BADANIE WIEDZY I OPINII POLSKICH ROLNIKW NA TEMAT

BADANIE WIEDZY I OPINII POLSKICH ROLNIKÓW NA TEMAT UPRAWY ODMIAN ZMODYFIKOWANYCH GENETYCZNIE ZREALIZOWANE Z INICJATYWY POLSKIEJ FEDERACJI BIOTECHNOLOGII WYNIKI I PODSTAWOWE WNIOSKI 1

AGENDA q Informacje o badaniu q Temat i realizacja q Respondenci i próba q Wyniki badania i ich interpretacja q Wiedza rolników q Opinie rolników q Preferencje rolników q Podstawowe wnioski 2

INFORMACJE O BADANIU 3

INFORMACJE O BADANIU TEMAT I REALIZACJA q Temat – Badanie wiedzy i opinii polskich rolników na temat uprawy odmian zmodyfikowanych genetycznie q Realizacja – PBS Sp. z o. o. z inicjatywy Polskiej Federacji Biotechnologii: q Prace terenowe w dniach 21 -27 października 2004 r. q Metodologia: q Wywiady indywidualne realizowane techniką papier i ołówek q Długość wywiadu – około 10 minut 4

INFORMACJE O BADANIU RESPONDENCI I PRÓBA q Respondenci badania – rolnicy : q Właściciele lub współwłaściciele gospodarstw rolnych o powierzchni 1 ha i więcej q Odpowiedzialni za prowadzenie gospodarstwa (decydenci) q Producenci żywności (gospodarstwa utrzymujące się głównie dzięki plonom pochodzącym z badanego gospodarstwa) q Wielkość próby – 1042 respondentów: q Maksymalny błąd oszacowania przy takiej próbie wynosi 3% q Dobór próby – kwotowa: q Określona liczba wywiadów w każdej z 4 grup rolników q Grupy rolników wyodrębnione na podstawie wielkości gospodarstwa (1 -4, 99 ha; 5 -14, 99 ha; 15 -49, 99 ha; 50 ha i więcej) q Wyniki dla całej próby poddano ważeniu według wag uwzględniających liczbę gospodarstw danej wielkości w poszczególnych obszarach Polski 5

INFORMACJE O BADANIU RESPONDENCI I PRÓBA Średnia wielkość gospodarstwa w całej próbie – 11, 2 ha 6

INFORMACJE O BADANIU RESPONDENCI I PRÓBA Udział gospodarstw z poszczególnych regionów w całej próbie 7

INFORMACJE O BADANIU DEFINICJA q Bez względu na fakt, czy ankietowani słyszeli lub nie słyszeli o roślinach modyfikowanych genetycznie, wszystkim respondentom przed zadaniem dalszych pytań prezentowana definicja badanego zagadnienia: Rośliny zmodyfikowane genetycznie, to takie ulepszone odmiany roślin uprawnych, do których hodowcy wprowadzili pewne konkretne, nowe cechy. Każda z tych cech ma ogromne znaczenie gospodarcze (szczególnie dla rolników i dla przetwórstwa), a także dla środowiska. Rośliny zmodyfikowane genetycznie określa się także „roślinami ulepszonymi biotechnologicznie”. Odmiany takie ulepsza się znacznie szybciej niż przy tradycyjnej hodowli, a przy tym zachowana jest rygorystyczna kontrola przy dopuszczaniu ich do obrotu. Do roślin zmodyfikowanych genetycznie zalicza się m. in. : ziemniaki całkowicie odporne na stonkę ziemniaczaną, buraki cukrowe odporne na herbicyd Roundup Ready®, kukurydzę odporną na omacnicę prosowiankę i na herbicyd Roundup Ready® oraz wiele innych odmian. 8

WYNIKI BADANIA I ICH INTERPRETACJA 9

WIEDZA ROLNIKÓW ZNAJOMOŚĆ POJĘCIA Pytanie: Czy słyszał(a) Pan(i) o zastosowaniu w produkcji roślinnej odmian zmodyfikowanych genetycznie? 10

