BAIMLILIIN TARHES Prof Dr Birgl CUMURCU nn niversitesi

BAĞIMLILIĞIN TARİHÇESİ Prof. Dr. Birgül CUMURCU İnönü Üniversitesi AMATEM KLİNİĞİ 1

TARİHÇE § Tarihte yazılı belgelerden bilgi edinebildiğimiz ilk madde alkoldür. Paleolitik çağa kadar uzanmaktadır § 8000 yıl! ‘En eski içecek bal likörüdür’ Mezopotamyaylıların arpayı ekmek yapmak için ilk ıslah etmesi ile başlamıştır § Günümüze kadar ulaşabilseler, ilk şarabın yaşı bu olurdu § Arkeolojik kazılarda ortaya çıkan eski kentlerde, yığınlar halinde üzüm çekirdekleri bulunmuştur 2

Mitoloji § Mitolojiye göre ilk bağcılık ve şarapçılık bilgilerini Yunanlılara öğreten kişi şarap tanrısı Dionysos § Romalılarda Baccus 3

Hipokrat § ‘’Suyla karıştırılmış şarabın baş ağrısına, sindirim bozukluklarına, siyatik ağrılarına ve daha pek çok hastalığa iyi gelir’ Hipokrat 4

Orta Asya ve Türkler § Orta Asya Türklerine göre kımız, beşikten mezara kadar herkesin içkisidir § Birçok hastalıkların, yaşlılık ve dermansızlığın yegane ilacıdır § Kımız’ın umutsuz ve kötü düşünceleri yok ettiğine inanılırdı 5

Türkler ve Şarap § Türkler, üzüm ve bilhassa üzüm şarabı için ‘Bor’ sözünü kullanırlardı § ‘Bor’ sözcüğünü Uygurlar’ın doğurdukları ileri sürülmektedir § Türklerin Suçik denilen üzüm şarabı, umlak denilen bal şarabı, ugut denilen bitki karışımlarından yapılan şarap, hamurdan üretilen hamur şarabını içtikleri de belirtilmektedir § Bütün bu şarapların adı çakır’dır ve ‘’çakırkeyfi’’ 6

Anadolu § Şarap ilk olarak MÖ 4000 Anadolu’da üretilmiştir § Hititliler törenlerinde altın ya da gümüş kaplardan tanrılara içki sunarlardı (MÖ 1500) § Sümerler ise daha çok biraya düşkündü Sümerler birayı beslenmek amacıyla yani bir gıda olarak tüketiyorlardı § Mısır’da içilen bira, eskiçağda ekmekle birlikte önemli bir besin kaynağıydı 7

Osmanlı Dönemi § Fatih’in saltanat döneminde (1451 -1481), İstanbul meyhanelerinin dünyaca ünlü olduğu söylenir § Yavuz Sultan Selim döneminde İstanbul’da içki tüketiminin sonucu bazı semtlerde hizmete uygun olarak düzenlenmiş meyhaneler açılmaya başlandı § Sultan Süleyman tahta çıktıktan bir süre sonra (15201566) içki düşkünleri müthiş bir darbe ile karşılaştılar § IV. Murat içkiyi, tütünü yasaklamakla kalmamış bütün meyhaneleri de yıktırmıştı 8

Lale Devri-1718 - 1730 § İçkinin serbest olduğu, meyhanelerin en parlak yıllarını yaşadığı, içki içme adabının inceldiği, kendi kültürünü yarattığı, şiir ve şarkıda yansıdığı dönemdir 9

Cumhuriyet Dönemi § Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra ilk iş olarak içki yasaklandı § Men-i Müskirat (içki Yasağı) yasası Meclis’e Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey tarafından teklif edilmiş, yasa üzerinde yapılan görüşmeler sonrasında 14 Eylül 1920 tarihinde kabul edilmiştir § ABD’de deki yasağın kısa bir zaman sonrasına denk düşer § Bu ağır müeyyidelere rağmen kaçak rakı imalatçıları 10

Afyonun Tarihi § MÖ. 4000 yıllarında Mezopotamya’da Sümerliler ve Asurlular ilaç olarak afyonu kullanmışlardır. § Mısır papiruslarında da afyonun tedavide kullanıldığına dair bilgilere rastlanır § Çin’de ise ancak 10. yüzyılda bu maddelerin kullanıldığı bilinmektedir § Çine afyonu getirenlerin Araplar olduğu söylenir MÖ. 2000 -1500 11

Afyonun Tarihi § Sümer tabletlerinde, haşhaşla ilgili kelimelere rastlanmıştır. § “Gil” kelimesi, haşhaştan elde edilen, öksürüğü ve karın ağrılarını kesmek için kullanılan ilaç anlamına gelmektedir § Türkiye’ de bazı bölgelerimizde MÖ 5000 hala afyon sütüne “gil” denmektedir 12

Gizli Reçete § Afyonun iyi bir ağrı kesici olduğu 10. yüzyılda keşfedildi § Kendini Paracelcus adıyla tanıtan kişi afyona “ölümsüzlük taşı” adını takmıştı § “Laundanin” dediği gizli ilacın içeriği tesadüfen öğrenildi § Reçetenin yüzde 25’i afyondan oluşuyordu ve diğer bileşenlerden oluşuyordu § Paracelsus’un binlerce kişiyi tedavi ettiği ileri sürülür 13

