B SREKL DOKU Yetkin doku Blnme zellii gstermeyen

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Bölünme özelliği göstermeyen sürekli doku hücreleri meristem hücrelerinden daha geniş vakuollere sahiptir. Protoplasmaları daha azdır. Hatta bazen tamamen protoplastlarını kaybederek ölü hale gelirler.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Sürekli doku hücrelerinin çeperleri, meristem hücrelerinin çeperlerine göre daha kalındır. Farklı dokularda çeper kalınlıkları, geçitleri ve kimyasal yapıları değişiklik gösterir. Bu özellikleri sürekli dokuyu, meristem dokusundan ayıran önemli farklılıklardır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Sürekli dokular kökenlerine göre, primer meristemden meydana gelmiş ise “primer sürekli doku”, sekonder meristemden meydana gelmiş ise “sekonder sürekli doku” olmak üzere ikiye ayrılır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Sürekli dokular morfolojik ve fizyolojik özelliklerine göre beş sınıfta incelenir: 1 - Koruyucu doku (örtü doku) 2 - Parankima (temel doku) 3 - Destek doku (mekaniksel doku) 4 - İletken doku 5 - Salgı doku

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Koruyucu doku (örtü doku) Organların dışında bulunan ve iç kısmındaki dokuları her bakımdan, örneğin kuraklığa, çok fazla su kaybına, mekanik etkilere karşı koruyan dokuya “koruyucu doku” veya “örtü doku” denir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Koruyucu doku (örtü doku) Koruyucu dokuyu oluşturan hücreler genellikle tabakalar halinde organların üstünü kaplamaktadır. Böyle bir ayırımda dikkate alınan özellik görevdir. Koruyucu dokular ikiye ayrılır: 1 - Epidermal sistem 2 - Mantarlaşmış koruyucu doku

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Epidermal sistem Dermatogenin verdiği epidermis dokusu ile temel meristemin verdiği bazı epidermis altı dokuların katıldığı bir doku sistemidir. Epidermal sistemin temel yapısını epidermis meydana getirir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Epidermal sistem Epidermisden başka stoma, tüy ve emergensler de epidermal sistemi oluşturmaktadır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis bütün bitkinin yüzeyini tek hücre sırasından yapılmış bir tabaka halinde kaplar. Dermatogenden meydana gelir ve primer sürekli dokudur. Bazı bitkilerde koruyucu doku iki veya daha çok sıra hücreden yapılmış olabilir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Dermatogenin antiklinal (dik) bölünmesi sırasında periklinal (paralel) olarak da bölünmesi veya temel meristemin dışındaki hücrelerin farklılaşması sonucu meydana gelen bir veya çok sıralı epidermis altı koruyucu tabakaya “hipodermis” denir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis hücreleri dıştan gelen herhangi bir kuvvete karşı birbirinden ayrılmayı önlemek amacıyla çoğunlukla iç içe sıkıca kenetlenmişlerdir. Bunu sağlamak için komşu hücrelerin yan çeperleri kıvrımlı ve dişli bir hale gelerek aradaki yüzeyi artırmıştır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Nadir olarak yan çeperleri düz olan epidermis hücrelerine rastlanır. Monokotil (tek çenekli) bitkilerin epidermisleri genellikle uzun hücrelerden yapılmıştır. epidermis hücrelerinde hücre – arası boşluklar yoktur. Çeperlerinde bulunan geçitler “basit geçit” tipindedir.

A- Monokotil bitki(mısır) yaprak yüzeyinde epidermis B- Dikotil bitki(patates) yaprak yüzeyinde epidermis

