BAB 10 SARAWAK DAN SABAH PENGENALAN SARAWAK Terletak

BAB 10 SARAWAK DAN SABAH

PENGENALAN SARAWAK • Terletak di sebelah Barat daya Pulau Borneo SABAH • Terletak di utara pulau Borneo • Di kedua-dua kawasan ini telah muncul beberapa kerajaan awal seiring dengan kemunculan kerajaan –kerajaan masyhur seperti : ü Funan ü Champa ü Srivijaya ü Angkor Kepesatan mendorong kepada kemajuan ü Majapahit perdagangan di Sarawak & Sabah ü Kedah Tua ü Gangga Nagara

SARAWAK & SABAH

HUBUNGAN SARAWAK DAN SABAH DALAM MELAYU • Sejak sebelum Masihi , penduduk di pesisir Sarawak dan Sabah mempunyai hubungan dengan Alam Melayu dan dunia luar ü pembuatan tembikar Gua Niah ( Sarawak ) Bukit Tengkorak , Semporna , Sabah • Menjalankan kegiatan perdagangan dengan kawasan di luar Sabah § Abad ke 3 – muncul Chu-Po Tempat untuk eksport besi ke Pelabuhan di utara Sabah Funan dan Champa

ABAD KE 7 • Kemunculan Santubong * sebuah kerajaan awal * mempunyai pelabuhan di lembah Sg. Sarawak • Penemuan barangan tembikar - Zaman Dinasti T’ang dan Sung • Membekalkan kapur barus kayu laka lilin lebah kulit penyu

LILIN LEBAH KAPUR BARUS KULIT PENYU KAYU LAKA / GAHARU

ABAD KE 13 • Muncul industri peleburan bijih besi di Santubong • Muncul pusat perdagangan di Santubong Gedong Bukit Sandong Kalka jalankan perdagangan dengan Siam dan China

Kemajuan pesat perdagangan di Sarawak dan Sabah menjadi tarikan kepada kerajaan di Alam Melayu untuk meluaskan pengaruhnya. • Beberapa kawasan di pesisir pantai barat laut ( merupakan zon tamadun Melayu ) – telah menerima pengaruh kerajaan Alam Melayu. • Contoh : Srivijaya • telah meluaskan pengaruhnya ke selatan Sarawak – untuk mengawal perdagangan di Laut China Selatan Majapahit • Mempunyai pengaruh di Sarawak dan utara Sabah • Bukti : jumpaan gendang gangsa jenis Moko ( Pulau Banggi , Sabah )

Gendang Gangsa di Pulau Banggi , Sabah

• Kemerosotan Majapahit – membawa kepada perkembangan pengaruh Kesultanan Melayu Brunei ( KMB ) Kesultanan Sulu ( KS ) SARAWAK SABAH • Abad ke 14 Ø KMB menjalinkan hubungan persahabatan dengan kerajaan Sambas Ø Sambas serahkan wilayahnya di Sarawak kepada KMB Ø KMB luaskan pengaruhnya ke utara Borneo • Muncul di utara Borneo - sebarkan pengaruh ke pantai Timur laut Borneo

Kebangkitan KMB • Melemahkan Kerajaan Melayu Santubong , Kalka , Samadong dan Melano ( Sarawak ) Tumpuan perdagangan beralih ke Brunei Kebangkitan KS • Abad ke 15 • Meningkatkan kegiatan perdagangan di utara Sabah • Kaya dengan hasil laut dan hutansarang burung ( tarikan pedagang China ) • KMB dan KS – Merosot menjelang abad ke 19 – terpaksa bersaing dengan kuasa Barat

h n Pe ru ga am g a a Pengaruh agama Buddha u nd i H a Is lam ha gam gar u Pen • Sarawak dan Sabah

Penyebaran Agama Buddha • Bukti : ü Semasa kegemilangan Kerajaan Srivijaya , terdapat tinggalan objek agama Buddha di Santubong ü Penemuan patung Ganesha di Limbang Penyebaran Islam • Bukti : ü Di pesisiran pantai Sarawak dan Sabah ü Diterima oleh kebanyakan penduduk kaum Melayu dan Melanau di pesissiran pantai Sarawak dan Sabah ü KS – sebarkan Islam di pantai Timur Sabah

10. 2 KEMUNCULAN PEMERINTAH TEMPATAN

PENGENALAN • Wujud beberapa bentuk pemerintahan tempatan yang tersusun dan tersendiri • Berdasarkan kawasan geografi pesisir pantai muara sungai lembah sungai pedalaman

SARAWAK • Penduduk Sarawak telah mendirikan beberapa kerajaan awal di pesisiran pantai dan lembah sungai • Di kawasan pedalaman – masih mengamalkan masyarakat kesukuan. • Menerima pengaruh KMB

1. KEPIMPINAN KESUKUAN • Di kawasan pedalaman • Berbeza dengan pemerintahan di muara sungai • Setiap kaum – ada ketua tersendiri- bebas dari mana-mana kuasa luar. • Contoh : Kaum Ketua Iban Tuai Rumah Kayan Kelunan Maren @ Hipun Uma Kenyah Peran Lepo Kelabit Laih Rayeh

KEPIMPINAN LEMBAH SUNGAI • Kaum Melayu di pesisir pantai dan lembah sungai - Menerima pengaruh dari kerajaan Alam Melayu dan membentuk pemerintahan. • Terbahagi kepada : A. Kerajaan • Kerajaan di Lembah Sungai - Sawaku , Samadong , Kalka , Saribas , Melano - Ada interaksi dengan kerajaan luar - Wujud sejak abad ke 7