Afyonun Sırları Çözülüyor § Purchas’ın 1600 yılında yayınladığı bir kitapta, afyonunun bağımlılık yaptığı anlatılmıştır § Dr. John Jones yayınladığı Mysteries of Opium Reveal (Afyonun Sırları Çözülüyor) isimli kitapta afyonun sunduğu zevklerin yanı sıra bağımlılık tehlikesinden de söz ediyordu 1700 14

Osmanlılarda Afyon § Anadolu Türklerinden Karamanoğulları hükümdarı Ali Beyin oğlu II. Mehmet’in afyon içeren bir macuna alışık olduğu bilinmektedir § Osmanlı padişahlarından II. Murat’ın da afyon kullandığı ancak kullananlara çok kızdığı belirtilmiştir § IV. Murat’ın da afyon, alkol gibi maddelere karşı ciddi bir savaş vermekle birlikte, kendisinin de bu maddeleri kullandığına dair söylentiler vardır 15

18 -19 yy § 1800’li yıllarda afyonun tıptaki yeri artık çok sağlamdı § Kolerada ve birçok hastalıkta kullanılıyordu § En yaygın ticari şekli dover tozu ya da Chlorodyne idi. § 19. yüzyılda afyon kullanımı aspirin ya da parasetamol kadar yaygındı § 1808’de bir eczacı yılda 300 litre afyon sattığını bildiriyordu 16

Morpheus § Fredrich Sertürner, afyonun sırrına erdi. Alkaloit çıkarıldığında afyonun hiçbir etkisi kalmıyordu, ama bu maddenin kendisi, işlenmiş afyondan on kat daha etkiliydi § Buluşuna da, Yunan rüya tanrısı Morpheus’tan ötürü morphium dedi. 17

Morfinizm § Pravaz şırıngılarının gelişmesi ve Morfinin yayılması § İlk zamanlar morfin kullanımı zararsız olarak görülüyordu § Doktorlar afyon bağımlılarına bol morfin enjeksiyonu yapıyordu § Ve morfin bağımlılığı türedi § Morfinizmin tek farkı, ilaç olarak görüldüğü için afyon bağımlılığı gibi damga yemiyordu 18

Afyon Yasaklanıyor § 1830’lardan itibaren afyonun zararları tartışılmaya başlandı § 1860 yılında zehirlenmelerden kaynaklanan ölümlerin üçte birinin afyondan kaynaklandığı bildiriliyordu § 1868’de ilk yasaklar konmaya başladı. Afyonun tahtı sallanıyordu § 1876’da bu maddelerin yasaklanması için dernekler kurulmaya başlandı 19

Heroin ve Aspirin § Almanya’da Bayer laboratuarlarında çalışan kimyager H. Dresser, Felix Hoffman yeni bir madde geliştirdi § Bu yeni madde morfinden çok daha güçlüydü. § İşte bu maddeye heroin adını verdiler § Dresser ve Hoffman ikilisi aspirini de keşfetmişti § Her ikisinin reklamı birlikte yapılıyordu § Dünyaya aynı anda gelen iki ilaçtan 20

ABD § New York, eroinin başkenti haline gelmişti ve eroin bağımlıların yüzde 90’ı bu şehirde yaşıyordu. § New York’lu eroinmanlar, bu yakıcı ihtiyaç karşısında eroinin parasını bulabilmek için hemen her yolu deniyorlardı § Çöplerdeki hurdaları toplayarak para kazanıldığını keşfettiklerinde, çöp toplayıcılarının adını aldılar § Böylece “Junkie” (esrarkeş) deyimi doğdu 21

Türkiye ve 1920’ler § 1925 yılında bir kararname ile Türkiye’de “Kokain ve narkotiklerin” üretimi yasaklandı § 1926 yılında yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu’nun 403 ile 439. maddeleri esrar, eroin gibi narkotik maddelerin üretimi, ticareti ve kullanımıyla ilgili hükümler getirdi. Bu dönemde uyuşturucu terimi yerine ceza kanununda “keyif verici maddelerden” söz ediliyordu § Ceza yasasındaki değişiklikten sonra afyon fabrikalarının üretimiyle ilgili ilk ayrıntılı yasal düzenleme 1928’ de kabul edilen “Uyuşturucu Maddeler Hakkındaki Kanun” oldu. 22

Türkiye § 1929 yılı itibariyle Türkiye’ de eroin fabrikalarının ciro ve karı Gayri Safi Milli Hasılası’nın yüzde 1’ i büyüklüğünde bir rakamdı § 1931 yılında fabrikaların işleyişi yeniden düzenlendi ve fabrikaların üretim, ihracat ve satışlarına ciddi bir denetim ve kısıtlama getirildi § 1933’te Lahey ve Cenevre anlaşmaları Türkiye tarafından kabul edildi § Uyuşturucu Maddeler İnhisarı kanunu ile devlet tekeli oluşturuldu § 1970’li yıllarda bütün dünya Türkiye’yi yasal olmayan afyon trafiğinden sorumlu tutmaya ve suçlamaya başladı § 2002 yılında dünyada yakalanan eroin ve morfinin yüzde 23 14’ü Türkiye’de yakalandı

Türkiye’de son durum • 765 sayılı TCK’da benimsenmiş olan, genel olarak uyuşturucu madde suçları ve özel olarak da uyuşturucu madde imal, ithal, ihraç ve ticareti (temin veya sağlama) suçları için ağır cezalar öngörülmesi eğilimi, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı yeni TCK’da da aynen korunmuştur 24

Kısa bir ara…. 25