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis hücreleri canlıdır. Geniş vakuol taşıyan hücrelerde sitoplazma ince bir zar oluşturacak şekilde vakuolün etrafını sarar. Vakuollerdeki hücre özsuyu renkli veya renksiz olabilir. Renkli madde genellikle “antokyandır”.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis hücrelerinde küçük levkoplastlar bulunmasına rağmen, kloroplast bulunmaz. Bazen gölgede yetişen bitkiler ışığa çıkarılacak olursa levkoplastlar kloroplast haline dönüşebilir. Ergastik maddelerden musilaj ve kristaller, epidermis hücrelerinde bulunur.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Enine kesitte epidermisi meydana getiren hücreler genellikle aşağı yukarı aynı yükseklikte basık veya uzunca dörtgen veya oval şekilde görünürler. Genellikle epidermisin dış ortamla temas eden çeperi diğerlerine göre daha kalındır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Hava ile temas halinde olan ve uzun süre yaşayan organların epidermisinde, dış çeper kendisine dik olarak gelen kuvvetlere karşı en dirençli şekil olan kemer şeklini almıştır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Toprak ve su altında yaşayan organlarda veya kısa ömürlü olan çiçek örtüsü yapraklarında epidermis hücrelerinin üst çeperleri diğer çeperlerine kıyasla belli bir kalınlık farkı göstermez.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermisin üzeri su emen organlardan başka organlarda, kalın veya ince bir kutikula tabakası ile örtülüdür. Kutin suya ve gazlara karşı çok az geçirgen olduğundan epidermis yoluyla suyun fazla kaybını engellemiş olur.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis Aynı zamanda kalın kutikula tabakaları epidermisin direncini de artırmış olur. Genellikle epidermis üzerinde girintili çıkıntılı bir tabaka teşkil eden kutikula üstten bakıldığında tepecikler veya dalgalı çizgiler halinde görülür.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Epidermis yalnız bitkiyi fazla su kaybına karşı korumakla kalmaz, aynı zamanda bazı bitkilerde su depolama görevini de üstlenir. Bazı durumlarda su biriktirmeye epidermis altındaki hipoderma hücreleri de katılır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Yüksek bitkilerin üst kısımlarında gerek gaz, gerekse suya karşı çok az geçirgen olan ve hücre arası boşluklarına sahip olmayan epidermis dokusu bulunduğundan gaz ve su buharı alış-verişini sağlamak amacıyla bir takım açıklıklar kalır. Bu açıklıklara “stoma (gözenek)” denilmektedir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stoma genellikle aralarında por (stoma açıklığı) denen bir açıklık bırakan birbirine bağlı iki “stoma hücresinden” yapılmıştır. Stomalar genellikle yüksek bitkilerde, özellikle hava ile doğrudan doğruya temasta bulunan organların epidermisinde bulunur.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stoma en fazla yapraklarda bulunur. Gövdede yapraktan daha az bulunur. Çiçeklerde ve su bitkilerinde stomalar çoğunlukla ya indirgenmiştir veya tamamıyla yok olmuştur. Köklerde stomaya rastlanmaz.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stomalar genellikle yaprakların alt yüzeyinde bulunur. Eğer stomalar sadece yaprağın alt yüzeyinde bulunuyor ise bu tip yapraklara “hipostomatik yaprak” adı verilir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Yaprağın sadece üst yüzeyinde stoma bulunuyorsa “epistomatik yaprak” adı verilir. Bazı bitkilerde de yaprağın hem alt hem üst yüzeylerde stoma bulunur. Buna da amfistomatik yaprak adıverilir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stomaların etrafında farklı bitkilerde değişik sayıda olmak üzere, büyüklük, şekil ve hücre çeperinin kalınlığı bakımından diğer epidermis hücrelerinden farklı hücreler bulunur. Bunlara “stoma komşu hücreleri” veya “stoma yardımcı hücreleri” denir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stoma hücrelerinin diğer epidermis hücrelerinden farkı sitoplazmalarının bol olması, genellikle kloroplast ve nişasta taşımaları, hücre çeperlerinin bazı bölgelerinde kalınlaşmalar göstermeleridir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar (Gözenekler) Stoma hücrelerinin çeperlerindeki kalınlaşmalar farklı tipte stomaların meydana gelmesini sağlar. Genel olarak üç tip stoma bulunur: 1 - Amaryllis tipi stoma 2 - Gramineae tipi stoma 3 - Mnium tip stoma

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Amaryllis tipi stoma Monokotil ve dikotil bitkilerin çoğunda Amaryllis tipi stoma bulunur. Bu tip stomaya yüzeyden bakıldığında yana iki fasulye şeklinde hücreden yapılmış olduğu görülür.

1 - Amaryllis tipi stoma

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Amaryllis tipi stoma Enine kesitinde stoma hücrelerinin epidermis hücrelerine komşu olan çeperleri ince, pora bakan çeperleri kalındır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Amaryllis tipi stoma Stomaların en önemli görevlerinden biri bitkinin su kaybını kontrol etmektir. Bu işi de poru açıp kapayarak yapar. Stomanın tipi ne olursa olsun stomanın açılıp kapanması stoma hücrelerindeki turgor değişikliğine bağlıdır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Amaryllis tipi stoma Stoma su alıp turgorunu artıracak olursa hücre çeperi gerilir. Amaryllis tipi stomada bu gerilmeden en çok değişikliğe uğrayan, ince çeperli epiderma hücresine komşu olan çeperdir.

