BARI ETM 1 Bar ark Sayg Drstlk Sevgi

BARIŞ EĞİTİMİ 1

Barış Çarkı Saygı Dürüstlük Sevgi BARIŞ Hoşgörü Paylaşım Empati Sorumluluk 2

Barış Şarkıları Barış Sözleri BARIŞ AĞACI Barış Şiirleri Barış İnsanları Barış Eğitimi 3

Barış Sözleri • Barış üzerine. . . • Gündelik yaşamımızda gülümsemeyi becerebilsek, barışçı ve mutlu olabilsek, bundan yalnız biz değil herkes karlı çıkardı. Barış çalışmasının en temel biçimi budur. • Uzlaşmak korkaklık değildir. Tieh Nhat Hanh John F. Kennedy • Düşmanlarımı onlarla dost olduğum zaman yok etmiş olurum. Abraham Lincoln 4

BARIŞ ŞİİRLERİ Barış Çocuğun gördüğü düştür barış, annenin gördüğü düştür barış, ağaçlar altında sevdalıların sevda sözleridir barış; Gözlerinin içinde uçsuz bucaksız bir gülümseme elinde yemiş dolu bir zembil ve alnında ter tomurcukları, Pencerede suyu soğutan testideki damlalar gibi; Akşam üstü eve dönen babadır barış, Dünyanın yüzünde yara izleri kapanırken ağaçlar diktiğimizde havan mermilerinin kazdığı çukurlara; Yangının kavurduğu yüreklerde ilk tomurcuklarını açarken umut ve ölüler kanlarının boşa gitmediğini bilerek yana dönüp içerlemeksizin uyuyabildiklerindedir barış… 5

Barış yemek kokusudur tüten, Aksamlayın arabanın yolda durmasının korkutmadığı, Kapı çalınmasının dost demek olduğu, Ve pencereyi saat başı açmanın renklerinin uzaktaki çanlarıyla gözlerimizin bayram etmesini sağlayan gökyüzü demek olduğu zamandır barış; Barış bir bardak sıcak süt ve bir kitaptır, Uyanan çocuk önünde başaklar birbirlerine eğilip işte ışık dedikleri Ve ufuk çemberi ışıkla dolup taştığı zamandır barış; 6

Hapishaneler onarılıp kitaplıklar yapıldığı zaman, Eşikten eşiğe bir türkü yükseldiği zaman geceleyin, Cumartesi akşamları mahalle berberinden çıkan yeni tıraş olmuş bir işçi gibi baharda ay buluttan çıktığı zamandır barış; Geçmiş gün yitirilmiş bir gün olmadığı, sevinç yapraklarını akşamın içine salan bir kök ve kazanılmış bir gün hak edilen bir uyku olduğu zaman acıyı kovmak için zamanın dört bir bucağından güneşin hemen ayaklarını bağladığını duyduğun zamandır barış. . . . Barış ışınlar demetidir yaz ovalarında iyilik alfabesin tanın dizlerinde, Kardeşim dediğin yarın kuracağız dediğin zaman kuracağız dediğimizi kurunca türkü çağırdığımız zamandır barış; Ölüm yüreklerde az yer kapladığı ve güvenli parmaklarla mutluluğu gösterdigi zaman bacalar; 7

ikindi vaktinin büyük karanfilini ozan ve proleter aynı şekilde kokladığı zamandır barış; insanların sıkışan elleridir barış, Dünyanın masasındaki ekmektir, Gülümsemesidir annenin Budur yalnızca başka bir şey değildir barış Ve toprakta derin yarıklar açan sabahlar tek bir sözcük yazarlar, Barış başka bir şey değil barış; Dizelerimin rayları üzerinde buğday ve güller yüklenmiş geleceğe doğru yol alan bir trendir barış, Kardeşlerim barış içinde derin soluk alıyor tüm dünya bütün düşleriyle verin ellerinizi kardeşlerim işte budur barış…. . Çevirsi) Yannis Ritsos (Özdemir İnce'nin 8

DOĞA İLE BARIŞ İÇİNDE OLMA PENCEREDE GÜNEŞ Pencerede güneş Saksıda yaprak Yel esiyor titretiyor hafiften Su aldım elimde bardak Yürüdüm güneşe doğru Işığın içinden geçtim Döktüm suyu emdi toprak Çiçeğe yaradığımı düşündüm Suya yaradığımı Gülümsedim ışıklar içinde Gülümsedim ışıklar içimde Gülümsedim ışıklar içinden 9

GÜZEL HAVAYA NE YAKIŞMAZ Güzel havaya ne yakışmaz Uçan kuş koşan köpek Çimenler kuzu m eme Bakıyorum gök benim Bakıyorum yer benim Düşünüyorum yerin ve göğün arasında Ne çok şey var Denize baksam kendimi görüyorum Yaşadığım her şey beni bana katıyor Yere baktım yer benim Göğe baktım gök benim Düşündüm bir yer var benden içeri Bir gök var benden içeri Bir ben var gökte benden içeri Bir gök var bende gökten içeri Bu çivit mavisi gökte Gün ışığının ucuna takılı Rengârenk bir rüzgâr gülüyüm Dönüyorum Bütün kanatlarım sevinçten 10

MAVİ GÖK Gök öyle mavi Öyle mavi ki Dayanılacak gibi değil At beni Allahım ne olur Ger yayını fırlat beni Sevinçlerime kanat tak Sevinçlerime sevinç kat Dalga dalga Işıklar aksın gözlerime 11

