Badania scyntygraficzne orodkowego ukadu nerwowego Izotopowe metody badania

Badania scyntygraficzne ośrodkowego układu nerwowego

Izotopowe metody badania OUN n Badanie bariery krew-mózg n Badanie perfuzyjne n Badania metaboliczne n Badanie receptorowe n Badanie krążenia płynu mózgowo- rdzeniowego

Bariera krew-mózg l Transport substancji przez barierę k-m: – transport aktywny – ułatwiona dyfuzja: glukoza, aminokwasy, elektrolity – dyfuzja bierna: alkohole, CO 2, gazy szlachetne, barbiturany, kofeina, sterydy, amfetamina, nikotyna

Czynność bariery krewmózg § Radiofarmaceutyki, które warunkach prawidłowych nie dyfundują do tkanki mózgowej Uszkodzenie bariery krew mózg (np. udar mózgu) dyfuzja i gromadzenie się znacznika

Radiofarmaceutyki § 99 m. Tc DTPA – najczęściej stosowany § 99 m. Tc. O 4 § 99 m. Tc pyrofosforan – gromadzi się swoiście w ogniskach martwiczych i miejscach po uprzedniej kraniotomii

Prawidłowy obraz scyntygraficzny l AP RLAT l LLAT PA

Zawał mózgu

Badania przepływu krwi w mózgu § Radiofarmaceutyki, które swobodnie dyfundują przez barierę k-m § Lipofilne, o obojętnym ładunku elektrycznym § Stopień gromadzenia proporcjonalny do przepływu krwi § Brak ponownej dyfuzji do krwi

Radiofarmaceutyki § 99 m. Tc HM PAO – najczęściej stosowany, 6, 13 % podanej aktywności gromadzi się w mózgu i pozostaje tam ok. 270 min § 133 Xe – gaz podawany dożylnie lub dotętniczo. Metoda ilościowa rzadko stosowana. § pochodne amfetaminy – 123 I

Wskazania do badań przepływu krwi w mózgu n Śmierć mózgowa n Udar mózgu n Padaczka n Choroby zwyrodnieniowe mózgu

Obraz prawidłowy

Badanie przepływu krwi w mózgu (rekonstrukcja 3 D)

Obraz prawidłowy n Standard móżdżkowy – patologie móżdżku – b. rzadko – przepływ w móżdżku – wartość referencyjna n Norma perfuzji dla półkul mózgowych >0, 7 standardu móżdżkowego n Symetria gromadzenia w półkulach mózgu 0, 9 – 1, 1

Śmierć mózgowa

Ostry udar mózgu n Obszar braku aktywności w miejscu udaru oraz zmniejszone gromadzenie wokół zawału – odwracalne niedokrwienie (ischemic penumbra)

Badanie TK i MR w diagnostyce ostrego udaru mózgu n Konwencjonalne badanie MR (T 2 –zależne) uwidacznia obszar zawału po co najmniej 8÷ 10 godzinach. n Badanie TK uwidacznia zawał przeważnie po 12÷ 24 godzinach.

Badania diagnostyczne n Ostra faza niedokrwienia – MR – tzw. dyfuzyjne (DWI) – tzw. perfuzyjne (PWI) – Badanie przepływu krwi w mózgu techniką SPECT

Zawał mózgu

Zawał mózgu

Zawał mózgu

Test z acetazolamidem n Test z acetazolamidem (DIAMOX) inhibitor anhydrazy węglanowej H+ w przestrzeni zewnątrznaczyniowej (kwasica) przepływu krwi (35% w warunkach prawidłowych)

l Zmniejszenie rezerwy naczyniowej – udar, przemijające napady niedokrwienia (TIA), malformacje tętniczo-żylne, padaczka, otępienie l gromadzenia znacznika po podaniu Diamoksu

Zmniejszenie przepływu w obrębie unaczynienia lewej t. środkowej mózgu

Metody obrazowe w diagnostyce padaczki n Wykluczenie morfologicznie uchwytnej przyczyny padaczki (guz, naczyniak, inne) – CT, MRI n Padaczka pierwotna n Prognozowanie przebiegu leczenia

TECHNIKA SPECT W DIAGNOSTYCE PADACZKI 1. Faza „ictal” - przepływu krwi w obrębie ogniska padaczkorodnego 2. Faza „inter-ictal” - przepływu krwi w obrębie ogniska padaczkorodnego Czułość badania wynosi 75 - 80% (faza interictal) 100% (faza ictal)

Badanie HM-PAO SPECT w fazie INTER ICTAL

Badanie HM-PAO SPECT w fazie INTERICTAL

Faza ICTAL

Faza ICTAL MR – obraz prawidłowy HM-PAO – ognisko w obrębie zakrętu obręczy

Otępienie l „Otępienie” – zespół objawów klinicznych charakteryzujących się nabytymi, uogólnionymi, postępującymi uszkodzeniami funkcji intelektualnych i osobowości, bez zaburzeń świadomości. l Otępienie jest końcowym etapem szeregu schorzeń (nie jest jednostką chorobową)

Techniki diagnostyczne n TK n NMR n Funkcjonalne metody radioizotopowe (SPECT, PET) l Żadna z tych metod nie pozwala na całkowicie jednoznaczne rozpoznanie typu schorzenia prowadzącego do otępienia.

