BAB 3 ISLAM DALAM TAMADUN MELAYU SERTA PERANANNYA

BAB 3 ISLAM DALAM TAMADUN MELAYU SERTA PERANANNYA DALAM PEMBINAAN TAMADUN MALAYSIA 1

1. PENGENALAN TAMADUN MELAYU 2

1. 1. Pengenalan Alam Melayu 1. 2. Konsep Dan Takrifan Tamadun Melayu 1. 3. Takrifan Melayu 1. 4. Unsur-Unsur Penting Dalam Pembinaan Tamadun 1. 5. Nilai Dan Struktur Sosial Budaya Masyarakat Melayu 3

1. 1. Pengenalan Alam Melayu 4

§ Alam Melayu - Dalam peta geografi – merangkumi Kepulauan Melayu @ Nusantara § Selatan Thailand § Malaysia § Selatan Filipina § Brunei § Kepulauan Indonesia § Sebahagian Kemboja 5

§ Penduduknya – lebih 250 juta orang § Istilah “MELAYU” berbeza-beza kerana terletak dalam ruang yang luas dan dipisahkan oleh laut dan selat 6

§ Menurut sejarah – penduduk di Alam Melayu pada peringkat permulaan terdiri daripada etnik Melayu ( Melayu-Deutro ) dan etnik Asli ( Melayu-Proto ) § Iaitu lebih 3000 tahun sebelum kedatangan pengaruh Hindu – abad pertama Masehi 7

§ Kedua-dua etnik ini jarang mengadakan interaksi dan membuat perhubungan antara satu sama lain kerana tempat tinggal berbeza § Orang Melayu di ? ? ? ? § Orang Asli di ? ? ? ? § Kesannya ? ? ? 8

1. 2. Konsep Dan Takrifan Tamadun Melayu 9

Tamadun Melayu merujuk kepada : - § satu rumpun bangsa/budaya yang berasal daripada satu punca § Mempunyai asas kehidupan yang sama § Hanya berbeza dari segi pengaruh alam persekitaran § Dari rumpun bahasa yang sama 10

Tamadun Melayu - tamadun yang dibentuk - oleh manusia yang digolongkan secara luas sebagai kumpulan orang-orang Melayu - Dan bertempat di suatu wilayah di Asia Tenggara - Yang dikenal dengan pelbagai nama seperti Gugusan Kepulauan Melayu-Indonesia, Kepulauan Nusantara, Alam Melayu dll - Ruang yang luas & dipisahkan oleh laut & selat telah membezakan istilah MELAYU 11

1. 3. Takrifan Melayu 12

TAKRIFAN MELAYU DILIHAT DARI @ SUDUT BANGSA / BAHASA WILAYAH 13

i. Berdasarkan rumpun bangsa / bahasanya § Berdasarkan bangsa – tergolong dalam Rumpun Melayu-Indonesia / Nusantara – Jawa, Sunda, Madura, Acheh, Minangkabau dll § Berdasarkan bahasa – keluarga bahasa Austronesia 14

§ ii. Berdasarkan wilayah § Iaitu kawasan Asia Tenggara – Selatan Siam, Semenanjung Tanah Melayu, Sumatera, Jawa, Borneo dll § DUA ELEMEN YANG MENJADI FAKTOR UTAMA MEWARNAI WILAYAH ITU SEBAGAI MELAYU § BAHASA MELAYU AGAMA ISLAM 15

• Ada banyak pendapat tentang asal – usul orang Melayu - Dari selatan China iaitu Yunan - Dari wilayah ini – kemajuan teknologi perkapalan mereka migrasi – disokong denga penemuan “Javanam” – manusia sparuh monyet yang ditemui di Pulau Jawa 16

Takrifan Melayu Menurut PP Malaysia Perkara 160 Fasal 2 “Melayu ertinya seseorang yang menganuti agama Islam, lazimnya bercakap bahasa Melayu dan mengamalkan adat-istiadat dan resam Melayu” 17

Penyatuan Orang Melayu-Islam 18

FAKTOR-FAKTOR PENYATUAN MIGRASI AGAMA ISLAM ASAS BUDAYA SAMA BAHASA MELAYU TARAF SOSIAL SAMA TULISAN JAWI EKONOMI SARA DIRI 19

MIGRASI • Paling awal – dari Yunan ke Asia Tenggara – 2000 SM – 1500 SM • Berlaku kerana mahir dalam pelayaran • Bawa bersam kebudayaan, bahasa & kepercayaan • Tidak anggap laut penghalang kepada migrasi 20

AGAMA ISLAM • Penting – hasil interaksi orang Melayu denganm pelbagai tamadun besar dunia • Rantau Melayu pernah jadi pusat penyebaran agama Hindu-Buddha dan Islam • Islam berkembang – bahasa Melayu perantara – guna tulisan jawi 21

ASAS BUDAYA MELAYU-ISLAM SAMA • Antaranya taat kepada sultan • Membantu perkembangan agama Islam • Budaya kehidupan berteraskan ajaran Islam 22

BAHASA MELAYU • Menjadi bahasa lingua franca – digunakan dalam semua aspek ( komunikasi, mengajar agama, urusan pentadbiran negara dll ) • Islam memantapkan lagi bahasa Melayu – penyesuaian dengan bahasa Arab 23

TULISAN JAWI • Tulisan Arab diperkenalkan setelah kedatangan Islam • Kitab agama ditulis guna tulisan Arab – bukan hanya al-Quran & al-Hadis • Agak sukar difahami orang Melayu – ulama Islam guna bahasa Melayu sebagai perantara – memilih tulisan Aran & diubahsuaikan dengan orang Melayu – lahir tulisan Jawi 24