DÜNYA İLE BARIŞ İÇİNDE OLMAK GÜN TÜRKÜSÜ Bir günü yaşıyorum Bir gülü Bütünü Yaşayan her şeyi seviyorum Bir gülü görür görmez Gözünü yumarsan Bir gül kazanırsın bir gülden Beynin bir saksı Allı morlu dağlar ağar önüne Yüzünü kaldırıp gökyüzüne Dokununca göğsüne Bin gül kazanırsın bir gülden Açan gülde borcun vardır dünyaya Gülümseyip de bakınca Sen gülünsün sen gülünsün Doğan dünde borcun vardır dünyaya Gökyüzüne bakınca Sen gününsün sen gününsün 12

SABAH TÜRKÜSÜ Bu güzel bahar sabahında Yeşil çimenler üstünde Mor bir sevinç şamandırasıyım Kuzucuklar gibi zıplayan Burcu burcu sevinç kokan Deniz kokan gök kokan Kuş kokan güneş kokan 13

ORTAKLIK Şu çiçekli elma ağacıyla Ortak bir noktamız var İkimiz de canlıyız Canlı olmanın altın yayında Aynı tomurcuktan çıkmışız Işığın tadını biliyoruz Aynı boşlukta dönüyor dünyamız 14

KENDİSİ İLE BARIŞ İÇİNDE OLMAK ELLERİM BENİM Ellerim El olmak için can atıyor Dokunmanın tadına varmış parmakları Ellerim benim Mutluluğumun tek amaçları Ellerim benim Yüreğimin taç yaprakları 15

BEDENİM KUŞ OLSAYDI Bedenim kuş olsaydı Önce kollarım kuş olurdu Çırpınırdı gökyüzünde iki kanat gibi Ortasında yüreğimin YÜRÜMEK Güzelliğim ayaklarımdan başlar Yürürüm güzelliklere ayaklarımla Her bastığım yeri adım severim Hayat ayaklarımda başlar Hayat ayaklarımla başlar 16

AİLE BARIŞ İÇİNDE OLMAK ANNEM Bir hastalık gecenin sabahında Uyanınca yüzün ter içinde Annenin elinde mis kokulu bir havlu Yumuşacık silerken yüzünü Gözlerin kapanır değil mi Söyler misin o an ne gördüğünü 17

ANNEMLE BABAM GELMİŞ Oturma odasının alaca karanlığında Uyur kalırsın koltukta Mandalina kokusuna uyanırsın Ne güzel annenle baban gelmiş Atlarsın kucaklarına BABAMLA YÜRÜMEK Hafif sisli bir sabahta Yürüyorduk babamla Yanımızda çiçekçiler Yüzümüze bakarak “Elimi daha sık tut” dedi gülümsedi Gülümsedim Elimi yüreğinde hissettim Elini yüreğimde hissettim 18

ARKADAŞLARLA BARIŞ İÇİNDE OLMAK DOSTLUK Senin gözlerin senin yüzünde Benim gözlerim benim yüzümde Birbirimize bakıp gülümseyince Senin yüzün benim yüzümde Benim yüzüm senin yüzünde Gözlerin gözlerimin içinde Gözlerim gözlerinin içinde 19

Sevginin aynası tertemizdir Gel adımı söyle Hadi bana bak Adını adımla söyle Adıma gül tak Süsle beni seninle Söyle ne varsa içinde 20

Kucakla beni Kulağını ver bana Beni sözün tadıyla dinle Beni sözün tadıyla simle Birin birliği yoktur Benliği yoktur İşi yoktur İlişkisi sevgisi İki olmak ne güzel Üç olmak dört olmak El ele tutuşmak Sevgiyle çoğalmak İnsanlarla sevmek dünyayı Hayvanı çiçeği yıldızları 21

GEÇMİŞ İLE BARIŞ İÇİNDE OLMAK İNSANIZ YAŞIYORUZ BİZDEN ÖNCEKİLERLE İnsanız yaşıyoruz Bizden öncekilerle Günlerimiz onlardan kalanlarla zengin Örülü düşüncelerimiz düşünceleriyle Ahizeyi kaldırınca Bell önce alo der Düğmeye basınca Edison gülümser Radyoyu açınca İlk önce Markoni şarkılar söyle 22

BARIŞ GÜVERCİNLERİ Bizler barış güvercinleriyiz Şiddetin olmadığı bir dünya yaratacağız Saygı dolu davranışlar yayılacak dünyaya Güvercinlerin gökte uçtuğu gibi Küçük bir kanat çırpışı ile Başlattığımız hareket Yeni arkadaşlarla büyük dalgalara dönüşecek Irkçılığı yıkacak, savaşı ve kötülüğü Bizim saygı okyanusumuz Durulup aydınlandığında Güversinler keyfe gelip Gülümseyecekler Şiddet bitmiş, barış gelmiş Herkes kendi yarattığı dalgalarla (Beth Teolis, Çeviren Adil Çağlar) 23

BARIŞ ŞARKILARI Sevgi Çiçekleri Dallarda çiçek ç, çek , tarlada başak Ocakta alev, biz sevgi çiçekleri Halay başı çek, bizim halayı Tutuşan bu eller sarsın dünyayı Denizin mavisinde, yaprağın yeşilinde Barışın çağrısında biz sevgi çiğçekleri Halay başı çek, bizim halayı Tutuşan bu eller sarsın dünyayı 24

İyilik Yap İyilik yap, iyilik bul Kim kazanmış kötülükten Kötünün başına gelmedik olmaz Kimsenin ettiği kimseye kalmaz İyilik yap, iyilik bul Kim kazanmış kötülükten 25

