BAFRA TURZM FAKLTES TURZM LETMECL TUI107 GENEL LETME
BAFRA TURİZM FAKÜLTESİ TURİZM İŞLETMECİLİĞİ TUI/107 -GENEL İŞLETME Dr. Öğr. Üyesi Suzan URGAN
İŞLETMENİN GELİRLERİ TUI/107 -GENEL İŞLETME
İŞLETME BİLİMİNE GİRİŞ BİRİNCİ KISIM - İŞLETMENİN GENEL ESASLARI • 1. BÖLÜM - TEMEL İŞLETMECİLİK KAVRAMLARI • 2. BÖLÜM - İŞLETMENİN AMAÇLARI, EKONOMİ İÇİNDEKİ YERİ VE SINIFLANDIRILMASI • 3. BÖLÜM - İŞLETMENİN KURULUŞU • 4. BÖLÜM - İŞLETMENİN MALİYETLERİ • 5. BÖLÜM - İŞLETMENİN GELİRLERİ • 6. BÖLÜM - İŞLETMENİN PERFORMANSI İKİNCİ KISIM - İŞLETME FONKSİYONLARI • 1. BÖLÜM - YÖNETİM FONKSİYONU • 2. BÖLÜM - TEDARİK FONKSİYONU • 3. BÖLÜM - ÜRETİM FONKSİYONU • 4. BÖLÜM - PAZARLAMA FONKSİYONU • 5. BÖLÜM - FİNANSMAN FONKSİYONU • 6. BÖLÜM - MUHASEBE FONKSİYONU • 7. BÖLÜM - İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ • 8. BÖLÜM - HALKLA İLİŞKİLER FONKSİYONU • 9. BÖLÜM - ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME FONKSİYONU 3
1. GELİR KAVRAMI Gelir, “İşletmenin belirli bir dönem içindeki olağan faaliyetleri sonucunda elde etmiş olduğu ekonomik yararların brüt tutarı” dır. İşletmenin uzun dönemde sürekliliğini koruyabilmesi, ürettiği mal ve hizmetlerin satışından sağlayacağı gelirlere bağlıdır.
1. GELİR KAVRAMI Satış gelirleri satılan mal ve hizmetin miktarı ile piyasa satış fiyatının (birim başına fiyatın) çarpılmasıyla bulunur. R= Q x P R (Revenue)= Satış Geliri (R) Q (Quantity)= Satış Miktarı (Q) P (Price) = Satış Fiyatı (P) Örneğin, işletme, birim satış fiyatı 5 TL olan bir maldan bir yıl içinde 10. 000 adet satacak olursa, bu işletmenin yıllık satış geliri: 5 TL x 10. 000 adet = 50. 000 TL olacaktır.
Gelir Kavramı • İşletmelerin üretimi ne olursa olsun (mal üretme, taşıma, stoklama, vb. ) işletme üretiminin para olarak göstergesi gelirdir.
Gelir Kavramı İşletmelerin geliri iki unsurdan oluşur. • 1. Satış Geliri • 2. Satılmayan malların tutarıdır. Dönem sonu ile dönem başı mamul, yarı mamul stoklarının tutarlarının farkıdır.
Gelir Kavramı �R=İşletme Geliri �Y=Aynı dönemdeki satış geliri �Mds= mamul- yarı mamul dönem sonu tutarı �Mdb= mamul- yarı mamul dönem başı tutarı R=Y+ Mds-Mdb Yukardaki formülle hesaplanan gelire işleyiş (faaliyet) geliri denir. Satılan malların tutarı ile satılmayan malların tutarı faaliyet gelirini oluşturur.
