidoz p. CO 2 HCO 3 Respiratuvar Alkaloz p. CO 2 HCO 3 Metabolik Asidoz HCO 3 p. CO 2 Metabolik Alkaloz HCO 3 p. CO 2 Amaç sabit Pa. CO 2 / HCO 3 Oranı
Asit-Baz bozukluğuna uygun fizyolojik yanıtlar Bozukluk Met. Asidoz Met. Alkaloz Primer olay HCO 3 1. 0 HCO 31. 0 Resp. Asidoz Akut Kronik p. CO 2 10 Resp. Alkaloz Akut Kronik p. CO 2 10 Yanıt p. CO 2 1. 0 -1. 5 p. CO 2 0. 25 -1. 0 HCO 3 4. 0 HCO 3 1. 0 -3. 0 HCO 3 3. 0 -5. 0
OLGU n n n 70 yaşında kadın hasta Geçirilmiş miyokard infarktüsü ve konjestif kalp yetersizliği mevcut Diüretik, aspirin, isosorbide dinitrate ve yaygın eklem ağrıları sebebi ile ibuprofen alıyor Dispne, Ortopne ve PND tanımlıyor Göğüs ağrısı yok Günde bir paket sigara içiyor
Fizik muayene n n n Vücut ağırlığı: 82 kg Kan basıncı: 135/80 mm. Hg Nabız sayısı: 90/dk, Solunum sayısı: 22/dk, Vücut sıcaklığı: 37 C Cild nemli, perifer hafif soğuk Boyun venleri dolgun Akciğer alt 1/3 bilateral ince raller Kalpte S 3 ve S 4 +, apeksde 3/6 pansistolik üfürüm Bilateral karotislerde ve göbek sol kenarında üfürüm Obez, KC ele gelmiyor, Pretibial 3+ ödem
Laboratuvar bulguları n n n n [Na+]: 128 m. Eq/L [K+]: 2. 9 m. Eq/L [Cl-]: 90 m. Eq/L Kreatinin: 1. 5 mg/d. L BUN: 38 mg/d. L KŞ: 110 mg/d. L Tam idrar: Dansite 1. 025, protid-şeker yok, mikroskopi normal İdrar elektrolitleri: [Na+]<10; [K+]: 30 m. Eq/L
n n Hastanın ayırıcı tanısını yapınız. Laboratuvar bulgularını yorumlayınız.
Diüretik (furosemide), ACE inhibitörü ve ek oral potasyum sonrası 7. gün n n n n Halsizlik, adele güçsüzlüğü tanımlıyor Önerilen ilaçları ve ek olarak ibuprofen almış KB: 90/65 mm Hg NS: 40/dk SS: 22/dk Cild kuru, perifer soğuk Akciğer bazallerinde tek tük raller Kalp ritmi normal, S 3 ve S 4 yok, apeksde 2/6 pansistolik üfürüm 1+ pretibial ödem
Laboratuvar bulguları n n n [Na+]: [K+]: [Cl-]: Kreatinin: BUN: KŞ: 130 7. 1 92 3. 2 50 115 m. Eq/L mg/d. L
n n Mevcut laboratuvar bulguları ışığında ayırıcı tanı yapınız. Bu durumda hastaya acil tedavi gerekli midir? Tartışınız.
- Slides: 37