BATU BERHALA

Batu Bergambar Batu Gambar di Santubong membuktikan kewujudan kerajaan Sawaku

Kerajaan-Kerajaan Awal Kerajaan Lokasi Samadon Samarahan dan Sadong g Sawaku Kalka Masa Pengasas Abad Ke 7 Santubong dan Sekitar Abad Ke Sungai Sarawak 7 Kuala Sungai Kalka Datu Merpati Dayang Hubu dan Dayang Ruku Melano Sungai Retus Abad ke Tugau 11 Saribas Lembah Sungai Saribas Abad ke Pengiran Temenggung dan Sungai Rimbas 15 Abdul Kadir

B. Wakil Raja • Masyarakat sentiasa bergerak dan berhijrah – membentuk tamadun yang lebih tinggi • Penduduk di Pesisir pantai Sarawak yang terdiri dari orang Melayu dipengaruhi oleh: • Srivijaya • Majapahit • Brunei

Kerajaan Pusat Sawaku Santubong Samadon g Kalka Lembah Sungai Samarahan Kuala Sungai Krian • Membentuk sistem berkerajaan sendiri • Gelaran raja : Ø Datuk Abang Ø Dayang • KMB kemudiannya mengekalkan sistem pemerintahan kerajaan Melayu di Sarawak kecuali Kaum Dayak yang diberi gelaran seperti Orang Kaya

RUMUSAN • Lokasi memainkan peranan dalam pembentukan pemerintahan tempatan di Sarawak. • Penduduk pedalaman – Membentuk pentadbiran berdasarkan suku kaum @ puak tertentu • Penduduk Lembah Sungai – Membentuk perntadbiran menerusi kerajaan atau wakil

SABAH • Mempunyai sistem pemerintahan tempatan berdasarkan lokasi tertentu. • Penduduk pedalaman Sabah – membentuk kepimpinan kesukuan ( hampir sama antara satu kaum dengan kaum yang lain ) • Penduduk Lembah Sungai – diketuai oleh wakil raja dan ketua bebas.

1. KEPIMPINAN KESUKUAN • Masyarakat pedalaman – kepimpinan kesukuan yang tersusun dan bebas daripada kawalan kuasa luar. • Contoh : Kaum Kadazandusun , Murut dan Orang • Sungai Mempunyai bentuk kepimpinan. yang sama. • Mempunyai seorang ketua- Orang Tua • Bobohizan / Bobolian ( Kadazandusun ) • Uruskan adat istiadat dan pantang larang

3. Corak Kepimpinan Berbeza di Sabah • Berdasarkan keterbukaan kawasan lembah sungai • 3 corak kepimpinan yang berbeza mengikut pengaruh : • KMB • Kesultanan Sulu • Ketua Bebas

2. KEPIMPINAN LEMBAH SUNGAI • Terdedah kepada pengaruh Kesultanan Melayu menerusi wakil Brunei , Sulu dan ketua bebas. A. Wakil raja • Pengaruh dari Brunei dan Sulu adalah menerusi wakil raja. • Kuasa pemerintah wakil raja adalah dari aspek : a. Kehakiman b. Menjaga keamanan dan kebajikan penduduk

B. Ketua Bebas • Diketua oleh seorang ketua Bebas • Mentadbir wilayah di muara sungai • Terdiri daripada : a. Syarif Osman ( menguasai Marudu ) b. Datu Kurunding ( menguasai kawasan Tungku ) • Mereka menegakkan kekuasaan dan jalankan undang-undang sendiri. • Mereka mempunyai pertalian dengan keluarga diraja sama ada Brunei , Sulu atau keturunan Arab Syarif.

PETA KEDUDUKAN PEMERINTAHAN TEMPATAN AWAL DI SARAWAK

10. 3 KEGIATAN EKONOMI MASYARAKAT SARAWAK DAN SABAH

PENGENALAN • Kegiatan ekonomi penduduk Sarawak dan Sabah dipengaruhi oleh kedudukan dan tempat tinggal mereka • Bentuk muka bumi di Sarawak dan Sabah : i. Pesisir pantai ii. Muara sungai iii. Lembah sungai dan pedalaman

SARAWAK • Kegiatan ekonomi masyarakat Sarawak berdasarkan lokasi Lokasi Kegiatan Kaum Pesisir Pantai • • Perdagangan Menangkap ikan Membuat perahu Perusahaan sagu • • • Melayu Kedayan Melanau Lembah Sungai • • Menanam padi Menanam buah-buahan dan sayur-sayuran • • • Melayu Iban Bisaya Melanau Bidayuh Pedalaman • • • Mengutip hasil hutan Memburu haiwan liar Menanam padi • • • Kenyah Iban Penan Kayan Kelabit Punan

SABAH Kegiatan ekonomi masyarakat Sabah berdasarkan lokasi Lokasi Pesisir Pantai Lembah Sungai Pedalaman Kegiatan Kaum • Perdagangan • Berunai • Menangkap ikan • Bajau / Sama • Membuat perahu • Tranun • Mengutip hasil laut • Suluk • Menanam padi • Kadazandusun • Menanam buah-buahan dan sayur-sayuran • Rungus • Orang Sungai • Murut • Mengutip hasil hutan • Mengutip sarang burung • Menanam padi