Gelir Kavramı • Örn. İşletme 2019 yılında 150. 000 TL’lik satış geliri elde etmiştir. İşletmenin elinde dönem başında 15. 000 TL. ’ lik mamul stoğu ile, 40. 000 TL’lik yarı mamul stoğu bulunurken dönem sonunda mamul stoğu 10. 000 TL ve yarı mamul stoğu 50. 000 TL. olarak gerçekleşmiştir. Dönem Başı mamul+ yarı mamul tutarı=15. 000+40. 000 =55. 000 Dönem sonu mamul+yarı mamul tutarı= 10. 000+ 50. 000= 60. 000 Satılmayan mal tutarı= 60. 000 -55. 000=5. 000 TL. 2019 yılı işletme geliri= 150. 000+ 5. 000= 155. 000 TL. dir.
Gelir Kavramı Bir işletmenin ana uğraşı konusu olan mal ve hizmetlerin üretilmesiyle elde edilen “işleyiş gelirinin” dışında başka gelirleri de olabilir.
Bu gelirler şunlardan elde edilebilir: 1 -İşletmenin temel faaliyetleri alanlardan ve faaliyetlerden, dışında kalan 2 -Mal ve hizmet üretiminde kullanılmayan bazı varlıkların kiraya verilmesinden, 3 -Başka işletmelerin tahvil ve hisse senetlerine yapılan yatırımlardan, 4 -Üretimde artık kullanılmayan ve bütünüyle amorti edilmiş üretim araçlarının satışından, 5 -İşletmeye yapılan bağışlardan.
ÖRNEK 2018 yılında kerestecilik faaliyetinden dolayı 180. 000 TL işleyiş geliri elde eden bir işletmeyi örnek gösterelim. -Aynı işletme kereste üretimi yaparken ortaya çıkan hızar tozunun veya talaşının satışından da toplam 1. 800 TL elde etmiş olsun. -Diğer yandan daha önce almış olduğu bir başka şirkete ait hisse senetlerinden 2018 yılında dağıtılan kârlardan 10. 000 TL pay, hurdaya çıkmış 5 bıçkı makinesinin satışından 1. 500 TL, başka bir işletmeye kiraya verdiği bir deposundan kira geliri olarak da 1. 400 TL sağlamış olsun. - 10. 000 TL tutarındaki arsa işletmeye bağışlanmıştır Bu verileri birleştirerek işletmenin 2018 yılına ilişkin toplam gelirini bulabiliriz.
Örnek: Devam 2018 Yılı faaliyet (işleyiş) geliri : 180. 000 TL 2018 Yılı üretim artıklarından Sağlanan gelir toplamı : 1. 800 TL İştiraklerden sağlanan gelir : 10. 000 TL Hurda makine satışından gelir : 1. 500 TL Kira geliri : 1. 400 TL İşletmeye yapılan bağışlar : 10. 000 TL 2018 yılı toplam işletme geliri : 204. 700 TL
2. K R KAVRAMI Kâr; İşletmenin bir muhasebe döneminde kaynaklarında meydana gelen artışlardır. öz Yani, işletmenin hesap dönemi sonundaki özvarlığı ile hesap dönemi başındaki özvarlığı arasındaki olumlu farktır.
2. K R KAVRAMI Kâr; Kâr hesaplanmasında bilanço ve gelir tablosu yaklaşımları kullanılır. Bilanço= Bir işletmenin belli bir dönem sonunda borç alacak durumunu gösteren çizelge.
2. K R KAVRAMI Kâr;
2. K R KAVRAMI Gelir Tablosu= işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile bu gelirlerin elde edilmesi için katlandığı giderleri ve bunların sonucunda oluşan kar veya zararı gösteren bir mali tablodur.
2. K R KAVRAMI
2. K R KAVRAMI Bilanço Yaklaşımına Göre Kȃr: Teşebbüsteki özvarlığın hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki olumlu farktır. Gelir Tablosu Yaklaşımına Göre Kȃr: Gerçekleşen hasılattan bu hasılatın elde edilmesi için oluşan giderlerin düşülmesi sonucu arta kalan fazlalıktır.
