BANG IN HET DONKER WELK EFFECT HEEFT HET

BANG IN HET DONKER… WELK EFFECT HEEFT HET DOVEN OF DIMMEN VAN DE OPENBARE VERLICHTING OP CRIMINALITEIT, ONVEILIGHEIDSGEVOELENS EN VERKEERSVEILIGHEID? Pia Struyf – Vakgroep Criminologie Prof. Dr. Els Enhus – Dr. Tom Bauwens – Prof. Dr. Lucas Melgaço

WHAT ARE YOU AFRAID OF? ENKELE ANTWOORDEN We stelden Masterstudenten Criminologie en Urban Studies volgende vragen: 1. Describe when you feel fearful. 2. Describe the environment. 3. What exactly are you fearing? 18 -01 -19 | 3

INHOUDSOPGAVE • Effect op criminaliteit • • • Effect op onveiligheidsgevoelens (fear of crime) • • • Resultaten literatuurstudie Hoe onveiligheidsgevoelens meten? Effect op verkeersveiligheid • • • Resultaten literatuurstudie Hoe criminaliteit meten? Resultaten literatuurstudie Hoe verkeersveiligheid meten? Conclusie en discussie • • Aandachtspunten Aanbevelingen 18 -01 -19 | 4

EFFECT OP CRIMINALITEIT RESULTATEN LITERATUURSTUDIE Kan openbare verlichting criminaliteit tegengaan? • Grote belangstelling vanaf jaren ’ 60 (USA en UK) • Wat verstaat men onder “criminaliteit”? • Openbare verlichting als crime prevention strategy • • • Meer sociale controle Meer sociale cohesie Combinatie van beide 18 -01 -19 | 5

EFFECT OP CRIMINALITEIT RESULTATEN LITERATUURSTUDIE • Resultaten: verdeeld! • Wright et al. (1974): daling van geweldadige overvallen en aanranding • Tien et al. (1977): geen statistisch bewijs • Atkins et al. (1991): geen statistisch bewijs • Painter (1996): sterke daling van voornamelijk antisociaal gedrag, in mindere mate criminaliteit • Welsh & Farrington (2008): daling van 21% in buurten met verbeterde openbare verlichting vergeleken met buurten zonder openbare verlichting, met grote verschillen tussen USA en UK Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 6

EFFECT OP CRIMINALITEIT RESULTATEN LITERATUURSTUDIE Zorgt het doven of dimmen van openbare verlichting voor meer criminaliteit? • Stijgende interesse in ecologische en economische voordelen • Onderzoek is nihil: geen conclusies mogelijk! • Resultaten: • Steinbach et al. (2015): geen significant effect • Gemeente Staden (2016): geen effect (let op: methodologisch zwakke studie) • Federale Politie West-Vlaanderen (2017): geen (langdurig) effect (let op: methodologisch zwakke studie) Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 7

Hypothese Openbare verlichting heeft geen direct effect op het verminderen of faciliteren van criminaliteit. Wel heeft het een effect op de manier waarop mensen zich gedragen, wat op zijn beurt criminaliteit beïnvloedt. Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 8

EFFECT OP CRIMINALITEIT HOE EFFECT OP CRIMINALITEIT METEN? Criminaliteit meten is complex • Welke criminaliteitsvormen worden bestudeerd? • • • Welke buurten worden vergeleken? • • Buurten moeten vergelijkbaar zijn op verschillende vlakken (socio-economisch, criminaliteitsniveau, …) Welke externe factoren worden in rekening gebracht? • • Elke criminaliteitsvorm heeft eigen kenmerken (daders, slachtoffers, pleegtijdstip, …) Definitie van “geweldsdelicten” en “vermogensdelicten” �� vergelijking tussen landen is problematisch Andere preventieve maatregelen (CCTV, politiepatrouilles, …) Welke cijfers worden gebruikt? • • Politiecijfers zijn afhankelijk van aangiftebereidheid en onbetrouwbaar tijdstip en locatie Slachtofferenquêtes hebben specifieke nadelen (interpretatie van respondent, …), maar betrouwbaarder dan politiecijfers 18 -01 -19 | 9

EFFECT OP ONVEILIGHEIDSGEVOELENS RESULTATEN LITERATUURSTUDIE Wat zijn onveiligheidsgevoelens (fear of crime)? • COMPLEX BEGRIP • “De perceptie die bij burgers heerst over de mogelijkheid slachtoffer te worden van criminaliteit. ” • Angst voor …: • • Criminaliteit Ongevallen Verkeersongevallen Drie paradoxen: 1. 2. 3. Onveiligheidsgevoelens zijn niet gelinkt aan objectieve criminaliteitscijfers Onveiligheidsgevoelens zijn niet gelinkt aan werkelijk beleefd slachtofferschap Preventieve maatregelen kunnen onveiligheidsgevoelens aanwakkeren 18 -01 -19 | 10

EFFECT OP ONVEILIGHEIDSGEVOELENS RESULTATEN LITERATUURSTUDIE Kan openbare verlichting onveiligheidsgevoelens tegengaan? • Resultaten: • • • Openbare verlichting doet onveiligheidsgevoelens dalen (Atkins et al. (1991); Painter (1996); Tien et al. (1977); …) Algemene consensus Opmerkingen: • • Rol gender en leeftijd Moeilijk te definiëren en te meten begrip 18 -01 -19 | 11