Gel Bize Katıl Bize Gel bize katıl bize Hem oyuna hem söze Türkü söyleyip oy oy Oynayalım loy El ele tutuşalım Halkaya katışalım Haydi gülüm sen de gel Oynayalım loy Üç adımda sağa koş Bir adımda sola koş Bak ne güzel ne de hoş Oynayalım loy 26

Dostluk Dostluğun biz sevgisiyle Toplandık her an burada Bu sevgi bağı hiç kopmaz hiç Dağılsak bir gün yurda Bu güzel günü andıkça Çarpacak kalbim benim Bu sevgiyle sonsuza dek Uzanır sana elim 27

BARIŞ İNSANLARI • • • ATATÜRK MEVLANA YUNUS EMRE MARTİN LUTHER KİNG GANDİ 28

BARIŞ Tanım • Türk Dil Kurumu ‘barış’ı, uyum, karşılıklı anlayış ve hoşgörü ile oluşturulan ortam, seklinde tanımlamaktadır (TDK, 2006). • Barışın temelinde yatan eşitlik, adalet, özgürlük kavramları barış eğitiminin odak noktalarıdır. Barış eğitiminde ana hedef barışa ulaşabilme yöntem ve stratejilerinin bireylere kazandırılmasıdır. Barışı güçlendirme, iletişim yoluyla barışı sağlama, barışı inşa etme, barışı şiddet olmadan gerçekleştirme bu yöntemlerden birkaçıdır. Barış eğitimini almış bireylerden çatışma çözümüne yönelik davranış biçimleri geliştirme ve barışı yaşatmaya ve devam ettirmeye yönelik tutum içinde olmaları beklenir. 29

BARIŞ EĞİTİMİ • Barış eğitimin eğitim içerisinde yer olması kaçınılmaz bir durum olmuştur. Günümüzde şiddet olaylarının özellikle fiziksel şiddet olaylarının artması barış eğitimini kaçınılmaz kılmaktadır. Kişisel çatışmaların ve şiddetin yaşandığı toplumumuzda okullarda barışçıl bir ortamın sağlanması ve çatışma çözme becerilerinin kazandırılması kuşkusuz çok önemlidir. • Barış eğitimi çerçevesinde hazırlanmış barış eğitimi programında iletişim becerileri, empati becerileri, öfke yönetimi becerileri, problem çözme becerileri ve arabuluculuk becerileri öğrencilere kazandırılmalıdır. Bu beceriler öğrenciler tarafından içselleştirilmelidir. 30

Barış Eğitimi İle İlgili Temel Kavramlar • Saygı Değeri, üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı, kutsallığı dolayısıyla bir kimseye, bir şeye karşı dikkatli, özenli, ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu, hürmet, ihtiram • Sevgi İnsanı bir şeye ya da bir kimseye karşı yakın ilgi ve bağlılık göstermeye yönelten duygu • Hoşgörü Her şeyi anlayışla karşılayarak olabildiği kadar hoş görme durumu, müsamaha, tolerans. • Sorumluluk Yaptığı şeyi tam bir bilinçle ve özgür olarak yapabilecek ehliyette olan veya bilfiil yapmış bulunan kişinin durumu. • İşbirliği: Amaç ve çıkarları bir olanların oluşturdukları çalışma ortaklığı, bir işin çeşitli kişilerce yapılmasıdır. 31

• Empati: “Empati, bir insanın kendisini karsısındakinin yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır” (Dökmen, 2002 : 135). Özellikle çatışma yaşanan durumlarda karsımızdakinin yerine kendimizi koyarak karsımızdaki kişinin duygularını, istek ve gereksinimlerini anlamaya çalışmadır. • Çatışma: çatışma, insan yaşamının vazgeçilmez bir parçasıdır (Deustch 1993, Kreidler 1984, Martin ve Holder 1994 -1995; Koruklu, 1998 : s. 3). (E 36) Gordon (2005), çatışmayı insan ilişkilerinde birinin davranışı diğerine ters düştüğünde, isteklerinin karşılanması engellendiğinde ya da değerleri birbirine uymadığında bu kişiler arasında ortaya çıkan anlaşmazlık olarak tanımlamaktadır. • Öfke Yönetimi: Aristo’nun belirttiği gibi; kızgınlığı, doğru kişiye, doğru zamanda ve doğru yolla ifade etme seklidir. Son derece doğal bir tepki olan öfke, kontrol edilebilir. Bunun için iletişim becerilerinin gelişmiş olması gerekir. (E 34, E 35) 32

• Problem Çözme: Problem çözme, belli işlem basamaklarını takip ederek mevcut problemlerin çözümlenmesi sürecidir. Bu işlem basamakları; her bir kişinin istemlerinin belirlenmesi, her bir kişinin duygularının belirlenmesi, istemlerin ve duyguların nedenlerinin belirlenmesi, diğer kişinin istemlerinin, duygularının ve bunların nedenlerinin anlaşılması, karşılıklı kazançları içeren çözüm seçeneklerinin yaratılması, adaletli eşit ve akılcı anlaşmanın yaratılması seklinde sıralanır (Johnson & Johnson, 1995; Türnüklü, 2005). (E 32) • Arabuluculuk: “Arabuluculuk, herhangi bir taraftan yana olmayan, nötr, üçüncü bir kişinin desteğiyle, iki veya daha çok kişinin yapıcı çözüme ulaşmak için yaptıkları problem çözme tartışmalarıdır” (Karip, 1999, Johnson & Johnson 1995; Türnüklü, 2005 : 227). 33

• Şiddet: Bir kişi ve grubun fiziksel olarak ya da eşya kullanılarak başkasına ya da başkalarına zarar verme durumudur. • Zorba: Başkalarına zorbaca davranan kişi ya da gruplara denir. • Kurban: Başkası ya da başkaları tarafından zor kullanılarak zarar verilenlere denir. 34