2. K R KAVRAMI 1. Üretim Kârı 2. Ana Faaliyet Dışında Sağlanan Kâr 3. Toplam Kâr 4. Brüt Satış Kârı 5. Faaliyet Kârı 6. Dönem Kârı 7. Dönem Net Kârı 8. Ticari Kâr 9. Mâli Kâr 10. İşletme Kârı
2. 1. Üretim Kârı: İşletmeler üretimde bulunurken aktif tükenmeleri olur. Diğer yandan, gerçekleştirilen üretim satışından elde edilen gelirler, aktifleri (varlıkları) yeniden arttırır. İşte, söz konusu bu artış ve azalışlar arasındaki fark, o üretim kârını veya üretim zararını gösterir.
2. 2. Ana Faaliyet Dışında Sağlanan Kâr: Bazen tarafsız kâr olarak da nitelendirilen bu tür kâr, işletmenin ana faaliyetlerinin dışında meydana gelir. Piyango ikramiyesi, arsa, bina alırken edilen kar vb.
2. 3. Toplam (Total) Kâr İşletmenin bütün yaşamı boyunca elde ettiği gelirler ile bütün yaşamı boyunca yaptığı giderler arasındaki olumlu farktır. Bu kâr bütünüyle teorik bir kavramdır. Dolayısıyla fazla bir geçerliliği yoktur
2. 4. Brüt Satış Kârı Ürün ya da hizmetle direkt alakalı giderlerin elde edilen gelirden çıkarıldıktan sonraki kısmıdır. Direkt giderlerden kastedilen şey ise direkt işçilik ve kullanılan direkt malzemelerdir Belirli bir dönemde gerçekleştirilen net satışlar ile satışların maliyeti arasındaki olumlu farktır. .
2. 5. Faaliyet Kârı Brüt satış karından, faaliyet giderleri düşüldükten sonra elde edilen olumlu farktır. Faaliyet Giderleri: İşletmenin üretimi ile ilgili olmayan tüm giderlerdir. Genel yönetim giderleri”, Ar-Ge giderleri vb.
2. 6. Dönem Kârı Vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları düşülmeden önce hesaplanan kârdır. 2. 7. Dönem Net Kârı İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası ulaşılan kardır. 2. 8. Ticari Kâr İşletmenin dönem sonucunu gösteren gelir tablosundaki kâr ticari kârdır.
2. 9. Mali Kâr Sermaye şirketlerinde şirketin kurumlar vergisi matrahını oluşturan kârdır. 2. 10. İşletme Kârı İşletme hasılatı ile işletme masrafları arasındaki olumlu farktır.
3. GELİR-K R KAVRAMLARI VE İLİŞKİLERİ Bilindiği üzere işletmelerin amacı kâr elde etmektir. Büyük-küçük bütün işletmeler, yaşayabilmek için, işlerin iyi gittiği zamanlarda, kötü dönemlerinin zararlarını karşılayabilecek kadar bir kâr sağlamalıdır. Başka bir deyişle, işletmeler kendilerini bekleyen gelecekteki risklere katlanabilmek için, iyi koşulların geçerli olduğu dönemlerde belirli miktarlarda kâr elde edip bunun bir kısmını veya hepsini yedek sermaye (yedek akçe) olarak bir köşeye ayırmalıdırlar. Yedek Akçe: İşletmelerin amacıyla ayırdıkları paradır. risklerden korunmak
3. GELİR-K R KAVRAMLARI VE İLİŞKİLERİ İşletmelerin Karlılıklarının hesaplanmasında temel alınan zaman genellikle 1 yıldır. Ancak bir işletmenin karlılığını anlayabilmek için 1 yıllık karlarına değil 5 -10 yıllık kar durumuna bakmak yararlı olacaktır.