WIEDZA ROLNIKÓW ZNAJOMOŚĆ POJĘCIA q Prawie ¾ badanych rolników zadeklarowało, że słyszeli o zastosowaniu w produkcji roślinnej odmian zmodyfikowanych genetycznie: q Najwyższy poziom świadomości zadeklarowali rolnicy reprezentujący największe gospodarstwa (94%), a najniższy – pochodzący z najmniejszych gospodarstw (68%) q Wyższy poziom świadomości występuje u mężczyzn (68%) niż u kobiet (66%) q Najwyższy jest wśród osób z grupy wiekowej 31 -50 lat, zaś zdecydowanie najniższy – wśród najstarszych (powyżej 60. roku życia – tylko 55%) q Poziom świadomość systematycznie rośnie wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia – wśród osób z wykształceniem podstawowym wynosi zaledwie 48%, wśród osób z wykształceniem zawodowym – 73 -74%, zaś wśród osób z wykształceniem średnim lub wyższym – aż 85 -88% q Pojęcie roślin zmodyfikowanych genetycznie jest najlepiej znane rolnikom z regionu wielkopolskiego (85%), a najmniej – rolnikom ze Wschodu (68%) i Południa (60%) q Nie odnotowano natomiast różnicy w opiniach rolników utrzymujących się z produkcji roślinnej oraz zwierzęcej 11

WIEDZA ROLNIKÓW UPRAWA ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w Polsce uprawia się rośliny zmodyfikowane genetycznie? 12

WIEDZA ROLNIKÓW UPRAWA ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w pozostałych krajach Unii Europejskiej uprawia się rośliny zmodyfikowane genetycznie? 13

WIEDZA ROLNIKÓW KONSUMPCJA ŻYWNOŚCI Z ODMIAN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w Polsce konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie? 14

WIEDZA ROLNIKÓW KONSUMPCJA ŻYWNOŚCI Z ODMIAN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w pozostałych krajach Unii Europejskiej konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie? 15

WIEDZA ROLNIKÓW UPRAWA I KONSUMPCJA – SZCZEGÓŁOWE DANE q Dla potrzeb badania w pytaniach dotyczących uprawy i konsumpcji wprowadzono podział – Polska (1) i pozostałe kraje Unii Europejskiej (2) q Wiedza i świadomość polskich rolników na temat uprawy i wykorzystania w gospodarce odmian roślin zmodyfikowanych genetycznie jest umiarkowanie satysfakcjonująca: q Większość rolników (61%) wie, iż w Polsce i pozostałych krajach Unii Europejskiej konsumuje się produkty na bazie odmian zmodyfikowanych genetycznie oraz że odmiany roślin GM uprawia się w niektórych krajach Unii Europejskiej q Przekonanie, że biotechnologia jest stosowana w pozostałych krajach Unii Europejskiej, jest niemal powszechne – zaledwie co dwudziesty badany wyraził opinię, że w pozostałych krajach Unii Europejskiej ani nie uprawia się roślin GM, ani nie konsumuje się żywności wyprodukowanej na ich bazie q Prawie 2/3 rolników uważa, że w Polsce konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie q Jednocześnie aż co drugi rolnik mylnie wskazuje, iż uprawa GMO występuje już w Polsce 16

OPINIE ROLNIKÓW KORZYŚCI Z UPRAW ROŚLIN GM Pytanie: Jakie są, Pana(i) zdaniem, największe korzyści związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie? 17

OPINIE ROLNIKÓW PROBLEMY Z UPRAWĄ ROŚLIN GM Pytanie: Jakie są, Pana(i) zdaniem, największe problemy związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie? 18

OPINIE ROLNIKÓW KORZYŚCI I PROBLEMY – SZCZEGÓŁOWE DANE q Główną korzyścią z upraw roślin GM jest wyższa wydajność (62%) – stanowi ona najistotniejszą korzyść, wskazywaną niezależnie od wieku, płci, wielkości gospodarstwa czy miejsca zamieszkania respondenta: q Częściej od średniej opinię tę wyrażają rolnicy w wieku 31 -50 lat (65 -69%), prowadzący większe gospodarstwa (15 -49, 99 ha – 67%; 50 ha i więcej – 75%) oraz gospodarujący w regionach północnym (76%) i wielkopolskim (67%) q Największym problemem, który może wystąpić z związku z uprawami roślin GM, jest brak zaufania konsumentów do tego typu produktów. W tym punkcie są zgodni wszyscy rolnicy – podobnie jak w wypadku korzyści, jest to niezależnie od wieku, płci wielkości gospodarstwa czy regionu, w którym gospodaruje respondent: q Znacznie częściej opinię tę wyrażają rolnicy w wieku 41 -50 lat (51%) niż najstarsi (33%), mający gospodarstwa powyżej 5 ha oraz z regionu wielkopolskiego i północnego (54 -55%) 19