Barış Eğitimi Beceriler • İletişim ·Problem çözme ·Eleştirel düşünme ·İş birliği ·Çatışma çözme (E 32) Değerler ve Tutumlar • Öz saygı (E 23) ·Başkalarına ve farklılıklara saygı ·Çevreye saygı ·Empati ·Eşitlik, sosyal hak ve barışa inanç(E 24) Bilgi ve Anlayış • Olgu ve düşünceler arasındaki farklılıklar ·Çatışmaya olumlu bakış/ çatışma olumlu olabilir ·Çatışmanın nedenlerini ve çıkış noktalarını hissetme ·Dayanışma ve küreselleşme ·Haklar ve sorumluluklar Derslerde Barış Eğitim Yapılandırmacı Öğrenme • Hayat Bilgisi • Sosyal Bilgiler 35

Beceriler • İletişim: İki ya da daha fazla sayıdaki insan arasındaki sesler, yüz ifadeleri, mimikler ve vücut hareketleri yoluyla iletilen ve anlam taşıyan her şeyi içeren kavram. ( E 17) • Problem Çözme: Genellikle yeni bir cevap formulize etme, bir çözüm geliştirmek için öğrenilen kuralların basit uygulamalarını ortaya koyma olarak tanımlanır. 36

• Problem Çözme Dewey tarafından geliştirilen bu yöntemin dayanağı hayatın problemlerle iç içe olması ve bireyin sürekli problemlerle baş etmek durumunda olmasıdır. Bu yöntem bir problemin değişik boyutlarıyla ele alınması, gerekli çözüm önerilerinin ve verilerin analiz edilmesi ve çözüme ulaşılması şeklinde uygulan bir yöntemdir. Problem çözme becerisinin kazandırılması da okulun temel görevlerinden birisidir. ( E 13) • • Problemin Kaynakları Amaçların gerçekleşmeyen kısımları İhtiyaç Cesaretsizlik Kendine güvenmeme Değerlerin, ilkelerin ve önceliklerin uyuşmamasından kaynaklanır. 37

• Okul Mediasyonu ve Uygulamaları • Mediasyon genel anlamıyla ara bulmak, uzlaştırmak olarak tanımlanabilir. Mediasyon bir danışmanlık yöntemi ve iletişim sürecidir. Aynı zamanda da bir uzlaştırma sanatıdır. Mediasyonda amaç, çatışma içinde olan kişiler arasındaki problemi bir üçüncü kişi yardımıyla çözümlenmesidir. • Mediasyonun kullanıldığı farklı alanlar vardır. Bu alanlardan bir tanesi ise okul mediasyonudur. Okullarda mediasyon uygulamaları sosyal öğrenmeyi geliştirmeye, tartışma diyalogunun sınıflarda uygulanmasına, öğretmen- öğrenci ve veli çatışmalarına, öğrenciler arasındaki çatışmalara, okullardaki çatışma ve şiddet olaylarının çözümlenmesinde kullanılabilir. 38

• • • • Mediasyonun okullarda uygulanması ile; Okullardaki çatışmaların çözümü Çatışma-uzlaşma kültürü Öğrencilerin tartışma ve uzlaşma yöntemlerini öğrenmesi Sosyal becerilerin kazanılması Çatışma çözümü yöntemlerinin öğrenilmesi Öğrencilerin kendilerine olan güveninin artması Okullardaki eğitim kalitesinin artması Okul içinde olumlu çalışma ortamının sağlanması Öğrencilerin benlik değerlerinin yükselmesi ve entelektüel başarının artması Uzlaşma yaklaşımın öğrenilmesi Etkili sorun çözme becerisinin kazanılması Sorun yaratan değil sorun çözen bireylerin yetiştirilmesi İş birliği ve iletişimin etkililiği Öğrenciler arasındaki farklılıklardan doğacak çatışmalara etkin çözüm önerileri sunulması sağlanmış olur. 39

Okullarda mediasyon şu alanlarda uygulanabilir: • • • Okul-öğretmen-öğrenci arasındaki çatışmalar Öğrenci-öğrenci arasındaki çatışmalar Okul yönetimi-öğretmen arasındaki çatışmalar Öğretmen-öğrenci-veli arasındaki çatışmalar Öğretmen-öğrenci arasındaki çatışmalar 40

• Eleştirel Düşünme: Akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşan bir düşünme biçimidir. Eleştirel düşünme sağduyu ve bilimsel kanıtlarla uyuşan net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini de içermektedir. • İşbirliği: Amaç ve çıkarları bir olanların oluşturdukları çalışma ortaklığı, bir işin çeşitli kişilerce yapılmasıdır. 41

• Çatışma ve Çatışma Türleri • Çatışma hayatın gerçeklerinden birisidir ve hayatın her alanına girmiştir. Burada asıl olan bu çatışma süreçlerinde bireylerin nasıl ve hangi yollarla çözüme gittiğidir. Çatışmanın kontrol altında tutulabilmesi ve yapıcı olabilmesi için bireylere kazandırılması gereken beceriler vardır. • Çatışmalar toplumlar ve bireyler var olduğu sürece mevcut olacaktır. Önemli olan çatışmalara problem çözücü bir yaklaşımla dahil olmak ve bunun için gerekli beceri ve davranışları kazanmış olmaktır. Barış eğitimi de çatışma yönetimi için gerekli beceri, yöntem ve stratejileri, kültürü bireylere kazandırmaktır. (E 16, E 38, E 39, E 40, E 41) 42