4. K R MAKSİMİZASYONU Girişimcilerin amacı minimum maliyetle maksimum üretimi gerçekleştirmekten çok, kârı yani getirilerin maliyetler üzerindeki farkını maksimum kılmak olabilir. İşletmenin kârı (P), gelirleri (R) ve toplam üretim maliyeti (C) notasyonları ile gösterilirse, P = R - C olur. P - Profit (Price) = Kâr (Satış Fiyatı) R - Revenue = Gelirler (Satış Geliri) C - Cost = Giderler (Toplam Üretim Maliyeti)
Toplam gelirler, satılan birim miktarı ile onun üretim fiyatının çarpımına eşittir. Satılan "X" ürünü miktarına X, işletmenin uyguladığı zorunlu fiyata (Px) dersek toplam gelir şöyle bulunur: R= Q x P P=R–C R= Satış Geliri P= Satış Fiyatı Q= Satış Miktarı X= Ürün Miktarı Px= X malı için uygulanan zorunlu fiyat R (satış geliri) = Px (ürün fiyatı). X (ürün miktarı) Toplam Maliyetler: C = Pa. a + pb. b + k olduğunda, Kâr = (Px. X) - (Pa. a + pb. b + k) = Px. X - Pa. a - Pb. b k Üretim fonksiyonu da X = f (a, b) olduğuna göre: P = Px. f (a, b) - Pa. a - Pb. b – k
Toplam Maliyetler: C = Pa. a + pb. b + k olduğunda, Kâr = (Px. X) - (Pa. a + pb. b + k) = Px. X - Pa. a - Pb. b – k Pa=400 Pa*a=400*100=40. 000 a= 100 Pb=200 Pb*b=200*50=10. 000 b= 50 k= 1000 Toplam Maliyet C= 40. 000+1000=51. 000 Px= 1000 x= 200 Px. x=1000*200=200. 000 Toplam gelir R= 1000*200= 200. 000 Kar= 200. 000 -51. 000=149. 000 TL.
5. K R PL NLAMASI Kâr plânlaması olarak da isimlendirilen işletme bütçeleri, belirli bir döneme ait işletme plânlarının birim ve para olarak sayısal ifadesidir. İşletme bütçeleri, işletmenin önceden ortaya konan bir amaca ulaşabilmesi için geleceğe ait bir dönemde izleyeceği politikaları açıklayan bir plân dizisidir.
Kâr plânlaması, maliyet, hacim ve kâr analizlerinin yapılmasını gerektirir. Maliyet-hacim-kâr analizi olarak birleştirdiğimiz bu kâr plânlaması aracı, plânlama sürecine finansal bir bakış açısıdır Maliyet-hacim-kâr analizinde değişken maliyet, sabit maliyet ve kâr kavramına ait alt kavramların bilinmesi gerekir.
Maliyet-hacim-kâr analizlerini anlayabilmek için, öncelikle bu analizlerin dayandığı bazı temel varsayımların bilinmesi gerekir: -Maliyetlerin doğrusal hareket ettiği varsayılır ve düşünülür. -Birim satış fiyatı, birim değişken maliyet ve sabit maliyetler işletme tarafından bilinmektedir. -Tüm maliyetler ve gelirler, paranın zaman değerini göze almaksızın, bütün üretilen ya da satılan birimlere eklenir.
6. K RA GEÇİŞ ANALİZİ Kâra geçiş analizi, işletmenin hangi üretim veya satış miktarında kâra geçtiğinin belirlenmesi için kullanılan etkin bir analiz aracıdır. Bu analiz ile; “İşletmenin mal ve hizmet üretimi için yaptığı giderler ile gelirler arasındaki dengenin sağlanmasına esas olacak bilgiler, ayrıntılı bir biçimde rapor ve tablolara kaydedilip, yönetime sunulmaktadır. Kâra geçiş analizinin hesaplanmasında kullanılan başlıca yöntemler; “ 1. Matematiksel Eşitlik, 2. Katkı Payı, 3. Grafik Yöntemi” olarak sıralanabilir.