Choroba Alzheimera w badaniach SPECT/PET n Obustronny przepływu krwi w okolicach skroniowo-ciemieniowych (wtórny do spadku metabolizmu) n Później zmiany w płatach czołowych n Przepływ w okolicy czuciowo-ruchowej, wzrokowej i w obrębie jąder podkorowych - prawidłowy

Chorobie Alzheimera często towarzyszą zmiany naczynio-pochodne Badanie TK

Otępienie naczyniopochodne l W badaniach SPECT/ PET występują liczne ogniska zmniejszonego przepływu krwi i metabolizmu.

Otępienie na tle naczyniowym (MID): zaniki korowo-podkorowe Ogniska niedokrwienne w różnych okolicach kory mózgowej Przepływ krwi w okolicach skroniowo-ciemieniowych prawidłowy (Mountz i wsp. 2001)

Otępienie czołowo-skroniowe l Wyróżnia się trzy typy otępienia: l - choroba Picka l - degeneracja płata czołowego l - otępienie z towarzyszącym uszkodzeniem neuronu ruchowego

Otępienie czołowo-skroniowe – badanie SPECT/PET 1. Badanie SPECT - znaczna redukcja przepływu krwi w obrębie płatów czołowych (Venneri 1996, Starkstein 1994, Pickut 1997). 2. Badanie PET - redukcja zużycia glukozy w obrębie okolic czołowych i/lub skroniowych, upośledzenie metabolizmu w przyśrodkowej części płata skroniowego, w prążkowiu i we wzgórzu.

Choroba Picka: Atrofia płata czołowego Badanie MR- zaniki korowe okolicy czołowej i skroniowej

Choroba Picka: badanie MRI-zaniki korowe w okolicy bruzdy Sylwiusza, ale bez zmian w obrębie płata czołowego Badanie HM-PAO SPECT-znaczna redukcja przepływu krwi w obrębie płatów czołowych (Mountz i wsp. 2001)

Pozytronowa Tomografia Emisyjna (PET) Izotopy cyklotronowe 18 F, 11 C, 15 O, 123 I Izotopy te mogą być wbudowywane w substancje organiczne np. deoxyglukoza - 18 F n n n Badania metabolizmu glukozy. Badania metabolizmu tlenu. Gromadzenie aminokwasów w guzie. Przepływu mózgowego 123 I Układ receptorowy mózgu – receptory dopaminergiczne, cholinergiczne, serotoninergiczne.

Badanie FDG-PET (norma)

Ocena stopnia złośliwości guza l W badaniu SPECT nowotwory niskozróżnicowane gromadzą znaczniki onkofilne. l W badaniu PET istnieje ogólna zależność: im wyższe gromadzenie FDG tym stopień histologicznej złośliwości guza jest wyższy.

Hemangiopericytoma – obniżone gromadzenie FDG

Chłoniak (pierwotny) mózgu

Glejak niskozróżnicowany w badaniu FDG-PET

Oponiak – badanie PET wysokie gromadzenie FDG – guz niskozróżnicowany

Diagnostyka wznowy procesu nowotworowego l W badaniu MR/TK różnicowanie wznowy procesu nowotworowego jest niepewne. l Badania czynnościowe pozwalają na różnicowanie między martwicą popromienną a wznową nowotworu

Wznowa procesu nowotworowego Badanie MR przed i po podaniu kontrastu Badanie FDG-PET Badanie po podaniu alfa-metyltyrozyny

18 FDG 123 I-tyrozyna NMR

Badanie z zastosowaniem 201 MIBI i Tl

Podsumowanie l Badania obrazowe są nieodłącznym elementem diagnostyki guzów mózgu l Badania obrazowe pozwalają na ocenę guzów mózgu zarówno w aspekcie morfologicznym, jak i metabolicznym

METODA PET W DIAGNOSTYCE PADACZKI n Miejscowa ocena zużycia glukozy w mózgu – faza „ictal” - w obrębie ogniska padaczkorodnego występuje znaczny wzrost zużycia glukozy, – faza „inter-ictal” w obrębie ogniska padaczkorodnego występuje znamienny spadek zużycia glukozy – czułość metody 70 -95%

Badania receptorowe układu nerwowego n Znaczniki dla receptorów: – dopaminowych (D 1 i D 2) – serotoninergicznych – cholinergicznych – benzodiazepinowych

MRI- obraz prawidłowy Padaczka skroniowa Badanie w fazie Interictal PET: FDG/FMZ FDG - obszar obniżonego metabolizmu FMZ - obszar obniżonej dostępności dla receptorów benzodiazepinowych

Badanie krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego n Radiofarmaceutyk (np. 99 m. Tc DTPA) – podawany droga wkłucia lędźwiowego n Mieloscyntygrafia – badanie kanału kręgowego n Cysternografia – badanie przestrzeni płynowych w mózgu

Wskazania n Wodogłowie wewnętrzne normotensyjne (zespół Hakima i Adamsa) - nieprawidłowy przepływ znacznika i jego zaleganie co najmniej 24 godziny - opóźnienie lub brak przepływu na sklepistości mózgu

Wskazania n Wyciek płynu m-r do jamy nosowej n Badanie drożności zastawki komorowoprzedsionkowej - podanie znacznika do zastawki – po 30 -60 min znacznik powinien pojawić się w przestrzeni , do której odprowadzany jest płyn m-r