BANKA VE MALI KURULULAR PARA ARZI VE MERKEZ

BANKA VE MALI KURULUŞLAR: PARA ARZI VE MERKEZ BANKACILIĞI

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Öğrenme Amaçları: Bu derste, Para arzı ve Merkez bankacılığı başlıkları altında para arzı ve para arzına ilişkin kavramlar incelenecektir. Para arzı kavramı üzerinde durulacak, para arzı tanımlarına ilişkin alıştırmalar yapılacaktır. Kaydi para yaratma konusu incelenecek ve bu konuda örnek sorular çözülecektir. Para arzını etkileyen en önemli aktör olan merkez bankasının fonksiyonları tartışılarak merkez bankacılığı konusuna giriş yapılacaktır.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı İçerik: Para Arzı Tanımları Kaydi Para Yaratma Mekanizması Para Arzını Etkileyen Aktörler Merkez Bankasının Fonksiyonları

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Para Arzı: «para olarak kullanılan tüm araçların toplamı» • Banknot • Madeni para • Günümüzde para yerine kullanılan araçlar çok çeşitlenmiştir.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Para olarak kullanılan araçlar, paranın fonksiyonlarını yerine getirme özelliklerine göre belirlenmektedir. Nakit para (Banknot/madeni para) Vadesiz mevduat Diğer çek yazılabilir mevduat Ticari senetler Diğer mevduat türleri Değişik araçların likidite özellikleri göz önüne alınır. Hangi araçların para arzı tanımına dahil edileceğine ilişkin tartışmalar sonucu farklı para arzı tanımları mevcuttur.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Para Arzı Tanımları: M 1=Dolaşımdaki para + Vadesiz mevduat (Dolaşımdaki para=Emisyon + madeni para – Banka kasalarındaki para) M 2=M 1 + Vadeli mevduat M 2 Y=M 2 + Yurt içi Döviz Mevduat Hesapları M 3 A=M 2 + Resmi Kuruluşlar Mevduatı M 3 = M 3 A + Merkez Bankasındaki Diğer Mevduat M 3 Y= M 3 + Yurt içi Döviz Mevduat Hesapları

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Türkiye’de Kullanılan Para Arzı Tanımları: • M 1= Dolaşımdaki Para + Bankalardaki Vadesiz TL Mevduat +TCMB’deki TL Vadesiz Mevduat + Bankalardaki Yabancı Para Vadesiz Mevduat + TCMB’deki Yabancı Para Vadesiz Mevduat • M 2= Bankalardaki TL Vadeli Mevduat + TCMB’deki TL Vadeli Mevduat + Bankalardaki Yabancı Para Vadeli Mevduat+ TCMB’deki Yabancı Para Vadeli Mevduat • M 3 A=M 2+ Repo+ İhraç edilen menkul kıymetler

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Parasal taban/Güçlü Para: Dolaşımdaki para ile bankaların merkez bankasındaki hesaplarında bulunan zorunlu ve fazla rezervlerinin toplamı. Parasal taban, merkez bankası tarafından doğrudan kontrol edilebilen parasal büyüklük. Açık piyasa işlemleri kullanılır.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı • Bankalar kaydi para yaratarak para arzını etkiler. Bankanın hareket alanı sınırsız değildir. • Zorunlu karşılık oranı: Merkez bankasının para arzını kontrol etme mekanizması Mevduat sahipleri açısından güvence

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Basit para çarpanı=1/zorunlu karşılık oranı Para çarpanı= 1 + C/D r + ER/D + C/D r: zorunlu karşılık oranı C: nakit para miktarı D: vadesi mevduat ER: fazla rezerv miktarı

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Para arzı = Para çarpanı * Parasal taban Para çarpanı ile parasal tabanın çarpımı para arzına eşittir.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Para Arzının Belirlenmesinde Rol Oynayan Temel Aktörler: • Merkez bankası: Para basma ve piyasaya sürme yetkisine sahip • Bankalar: Mevduat kabul edip, kredi veren kuruluşlar • Tasarruf sahipleri: Bankalarda mevduatları bulunan kişi ve kuruluşlar • Bankalardan kredi alanlar: Bankalardan kredi alan kişi ve kuruluşlar

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Merkez bankası; zorunlu karşılık oranını değiştirerek Bankalar; fazla rezerv miktarını değiştirerek Tasarruf sahipleri; bulundurmak istedikleri nakit para miktarını değiştirerek Para çarpanı ve para arzını etkilemektedir. Bütün aktörler; piyasa faiz oranını etkiler.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı • Merkez bankacılığı: Ülkelerin para ihraç etmek ve para politikalarını yürütmekle yetkili olan kurumları merkez bankalarıdır. • Merkez bankası: Bankaların bankası • Nihai likidite mercii: Bankalara kredi vermekte veya mevduat kabul etmektedir.

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı Bir ülkenin kendine ait merkez bankası olmasının temel nedeni: para ihracının kontrolünü tekelinde tutabilmesidir. Tarihte merkez bankasının fonksiyonları: Ulusal para biriminin değerini yurt içinde ve yurt dışında korumak

Para Arzı ve Merkez Bankacılığı MB fonksiyonları zaman içerisinde değişikliğe uğramıştır: Ülkedeki para arzını ve para piyasasını düzenlemek Kredi hacmini ve dağılımını ayarlamak Ülkenin altın ve döviz rezervlerini muhafaza etmek ve yönetmek Devletin haznedarlığını ve mali ajanlığını yapmak Ödeme sistemlerinin sağlıklı işlemesini sağlamak Finansal sistemin gözetimini yapmak