EFFECT OP ONVEILIGHEIDSGEVOELENS RESULTATEN LITERATUURSTUDIE Zorgt het doven of dimmen van openbare verlichting voor meer angst? • Onderzoek is nihil: geen conclusies mogelijk! • Resultaten (Perkins et al. (2015)): • • • Burgers rapporteren hoge bezorgdheid over persoonlijke veiligheid Burgers rapporteren angst voor ongevallen en verwondingen Burgers rapporteren effect op mobiliteit 18 -01 -19 | 12

Hypothese Openbare verlichting heeft een belangrijk effect op onveiligheidsgevoelens die zich ruimer situeren dan angst voor criminaliteit. Deze angst heeft een direct effect op het gedrag van burgers (vermijdingsgedrag). Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 13

EFFECT OP ONVEILIGHEIDSGEVOELENS HOE EFFECT OP ONVEILIGHEIDSGEVOELENS METEN? Het meten van onveiligheidsgevoelens zeer complex! • Hoe worden onveiligheidsgevoelens bevraagd? • • • Combineren van methoden: enquête + focusgroep/wandeling Enquêtes kunnen een ruim beeld geven van onveiligheidsgevoelens, maar gaan niet in op “waarom voelen mensen zich onveilig” Focusgroepen kunnen peilen naar motieven en achterliggende factoren Voor- en nametingen geven een beeld van de evolutie Wat wordt er precies bevraagd? • Onveiligheidsgevoelens moeten zo concreet mogelijk bevraagd worden (waar is men precies bang voor: criminaliteitsvormen, ongevallen, verkeersongevallen, …) 18 -01 -19 | 14

EFFECT OP VERKEERSVEILIGHEID RESULTATEN LITERATUUR Heeft openbare verlichting een effect op verkeersveiligheid? • Zeer duidelijk bewijs (Donnell (2010); Elvik (1995); Elvik et al. (2009); Perkins et al. (2015)) • Weinig effect op autobestuurders • Veel effect op fietsers, voetgangers, scooters: meer ongevallen met ernstigere letsels • Op plaatsen waar verschillende types weggebruikers met elkaar in contact komen (kruispunt, rotonde, fietspad langs de weg, …) is de kans op ongevallen groter, dus licht is belangrijk • Aspecten om in rekening te nemen • • • Staat van het wegdek Valavond: piekmoment Beperkt doven: fietsers en voetgangers niet meer op straat 18 -01 -19 | 15

Hypothese Openbare verlichting heeft een zeer belangrijke rol in het kader van verkeersveiligheid. Minder licht zorgt voor meer verkeersongevallen. Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 16

EFFECT OP VERKEERSVEILIGHEID HOE EFFECT OP VERKEERSVEILIGHEID METEN? Verkeersveiligheid wordt in verschillende studies op verschillende wijzen gemeten • Vergelijken is dus moeilijk • Voor- en nameting is cruciaal • Niet op basis van politiecijfers: lage aangiftebereidheid (geen/lichte schade of geen derde partij) • Beter: slachtofferenquêtes 18 -01 -19 | 17

CONCLUSIE WAT IS HET EFFECT VAN DOVEN OF DIMMEN VAN OPENBARE VERLICHTING? • Het doven van de openbare verlichting lijkt geen effect te hebben op criminaliteit • • Weinig wetenschappelijk bewijs MAAR! Doven van de openbare verlichting �� stijgende onveiligheidsgevoelens �� vermijdingsgedrag �� minder kans op slachtofferschap • Het implementeren van openbare verlichting heeft een groot effect op onveiligheidsgevoelens • Het doven van de openbare verlichting lijkt wel een effect te hebben op onveiligheidsgevoelens • • • Weinig wetenschappelijk bewijs Kan niet zomaar de assumptie omdraaien Het doven van de openbare verlichting lijkt wel een effect te hebben op verkeersveiligheid Zichtbaarheid speelt een belangrijke rol bij de mate waarin burgers zich veilig voelen. 18 -01 -19 | 18

DISCUSSIE AANDACHTSPUNTEN • Politieke beslissing: economische en ecologische motieven VERSUS veiligheid en vrijheid • Openbare verlichting wordt door burgers gezien als een “basisrecht” • Specifieke Belgische context verschilt van andere landen Criminaliteit, onveiligheidsgevoelens én verkeersveiligheid zijn complexe materies en dienen met de nodige aandacht te worden bestudeerd 18 -01 -19 | 19

DISCUSSIE ALGEMENE AANBEVELINGEN • Burgers voldoende informeren en betrekken zorgt voor een grotere acceptatie • Communiceer resultaten van evaluaties (na 1 jaar) aan burgers en verantwoord de resultaten • Neem klachten vanuit de burgers serieus en behandel ze met de nodige aandacht De opgestelde praktijkgids gaat uit van een paticipatieve logica, hoe deze concreet invulling krijgt is afhankelijk van politieke keuzes. Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 20

DISCUSSIE AANBEVELINGEN ENQUÊTE • Belangrijk: door onveiligheidsgevoelens te bevragen, loop je het risico dat je ze onbewust aanwakkert • Tijdstip (overdag of ‘s nachts? /seizoen) en plaats • Delicttype/ongeval/ … • Betrokken persoon (ikzelf of anderen? ) • Transportmiddel (te voet, fiets, auto) “Ben je bang dat je zelf met criminaliteit (diefstal of geweld) geconfronteerd zal worden bij verplaatsingen in Brussel in het donker? ” Titel van de presentatie 18 -01 -19 | 21

DANK U pia. struyf@vub. be