Çatışma Çözme Şeması ÇATIŞMANIN KAYNAĞI Sınırlı Kaynaklar - Zaman - Para - Mal KARŞILANMAMIŞ TEMEL GEREKSİNİMLERİ Farklı Değerler - İnançlar - Öncelikler - İlkeler a. Ait Olma b. Güç cÖzgürlük d. Eğlenme ÇATIŞMAYA GÖSTERİLEN TEPKİLER Kaçma - Çekilme - İnkar - Görmezlikten gelme Kavga - Tehdit - Saldırı - Öfke Problem çözme - Anlayış - Saygı - Çözüm 43

Çatışma türleri • • Kişinin kendi içindeki çatışmaları Kişiler arası çatışmalar Aile içi çatışmalar Okul/sınıf içindeki çatışmalar Grup içi çatışmalar Gruplar arası çatışmalar Toplumsal çatışmalar Ülkeler arası çatışmalar 44

Değerler ve Tutumlar • Öz-Saygı: Kişinin kendisine birey olarak yüklediği değeri ifade etmektedir. Öz saygı, benliğin duygusal öğesidir. (E 7, E 14, E 23) • Farklılıklara Saygı: Kişinin farklılıkları bir problem olarak değil gelişme ve zenginleşme fırsatı olarak görmesi, farklılıkları bir eksiklik olarak değil, kendine özgülük olarak değerlendirmesidir. (E 1, E 18, E 21, E 37) • Çevreye Saygı: Kişinin yaşadığı doğal, toplumsal, kültürel ortamlara değer verme ve bu ortamlarla ilgili sorumluluklar duyma durumuna denir. (E 22) • Empati: Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır. (E 2, E 15) • Eşitlik: Bedensel, ruhsal başkalıkları ne olursa olsun, insanlar arasında toplumsal ve siyasi haklar yönünden ayrım bulunmaması durumudur. 45

• Sosyal Hak: dünyasının metalaşmış, piyasalaşmış, insanların tüm yaşamsal ihtiyaçlarının ekonomik gelişmelerin değişken ve krizli seyrine bırakılmış halinde, öncelikli, meşru ve yaşamsal gerekliliği olan haklardır. • İnanç: kelime anlamıyla, bir düşünceye gönülden bağlı bulunmak demektir. Ayrıca inanılan şey, görüş, öğretidir. Din bilimde, Tanrı'ya, bir dine inanma, iman, itikattir. Yani bir düşünceye, bir kişiye, soyut bir kavrama (örneğin tanrı) gönülden bağlanma durumudur. Bu bağlılık, bağlanılan şeyin bizzat var olup olamasına veya ahlaken doğruluğuna yönelik olabilir. Ama her halûkârada, özünde "sevgi" "korku" gibi bir duygu bulunmaktadır. Hatta bazen bir tür sevgi-nefret ilişkisi olarak da tanımlanabilinir, inanan ile inanç konusu arasındaki ilişkidir 46

Bilgi ve Anlayış • • • Olgu: Birtakım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç. Düşünce: Uzay ve zamanın ötesinde, öznenin dışında, kendiliğinden var olan, duyularla değil, yalnızca ruhen algılanabilen asıl gerçeklik Dayanışma: Bir topluluğu oluşturanların duygu, düşünce ve ortak çıkarlarda birbirlerine karşılıklı bağlanması, tesanüt Sorumluluk: Kişinin kendine ve başkalarına karşı yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesi zorunluluğudur. (E 3, E 11) Hak: Kişinin ya da grubun yaşadığı çevrede ve işgal ettiği statüde sorumlulukları çerçevesinde imkanlara sahip olma durumudur. ( E 11) Küreselleşme: Sorunların birey, bir toplum, bir ülke sorunu olmaktan çıkıp dünya ülkelerinin ortak sorunu haline gelmesidir. 47

Derslerde Barış Eğitimi • YAPILANDIRMACI ÖĞRENME • 2005– 2006 öğretim yılında yürürlüğe giren yeni öğretim programı yapılandırmacı öğrenme stratejisine göre oluşturulmuştur. Bu öğrenme stratejisine göre insanlar daha önce biçimlendirilmiş bir dünyayı keşfetmek için eğitim almazlar. Her insan kendi dünyasını oluşturmak o dünyayı kurmak için eğitim alır. Bu yaklaşımın sonucu olarak yapılandırmacı strateji bilgi ile ilgilidir. Biz bilgiyi öğrenmek için ilişkin çabalar harcarız. Öğrenmelerimize aktif olarak katılırız. Onları yapılandırırız. Eylemlerimizi yorumlarız. Onları sembolik olarak yapılandırırız. Oluşturduğumuz anlamları başkalarına aktararak, onları başkaları ile paylaşarak sosyal olarak yapılandırırız. Ve bu anlamları ve sembolleri dünyamızı oluşturmada kullanarak onları teorik olarak yapılandırırız. Bu stratejiye göre oluşturulan programlar her öğrencinin kendi dünyasını oluşturması gerektiği hedefini içerir. Her öğrencinin kişisel mutluluğu ve başarma zevkini yaşamasını içerir. Her öğrencinin gelecekteki hayatının temellerini oluşturmasını içerir. Her öğrencinin fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı olması hedefini içerir. Her öğrencinin farklı bilgi edinme ve bilgiyi anlamlandırma şekli olabileceğini içerir. Her öğrencinin güvenilir birey olduğunu içerir. • 48

• Yapılandırmacı öğrenmede temel alınan beceriler aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Bilgiyi araştırma, yorumlama ve analiz etme. • Bilgiyi ve düşünme sürecini geliştirme. • Geçmişteki yaşantılarla yeni yaşantıları bütünleştirme. 49