PREFERENCJE ROLNIKÓW OPŁACALNOŚĆ UPRAWY ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem gospodarstwo mogłoby być bardziej opłacalne dzięki zastosowaniu odmian zmodyfikowanych genetycznie? 20

PREFERENCJE ROLNIKÓW OPŁACALNOŚĆ UPRAWY – SZCZEGÓŁOWE DANE q Nieco ponad połowa rolników jest zdania, że ich gospodarstwa mogłyby być bardziej opłacalne dzięki zastosowaniu w nich odmian zmodyfikowanych genetycznie. Osoby wyrażające przeciwną opinię stanowią tylko 1/5 całości, pozostali zaś (1/4 próby) nie mają na ten temat sprecyzowanego zdania: q Nieco częściej opinię pozytywną wyrażają mężczyźni (60%) niż kobiety (50%) q Mniejszy entuzjazm wyrażają osoby najmłodsze (48%) oraz najstarsze (46%). Wśród rolników w wieku od 31 do 60 lat zwolenników poglądu o opłacalności zastosowania w uprawie odmian roślin GM jest 56 -60% q Najwięcej rolników dostrzegających korzyści gospodaruje w regionie wielkopolskim (67%) oraz centralnym (61%), a najmniej – w regionie wschodnim i południowym (po 48%) q Osoby wyrażające opinię, że ich gospodarstwa mogłyby zyskać dzięki wprowadzeniu do uprawy GMO częściej niż pozostali badani widzą korzyści płynące z zastosowania biotechnologii oraz dostrzegają niższe koszty i ułatwienia w produkcji 21

PREFERENCJE ROLNIKÓW MOŻLIWOŚĆ WYBORU Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem polscy rolnicy powinni mieć możliwość uprawy roślin zmodyfikowanych genetycznie? 22

PREFERENCJE ROLNIKÓW MOŻLIWOŚĆ WYBORU – SZCZEGÓŁOWE DANE q 60% polskich rolników – producentów żywności jest zdania, że powinni mieć możliwość uprawy odmian zmodyfikowanych genetycznie. Przeciwnego zdania jest o połowę mniej respondentów: q Głosy „za” dominują wśród przedstawicieli największych gospodarstw (niemal 70% jest „za”) q Więcej takich opinii występuje wśród osób do 50. roku życia (ponad 60%), a w grupie najmłodszej – 18 -30 lat – aż 65%. Wśród osób starszych odsetek ten spada do 54% q W pozostałych grupach wiekowych, zdecydowanie mniej – w grupie starszych rolników (53%) q Najwięcej entuzjastów takiego rozwiązania jest na Północy oraz Centrum Polski, najmniej – Na Południu q Spośród rolników, którzy domagają się przyznania im możliwości wyboru, czy mają stosować uprawy ulepszone biotechnologicznie czy konwencjonalne, aż 2/3 jest przekonanych, że zastosowanie GMO wpłynie na wzrost opłacalności ich gospodarstw q Aż 40% rolników, którzy nie spodziewają się zysku ekonomicznego z wprowadzenia GMO do ich własnych gospodarstw, także domaga się prawa wolnego wyboru w kwestii możliwości uprawy roślin GM 23

PODSTAWOWE WNIOSKI 24

PODSTAWOWE WNIOSKI q Polscy rolnicy chcą mieć możliwość uprawy roślin zmodyfikowanych genetycznie i dostrzegają, że dzięki temu ich gospodarstwo może być bardziej opłacalne q Rolnicy wykazują dobrą znajomość pojęcia i znaczenia stosowania w uprawie odmian zmodyfikowanych genetycznie – przy jednoczesnym błędnym przekonaniu, że takie odmiany są już uprawiane w Polsce q Rolnicy wskazują na liczne korzyści z upraw roślin GM, ale także wyraźne podkreślają problem braku zaufania konsumentów do żywności produkowanej z odmian zmodyfikowanych genetycznie q Blisko 2/3 rolników jest za dostępnością odmian ulepszonych, czyli jest za prawem wyboru, co nie może być w Polsce spełnione w świetle dyskryminujących ten model uprawy, przepisów o tzw. koegzystencji q Konieczność edukacji – przekazywania rzetelnej wiedzy na temat uprawy roślin GM zarówno rolnikom, jak i szerokim kręgom społecznym 25