TARAF SOSIAL YANG SAMA • Golongan elit tinggal di bandar – kurang bergaul dengan golongan luar bandar • Sistem feudal tidak diubah – dikekalkan untuk memudahkan pihak pemerintah • Penjajah kekalkan dasar ini 25

EKONOMI SARA DIRI • Masyarakat desa selesa dengan kehidupan sederhana – pentingkan akhirat • Golongan atasan sibuk pastikan kedudukan tidak tergugat • Ada perasaan tidak mahu mengubah nasib 26

1. 4. Unsur-Unsur Penting Dalam Pembinaan Tamadun 27

Manusia Persekitaran Masa Sumber Idea Pandangan Semesta 28

1) Ruang Masa / Tempat § Mesti dalam ruang masa dan tempat tertentu § Tidak semua tamadun wujud dalam masa dan tempat yang sama § Tamadun Cina - ? ? ? § Tamadun Melayu -? ? ? § Pecahan zaman tamadun Melayu -? ? 29

2) Persekitaran § Menurut Ibn Khaldun – memainkan peranan penting dalam pembinaan tamadun – faktor persekitaran yang sesuai mempengaruhi sesebuah tamadun air, - iklim, bentuk muka bumi, tanah, lokasi sumber jaya dll – § Manusia dahulu dan hari ini akan memilih tempat tinggal yang sesuai untuk menetap dari segi ? ? ? 30

3) Pandangan Semesta Melayu * Mohd Taib Osman menyatakan pandangan semesta juga dipengaruhi oleh beberapa faktor : - § Sifat fizikal alam sekelilingnya - bagi orang melayu hutan itu : * penuh misteri * membekal makanan * hutan ada pemilik § Matlamat hidup § Pengalaman individu dan masyarakat berdasarkan pancaindera 31

§ Pandangan semesta tamadun Melayu adalah berasaskan keharmonian dan merupakan gabungan yang berkembang selari antara kepercayaan warisan dan agama Islam § Pandangan semesta juga pengaruhi orang Melayu di bandar dan di desa 32

PANDANGAN SEMESTA MELAYU PRA ISLAM ZAMAN ISLAM 33

Pandangan Semesta Melayu Pra Islam § Pandangan Semesta Melayu Praagama Hindu & Buddha § Pandangan Semesta Melayu Pengaruh agama Hindu dan Buddha 34

§ Pandangan semesta Melayu pra-agama Hindu & Buddha - sistem kepercayaan “animisme” & “dinamisme” - Masyarakat Melayu tradisional juga percaya roh nenek moyang “hyang” ( moyang @ poyang ) - Ada pendapat yang mengatakan telah wujud agama tauhid iaitu Tuhan Yang Esa 35

§ Pandangan Semesta Melayu Pengaruh Agama Hindu dan Buddha - upacara penyembahan keagamaan menjadi lebih tersusun dan berbentuk rasmi – ajaran ini mengalami proses sinkristisme - dikatakan kesannya hanya berlaku pada masyarakat bangsawan dan pemerintah 36

§ Aspek politik dan pentadbiran – perkara yang membesarkan dewa-dewa dikaitkan dengan status raja sebagai penjelmaan dewa-dewa ( konsep dewaraja ) § Aspek kesusasteraan – ajarannya ( kitab Mahabarata, Bhagavad Sita dan Baratyudha ) lebih kepada kesenian, keindahan, ketakjuban, epik, mitos sastera keperwiraan berbanding aspek rasional dan intelektual ( bersendikan akal dan pengetahuan akliah ) 37

Pandangan Semesta Melayu Zaman Islam - Berpusat kepada manusia (man centered ) – berdasarkan tanggapan mereka terhadap alam ( nyata @ ghaib ) & kehidupan mereka (sosial & bukan sosial) - Juga memahami alam ini ada makhluk lain - Manusia berinteraksi dengan alam & akan melahirkan satu konsep peng + alam + man = pengalaman 38

§ Kedatangan Islam ke Alam Melayu telah memantapkan keseluruhan pandangan semesta Melayu dan berlaku pentakrifan semula tentangnya – melalui al-Quran – kukuhkan keyakinan, kefahaman dan ketauhidan kepada Allah § Konsep tauhid – Tauhid Rububiyaah § - Tauhid Uluhiyyaah 39

§ Tamadun berasaskan wahyu mempunyai pandangan semesta yang berbeza daripada tamadun materialistik, intelektual & mistik – tidak menafikan unsur-unsur ini wujud sebagai pelengkap 40

§ Tamadun Melayu –Islam - Alam ini ada pencipta - Manusia akan dipertanggungjawabkan atas segala tindakannya dalam kehidupan di dunia - Yakin & percaya segala amalan baik yang mematuhi hukum alam dan hukum syariat akan mendapat balasan baik - Menghormati maruah & martabat bangsa - Adil & saksama tanpa kompromi - Seimbang roh & jasmani 41

• Pandangan semesta ini telah berjaya menyatukan umat Melayu-Islam yang terdiri daripada ratusan suku, bangsa, bahasa dll • Oleh itu pandangan semesta Melayu. Islam adalah - gabungan ajaran agama, tradisi - pembelajaran dan pengalaman yang berterusan dari alam sekelling 42

1. 5. Nilai Dan Struktur Sosial Budaya Masyarakat Melayu 43

• Mengalami perubahan dalam semua aspek setelah kedatangan Islam – kekalkan yang tidak berlawanan • Hubungan sosial yang erat terutama di kawasan kg • Proses sosialisasi berlaku dengan melihat kepada nilai dan budaya – melalui ibu bapa • Kuat berpegang kepada adat resam 44