• Öğrenenin etkin rol aldığı yapılandırmacı öğrenmede sadece okumak ve dinlemek önemli değildir. Öğrenenin tartışma, fikirleri savunma, hipotez kurma, sorgulama ve fikirleri paylaşma gibi öğrenme sürecine etkin katılım yoluyla öğrenmede vardır. Bireylerin etkileşimi önemlidir. Öğrenenler, bilgiyi olduğu gibi kabul etmezler, bilgiyi yaratır ya da tekrar keşfederler. 50

• Yapılandırmacı öğrenmede asıl olan, bilginin öğrenen tarafından alınıp kabul görmesi değil, bireyin bilgiden nasıl bir anlam çıkardığıdır. Bilgi, öğrenenin var olan değer yargıları ve yaşantıları tarafından üretilir. Yapılandırmacılıkta bütün çaba, öğrenmelerin kalıcılığının sağlaması ve üst düzey bilişsel becerilerin oluşturulmasına katkı getirmektir. 51

• Öğrenenler sınıfa yaşantılarıyla gelirler ve öğrenmeye etkin katılarak bilgiyi zihinsel olarak yapılandırırlar. Bu bağlamda öğrenenler kendi düşünce ve yorumlarını geliştirirler. Öğrenme aktarılan belirli bir bilgi kümesini almayı değil, öğrenenlerin etkili düşünme, usa vurma, sorun çözme ve öğrenme becerilerini kazanmasını içerir. 52

• Yapılandırmacı öğrenmeyi temele alan program tasarımcıları “bireylere ne öğretilmeli sorusu yerine neyi nasıl öğrenir? ’ sorusuyla ilgilenirler. Yapılandırmacı tasarımcılar, program geliştirmeye bireylerin var olan bilgilerini ortaya çıkarmalarına yardımcı olacak bir çalışma ile başlarlar. • Yapılandırmacı öğrenmede amaç, öğrenenlerin önceden belli bir hiyerarşiye göre belirlenmiş hedeflere ulaşmalarına yardımcı olmak değil, öğrenenlerin bilgiyi zihinsel olarak anlamlandırmaları için öğrenme fırsatları sağlamaktır. 53

• • • Yapılandırmacı öğrenme, öğrenenin kendi yetenekleri, güdüleri, inançları, tutumu ve tecrübelerinden edindikleri ile oluşan bir karar verme sürecidir. Birey öğrenme sürecinde seçici, yapıcı ve etkindir. Öğrenmenin kontrolü bireydedir. Öğrenmeye öğretmeniyle birlikte yön verir. Öğrenenlerin önceki yaşantıları, öğrenme stilleri, bakış açıları ve hazır bulunuşluk düzeyleri öğrenmelerine yön veren etmenlerdendir. Öğrenen kendi kararlarını kendi alır. Birey, zihinsel özerkliğini kullanarak öğrenme sürecinde etkili rol almak için eleştirel ve yapıcı sorular sorar, diğer öğrenenlerle ve öğretmenle iletişim kurar, fikirleri tartışır. Öğrenen, öğrenme ortamlarındaki öğretici sorularıyla diğer bireylerin gelişiminde de katkıda bulunur. Yapılandırma sürecinde birey, zihninde bilgiyle ilgili anlam oluşturmaya ve oluşturduğu anlamı kendisine mal etmeye çalışır. Bir başka deyişle, bireyler öğrenmeyi kendilerine sunulan biçimiyle değil, zihinlerinde yapılandırdıkları biçimiyle oluştururlar. Mücadeleci, meraklı, girişimci ve sabırlı olmak, yapılandırmacı öğrenmede bulunması gereken kişisel özelliklerdir. Öğrenenler bilgiyi araştırıp keşfederek, yaratarak, yorumlayarak ve çevre ile etkileşim kurarak yapılandırır. Böylece, içerik ve süreci aynı zamanda öğrenirler. 54

Yapılandırmacı Öğrenmede Temel Beceriler Girişimcilik Türkçe’yi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Eleştirel Düşünme Bilgi Teknolojilerini Kullanma Problem Çözme Araştırma Sorgulama Temel Beceriler İletişim Yaratıcı Düşünme 55

Değer Eğitimi • Değer, bir sosyal grup ya da toplamın kendi varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ve inançlardır. • Değerler, insanın dünyaya kendini tarif ederken kullandığı temel anlam kalıplarıdır. Bu kalıplar olmadan ne insanın ne dünyanın ne gerçekliğin ne inancın ne ideolojinin hiçbir anlamı yoktur. Anlamsız bir dünya ise mümkün değildir. Bu yüzden değer öğretimi, çocuğa bir insan olarak kendini değerli kılacak bir vizyon kazandırmaktır. 56

Duyuşla ilgili yaşantılar oluşturmak Seçme yapmak Ödüllendirmek Değer eğitimi Başarılı olma fırsatı vermek Örnek olmak ve pekiştirmek 57

Hayat Bilgisi Dersinde Barış Eğitimi Hayat Bilgisi programında yer alan ve barış eğitimi ile ilgili olarak kullanılabilecek kazanımlar şunlardır: • • • HB K 1 Arkadaşları ile beraber benzer ve farklı yönlerini fark eder(Okul Heyecanım). (E 8, E 9) HB K 2 Arkadaşları ile iyi ilişkiler geliştirme konusunda yapması gerekenleri sözlü olarak ifade eder(Okul Heyecanım). (E 33) HB K 3 Okulda, arkadaşlarının sergiledikleri davranışların etik olup olmadığını fark eder(Okul Heyecanım). ( E 4, E 5, E 12) HB K 4 Arkadaşları ve başkalarıyla ilişkilerinde duygularını uygun biçimde ifade eder(Okul Heyecanım). (E 10) HB K 5 Arkadaşlarının yanlı davranışlarını fark eder ve yanlılık içermeyen davranışlar sergiler(Okul Heyecanım). (E 10) HB K 6 Başkalarının duyarlılıklarına saygı göstererek kendi ihtiyaçlarını, isteklerini ve görüşlerini ifade eder(Okul Heyecanım). (E 6) 58