1. Matematiksel Eşitlik Yöntemi: Bu yönteme göre kâra geçiş analizinde kâr satış gelirleri ile maliyetler arasındaki farka eşittir. Kâr = Satış Gelirleri - Değişken Maliyetler - Sabit Maliyetler Satış Gelirleri (birim satış fiyatı x satış miktarı) – Değişken Maliyetler (birim değişken maliyet x satış miktarı) – Sabit Maliyetler
2. Katkı Payı Yöntemi: -Katkı Payı: Faaliyet düzeyinde her birimin satış değerinin değişken maliyetleri karşıladıktan sonra arta kalan değeridir. -Katkı Payı Oranı: Her birimin sağladığı katkı payının, birim satış fiyatına bölünmesi suretiyle bulunan orandır.
2. Katkı Payı Yöntemi: Faaliyet düzeyinde her birimin satış değerinin değişken maliyetleri karşıladıktan sonra arta kalan değeri katkı payıdır. Kâr = (Birim Satış Fiyatı - Birim Değişken Maliyet) x Satış Miktarı – (Sabit Maliyetler) Katkı Payı Oranı = Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Maliyet / Birim Satış Fiyatı: 100 -50/100= 0, 5 Katkı Payı= Birim Satış Fiyatı-birim Değişken Maliyet= 10050= 50 Kâr = (Birim Katkı Payı x Satış Miktarı) – Sabit Maliyetler (50 x 200)-100= 9900 TL.
3. Grafik Yöntemi: Bu yöntemde maliyet-hacim ve kâr arasındaki ilişki söz konusudur. Toplam maliyet doğrusu ile toplam gelir doğrusunun kesiştiği nokta baş noktasıdır.
3. Grafik Yöntemi: Başabaş Analizinin varsayımları; � Satış miktarı üretim miktarına eşittir. � Üretimin tamamı aynı dönemde satılmaktadır. Kârın sıfır olduğu üretim seviyesinde ; Kâr=O Kâr= SG-M=O SG=M Satış geliri aynı zamanda; SG= P. X � Satış gelirleri=(p. x)= Sabit Maliyet(Ms) +Değişir Maliyet(Md. x) � Bu eşitliği sağlayan üretim miktarı: � Px=M �p. x-Md. x=Ms � X (p-Md)=Ms � X = Ms/ p-Md
3. Grafik Yöntemi: � Kârâ Geçiş Gelir Seviyesi: � X 0 = Ms/ p-Md Eşitliğin iki tarafı da P ile çarpılıyor. Eşitliğin sağ tarafı pay ve paydası 1/p ile çarpılıyor.
3. Grafik Yöntemi: Kârâ Geçilen Noktada kapasite kullanımı; KKD= Ms (P-Md). X. max Xmax= Tam kapasite ile çalışırsa üretim miktarı
Örnek Yıllık sabit maliyet: 9000 Birim Satış fiyatı= 6, 25 TL. Birim Değişir Maliyet=3, 25 TL. Üretim Miktarı= 6000 mamul a)Kârâ geçiş noktasındaki üretim miktarı? 3. 000 Adet / Yıl
Örnek Yıllık sabit maliyet: 9000 Birim Satış fiyatı= 6, 25 TL. Birim Değişir Maliyet=3, 25 TL. Üretim Miktarı= 6000 mamul b) Bu noktadaki satış geliri nedir?
Örnek Yıllık sabit maliyet: 9000 Birim Satış fiyatı= 6, 25 TL. Birim Değişir Maliyet=3, 25 TL. Üretim Miktarı= 6000 mamul c) Kapasite kullanım derecesi KKD= Ms (P-Md). X. max KKD= 9000 (3). 6000 %50
Y Gt Maliyet /Gelr Bin TL Kâr 18. 750 9 0 K= Kâra Geçiş Noktası K Zarar Mt MS 3000 X Faaliyet Hacmi
BÖLÜM SONU
KAYNAKÇA İşletme Bilimine Giriş, Prof. Dr. M. Şerif Şimşek ve Prof. Dr. Adnan Çelik, Eğitim Yayınevi
- Slides: 49