BADANIE RODZIN PSZCZELICH Dr Marek Chmielewski Pracownia Chorb

BADANIE RODZIN PSZCZELICH Dr Marek Chmielewski Pracownia Chorób Owadów Użytkowych Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy W Lublinie

• Zabezpieczyć się przed pożądleniami • Przygotować: • narzędzia • środki odkażające • opakowania na pobrane próby

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Objawy Czas wystąpienia i ewentualna przyczyna Słabe, leniwe loty pszczół, Wczesna Wiosna po oblotach: mała liczba pszczół na wylotku • Nosemoza • Nieprawidłowy skład rodziny zimującej • Zbyt długi okres zimowli Wiosna w pełni: • Niedobory pokarmu białkowego(ubogie pożytki pyłkowe lub złą pogoda) • Niepełnoiwartościowa matka

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Objawy Czas wystąpienia i przyczyna Zbieraczki nie przynoszą pyłku Brak matki Duża ilość pszczół leżących przed Wczesna wiosna po pierwszym wylotkiem oblocie: • Wyrzucanie z ula osypu zimowego Wiosna w pełni Choroba roztoczowa – akarapidoza Choroba sporowcowa – nosemoza Choroba majowa (tylko przy długich okresach niepogody i tylko młode pszczoły) Zatrucia (najczęściej chemiczne)

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Duża ilość pszczół leżących przed Lato: wylotkiem • Czerniawka spadziowa (poż. spadziowe) • Ścinanie się pszczół przy rabunkach • Zaawansowana waroza • Zatrucia (najczęściej pestycydami) Ściekające lub wężykowate plamy kału na przedniej ścianie ula i na wylotku Wczesna wiosna, po oblotach: • choroba sporowcowa (nosemoza) • Biegunka na tler niewełaściwych zapasów zimowych • Niepokojenie pszczół w czasie zimowli • Utrata matki w czasie zimowli

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Wyrzucony przez pszczoły czerw 1) • 2) • • • 3) • • O barwie zmienionej (z reguły larwy starsze lub poczwarki) Długotrwała przerwa w dopływie pokarmu do rodziny O barwie zmienionej Choroba woreczkowa Kiślica Biały, z prześwitującym przewodem pokarmowym np. . na czerwono, zatrucie pyłkiem kasztanowca O zmienionej strukturze, wyschnięte, pokryte nalotem, zmumifikowane Białe, szare, czarne – grzybica otorbielakowa Zielonożółte, brązowoszare – grzybica kropidlakowa

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Zmieniony zapach z ula, zwłaszcza tuż po jego otwarciu 1. Gnilny (padliny) • Postać złośliwa, gnilna kiślicy (czerw zasklepiony) 2. Octu • Postać kwaśna kiślicy 3. Kleju stolarskiego lub pumpernikla • Zgnilec amerykański (złośliwy 4. Fermentacyjny: • Nieprawidłowy pokarm cukrowy (zbyt rzadki)

Wygląd ula i jego najbliższego otoczenia Plamy kału wewnątrz ula, Po zimowli, wraz z dużym osypem zimowym: na ścianach, na 1. Etiologia niezakaźna plastrach, zatworach • Nieodpowiedni pokarm na biegunka • 2. • • zimę (z dodatkiem spadzi lub wrzosu) Niepokojenie rodziny podczas zimowli Etiologia zakaźna lub pasożytnicza: Jawna postać nosemozy (koniecznie próby) Hafnioza – biegunka zakaźna (konieczne próby)

Pszczoły dorosłe Utrata zdolności do lotu Pszczoły skupiają się na źdźbłach trawy przed ulem • Akarapidoza (choroba roztoczowa) • Zatrucie pestycydami Z rozdętym odwłokiem; • Nosemoza • Choroba majowa (młode) Bez rozdętego odwłoka: • Ostry paraliż pszczół (dodatkowo porażenie odnóży)

Pszczoły dorosłe Deformacja ciała Mniejsze wymiary: • Zbyt długie użytkowanie plastrów (ciemne z małymi komorkami) Skrócenie odwłoka: • Masywna inwazja Achroia grisella (uszkadzanie poczwarek) Brak skrzydeł lub skrzydła szczątkowe • Wirus zderfomowanych skrzydeł • Masywna inwazja V. destructor Zdeformowanie całego ciasła: • Działanie pestycydów systemowych

Pszczoły dorosłe Utrata owłosienia, czarny • Zatrucie spadzią połyskliwy wygląd ciała (czerniawka w okresie spadziowania) • Chroniczny paraliż (całkowite „wyłysienie” pszczoły, wyglądają na mniejsze i posmarowane tłuszczem, bardzo „nerwowe”

Pszczoły dorosłe Zwiększona śmiertelność w czasie zimowli, obfity osyp Nieodpowiednia struktura wiekowa rodziny (zimowało zbyt dużo starych, spracowanych robotnic) • Niedostateczne czerwienie matki w sierpniu • Niepokojenie pszczół w czasie zimowli • Nieodpowiedni pokarm (spadź, fermentacja) • Nosemoza w postaci utajonej (niezbyt intensywna biegunka)

Czerw niezasklepiony Larwy leżą wyprostowane w otwartej komórce Wiosna: 1. Larwy mają zadarty „nosek” niczym pantofelek, białe czarnego • Choroba woreczkowa 2. Larwy o podobnym zabarwienie ale z zapachrem octu • Zgnilec europejski (kiślica, postać łagodna-kwaśna) 3. Larwy pokryte nalotem pleśni • Białe, szare, czarne – grzybica otorbielakowa • Zielonożółte, brązowoczarne – grzybica kropidlakowa 4. Komorki (larwy) mają dobudowane kolnierzyki z wosku • Trutowiejąca matka lub trutówka (pełny zasklep) • Żerowanie Achroia grisella (niepełne zasklepy)

Czerw niezasklepiony Zmiana zabarwienia oskórka Wczesna wiosna: Larwy zwinięte i wyprostowane przybierają szarografitowe (czasem zielonkawe) zabarwienie • Zaziębienie czerwiu Wiosna i lato: Larwy po zamarciu zmieniają zabarwienie na żółtawe; • Kiślica • Choroba woreczkowa

Czerw niezasklepiony Niepełne zasklepy W ciągu całego sezonu: Larwy w komórkach z dobudowanymi”kołnierzykami”, często już poczwarki(ciemne oczy), ułożone w plastrze grupami lub mają przebieg liniowy, im słabsza rodzina tym liczniejsze Inwazja gąsienic barciaka mniejszego (Achroia grisella)

Czerw zasklepiony Pociemnienie, zapadnięcie, podziurkowanie zasklepu Wiosna i lato: • Zmienione zasklepy • Larwa o zmienionym zabarwieniu żółta do brązowego • Zapach kleju stolarskiego (pumpernikla) – zgnilec złośliwy • Zapach gnilny (padliny) – kiślica (postać gnilna)

Czerw zasklepiony Wygląd larwy pod zasklepem Larwa w stadium martwicy rozpływnej: • Wyciągana w długie nitki – zgnilec złośliwy • Nie wyciąga się lub krótkie, grube nitki – kiślica Wyschnięta larwa w komórce: • Silnie przyklejona, języczek – zgnilec • Luźno związana ze ścianą – kiślica Sucha, przypomina pantofelekchoroba woreczkowa Porośnięta grzybnią – grzybice, nie mylić z porośniętą B. alvei pierzgą