• • • HB K 7 Ailelerin dayanışma ve iş birliği yapılan özel bir çevre olduğunu kavrar(Benim Eşiz Yuvam). HB K 8 Ailesinde ve akrabaları arasında etik değerlere ne kadar önem verildiğini gözlemler (Benim Eşsiz Yuvam). (E 25) HB K 9 Kendisinin ve ailesindekilerin hata yapabileceğini ve bunun doğal olduğunu kabul eder(Benim Eşiz Yuvam). HBK 10 Farklı ülkelerdeki çocukların beslenme, giyim ve oyun tarzlarındaki değişiklikleri araştırır(Dün, Bugün, Yarın). HB K 11 Liderlerin, toplumların yaşantılarını nasıl değiştirdiğini açıklayarak, geçmişte ve günümüzde Türk toplumuna liderlik yapan kişiler hakkında sorular sorar(Dün, Bugün, Yarın). HB K 12 Bayram kutlamaları için yaptığı hazırlık çalışmalarını ve bayram sürecindeki duygularını özgün bir şekilde ifade eder(Dün, Bugün, Yarın). 59

Hayat Bilgisi Dersinde Barış Eğitimi İle İlgili Beceriler İlköğretim programında Hayat Bilgisi dersinde öğrenciye kazandırılacak becerileri arasında barış eğitimini destekleyecek beceriler şunlardır: • Farklılıklara saygı duyma – Aynı, benzer ve farklı sözcüklerin anlama ve ayırt etme – Tüm insanların benzer ve farklı özellikleri olabileceğini fark etme – Farklılıkların yaşamı zenginleştirdiğini kavrama – Farklılığın göreceli bir kavram olduğunu fark etme – Engelli insanların farklı gereksinimlerine karşı duyarlı olma 60

Hayat Bilgisi Dersinde Barış Eğitimi İle İlgili Değerler • • • Programda Hayat Bilgisi dersinde barış eğitimine yönelik olarak öğrencilere kazandırılacak kişisel nitelikler ise şunlardır: Hoşgörü Arkadaşları ile iyi ilişkiler geliştirme Arkadaşları ile oynarken uygun davranışlarda bulunma Bireysel ve grup çalışmalarında olumlu değerleri gözetme Konuşanı dinleme Hataları doğal karşılama Farklılıkları kabul etme Herkesin değerli olduğunu kabul etme Sorunlara farklı çözümler önerme Duygularını uygun bir dille ifade etme Görevlerini yerine getirmekten mutluluk duyma 61

• • • Saygı Kendine saygı duyma Arkadaşlarına saygı duyma Okulu ve sınıfı ile ilgili kurallara uyma Öğretmenlerine karşı saygılı olma Çevresindeki insanlara karşı saygılı olma Ailesine saygılı olma Kişisel eşyalarına ve başkalarının eşyalarına saygı gösterme Doğaya saygı duyma Dünyadaki insanlara saygı duyma Türk Bayrağı’na, İstiklal Marşı’na, Atatürk’e ve Türk büyüklerine saygı duyma 62

• • Barış Sorunları fark etme Çözüm yollarını fark etme Karşılaştığı sorunlarda sorun çözme becerilerini kullanma Milli ve dini bayramları kutlama Toplumsal paylaşımlarla yaşama Dayanışma içerisinde olma Benzerlik ve farklılıkların doğal olduğunu bilme 63

• • • • Yardımseverlik Kulüp ve diğer grup çalışmalarında arkadaşlarına yardım etme Aile bireylerine yardımda bulunma Okulla ilgili sorunları çözerken arkadaşlarına ve başkalarına yardım etme Doğal afetlere uğrayanlara yardım etme Kaza ve acil durumlarda başkalarına yardım etme Doğruluk Etik davranışların farkında olma Trafikteki doğru ve yanlış davranışları ayırt etme İlişkilerinde olumlu değerleri gözetme Yanlış davranışların farkında olma Yanlılık içermeyen davranışlar sergileme Ön yargısız davranma 64

• Dürüstlük • Arkadaşlarının sergilediği davranışların etik olup olmadığını fark etme • Ailesinde ve akrabaları arasında sergilenen etik değerleri fark etme • Kendisinin ve arkadaşlarının etik olmayan davranışlarını fark etme • Arkadaşlarıyla ilişkilerinde olumlu değerleri gözetme • Başkalarına ön yargısız davranma • Başkalarının duyarlılıklarına saygı gösterme • Kendi ihtiyaçlarını, isteklerini ve görüşlerini çekinmeden ve olduğu gibi ifade etme 65

Ara Disiplinlerde Barış Eğitimi İnsan Hakları ve Vatandaşlık Ara Disiplini Kazanımları • • • • Uzlaşmanın etik bir değer olduğunu bilir. Çatışmaları şiddete başvurmadan çözebilme becerisi gösterir. Okulda karşılaştığı sorunlara yönelik demokratik çözüm yoları üretir. Kaynakların verimli kullanılması ve bilinçli tüketilmesi gerektiğini kabul eder. Çevrenin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının bir vatandaşlık görevi olduğu bilincine uygun davranışlar gösterir. Dayanışmanın önemini kavrar. Aile kavramının önemini fark eder. Aile içinde demokratik bir ortamın oluşmasının önemli olduğunu bilir. Kendisinin ve başkalarının hata yapabileceğini, bunun normal olduğunu kabul eder. Hak ve özgürlüklerin paylaşılması gerektiğinin farkına varır. Çevre haklarının varlığını bilir. Yaşam ve eğitim hakkına zarar verecek kötü alışkanlıklardan uzak durması gerektiğini bilir. Çatışmaları şiddete başvurmadan çözebilme becerisi gösterir. Her insanın saygıyı hak ettiğini bilir. Ön yargı, ayrımcılık ve çatışmanın olumsuzluklarını bilir. Ortak mirasın korunması gerektiğini bilir. 66

• Rehberlik ve Psikolojik Danışma Ara Disiplini Kazanımları • Her insanın hata yapabileceğini ve bunun normal olduğunu kabul eder. • Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder. • Uygun dinleme ve konuşma becerileri geliştirir. • İş birliğine dayalı oyun ve çalışma davranışları gösterir. • Kızgınlık ve öfke gibi duygularını uygun şekilde ifade eder. • Duyuşsal yeterlilikler geliştirir(dürüstlük, saygı, hoşgörü, güven, yardımlaşma, paylaşma, adalet, tutumluluk vb. ). 67

Sosyal Bilgiler Dersinde Barış Eğitimi İle İlgili Olarak Kullanılabilecek Sosyal Bilgiler Programı Kazanımları • • • SB K 1 Bireysel farklılıkları tanır ve kabul eder. SB K 2 Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar. SB K 3 Ön bilgi ve yaşantısını kullanarak çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir. SB K 4 Kendisi ile başka bir toplumdaki yaşıtlarının günlük yaşamlarını karşılaştırır. SB K 5 Toplumlar arasında ortak kutlanan özel günlere örnekler verir. SB K 6 Farklı durumlara ait farklı duygu ve düşüncelerini ifade eder. SB K 7 Duyguların ve düşüncelerin arasındaki ilişkiyi fark eder. SB K 8 Dünya çocuklarının ortak yönlerini ve ilgi alanlarını fark eder. SB K 9 Demokrasi ve ilkelerinin önemini kavrar. SB K 10 Demokrasinin insan hakları için vazgeçilmez bir değer taşıdığını takdir eder. SB K 11 Demokrasinin temelinin özgürlük ve eşitliğe dayandığını bilir. 68

Sosyal Bilgiler Dersinde Barış Eğitimi İle ilgili Beceriler : • • • İletişim ve Empati Becerisi Dinleme Sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade etme Tartışma Bağlantı Kurma Farklı perspektiften bakma Açık fikirli olma Başkalarının düşünce ve duygularını anlama Farklılıklara saygı duyma Görüşlerini gerekçelendirme Ortak bir amaç çevresinde toplanma Dönemin şartlarına uygun olarak geçmişteki insanların düşünce, amaç ve duygularını anlama 69

• • • • Problem Çözme Problemi anılmama ve sınırlandırma Problemim çözümüne yönelik hipotezler sunma Veri ve kaynak araştırması yapma Hipotezleri test etme Probleme yönelik bir çözüme varma Karar Verme Becerisi Sorunun farkına varma Sorunu tespit edebilme ve tanıma Sorunun çözümü için hipotez ileri sürme Sorunun çözümü için veri toplama, düzenleme ve değerlendirme Hipotezi test etme Çözüm yollarını öğrenme Çözüm yollarından uygun olanına karar verip, uygulamaya koyma Çözümü değerlendirme 70

• • Sosyal Katılım Becerisi Kendisini, yakın çevresini etkileyen konularda bilgi sahibi olma Birbirlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar arasındaki ortak ilişkiyi tanıma Bireyler, gruplar ve toplum ihtiyaçlarını karşılamak için bireyler, gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki ilişkiyi tanıma Farklı grup ve durumların dinamiklerine uyma Sosyal katılımın gerekli olduğu durumları belirleme Yakın çevresini ve toplumu etkileyen konularda ihtiyaçların karşılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekilere iletme, görüşme, tartışma, planlama, uzlaşma ve eylemde bulunma Lider ya da izleyen olarak gruba, kuruma, sosyal örgütlere ve topluma hizmet etme 71

Sosyal Bilgiler Dersinde Barış Eğitimi İle İlgili Değerler: • • • Adil olma Bağımsızlık Barış Dayanışma Duyarlılık Dürüstlük Estetik Hoşgörü Misafirperverlik Saygı Sorumluluk Yardımseverlik 72

• • • Sosyal Bilgiler programında yer alan barış eğitimi ile ilgili olarak kullanılabilecek kavramlar şunlardır: Duygu Gelenek Hoşgörü İletişim Kimlik Kültür Savaş Sorumluluk Sosyal etkileşim Sosyal örgüt Sözleşme Yurttaşlık 73

Barış Eğitimi İle ilgili Belirli Gün ve Haftalar • • • Dünya Barış Günü (1 Eylül) Dünya Çocuk Günü (1 Ekim) Birleşmiş Milletler Günü (24 Ekim) Dünya İnsan Hakları Haftası (10 Aralık) Mevlana Celalettin Rumi’nin Ölümü (17 Aralık) NATO Günü (4 Nisan) Kardeşlik Haftası (28 Nisan) Avrupa Günü (5 Mayıs) Çevre Koruma Haftası (9 Haziran) 74

TEŞEKKÜRLER 75