Stoma hücrelerin açılması

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 1 - Amaryllis tipi stoma Bu bölgelerde çeperin genişleyip küresel bir hal almasıyla bütün stoma hücresi epiderma hücresi tarafına doğru çekilerek por açılır.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 2 - Gramineae tipi stoma Gramineae ve Cyperaceae familyasına ait bitkilerde görülen stoma tipidir. Stoma hücrelerinin uçları ince çeperli ve geniş lümenli başcıklar halindedir. Orta kısımlar düz, dar ve çok kalınlaşmıştır. Orta kısımda stoma deliği bulunur.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 2 - Gramineae tipi stoma Turgor fazlalaşınca bu hücrelerin dayanıklı olan kısımları, ince çeperli uçların genişlemesi ile paralel olarak birbirinden uzaklaşır. Açılıp kapanma bu mekanizma ile yönetilir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) 3 - Mnium tip stoma En ilkel stoma tipidir. Karayosunlarında ve bazı eğreltilerde görülür. Stoma hücrelerinin pora bakan çeperi ince, epidermis hücrelerine komşu olan çeperleri kalındır. Turgor ile ince çeperler gerilir, kalın çeperler durumunu korur ve por açılır.

STOMALAR • Stomalar komşu hücrelerinin düzenlenişine göre de birbirinden farklı organizasyonlar sergilerler. • Bu düzenlenişler aşağıdaki isimlerle adlandırılırlar.

STOMALAR • • • 1 - Anamositik stoma 2 - Anizositik stoma 3 - Parasitik stoma 4 - Diasitik stoma 5 - Aktinositik stoma 6 - Siklositik stoma

STOMALAR • 1 - Anamositik Stoma • Bu stoma tipinde, stoma hücrelerini kuşatan epidermis hücreleri, diğer epiderma hücrelerinden ayırt edilemez. • Yani komşu hücre yoktur.

STOMALAR • 2 - Anizositik Stoma • Stoma bekçi hücreleri genellikle üçkomşu hücre tarafından çevrilir. Bunlardan biri diğer ikisine göre daha küçüktür.

STOMALAR • 3 - Parasitik Stoma • Stomaya bir ya da daha fazla komşu bekçi hücrelerine paralel olacak şekilde eşlik eder.

3 - Parasitik Stoma

STOMALAR • 4 - Diasitik Stoma • Stomayı bir çift komşu hücre ortak hücre duvarları bekçi hücrelerine dik olacak şekilde çevrelemiştir.

STOMALAR • 5 - Aktinositik Stoma • Stoma hücresini dairesel olarak ışınsal bir hücre sırası kuşatır. Bu hücrelerin uzun eksenleri bekçi hücrelerinin dış çizgisine dik olarak yerleşmiştir.

Aktinositik Stoma

STOMALAR • 6 - Siklositik Stoma • Stomaların etrafını iç içe geçmiş halka şekilde oldukça dar komşu hücreler çevreler. Bu halkaların sayısı dört veya daha fazla olabilir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar Ekolojik Özellikleri Bitkinin su kaybının konrolünde stomaların porlarını açıp kapaması kadar, bitkinin bulunduğu ortamın kurak veya nemli olmasıyla ilgili olarak, stoma hücrelerinin epidermis seviyesine göre durumu da önemlidir.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar Ekolojik Özellikleri Nemli yerlerde yaşayan higrofit bitkilerde stomalar çoğunlukla epidermis hücreleri ile aynı düzeyde veya bazen daha yüksekte bulunur.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar Ekolojik Özellikleri Kurak ortamda yaşayan kserofit bitkilerde stomalar su kaybını olabildiği kadar önlemek amacıyla epidermis düzeyinden aşağıda bulunurlar.

B- SÜREKLİ DOKU (Yetkin doku) Stomalar Ekolojik Özellikleri Bazı durumlarda da stomalar hava akımlarına kapalı epidermisin meydana getirdiği girintilerde veya yaprağın kendi üzerine kıvrılmasıyla meydana gelmiş örtülü bölgelerde bulunurlar ve su kaybını önlerler.

Hidatotlar (su savakları) • Epidermis yapısında bulunan suyun Damlama(gutasyon) ile atılmasında rol oynayan yapılardır.

Hidatotlar (su savakları) • Burada da kilit hücreleri görev yapar ancak stomalarda olduğu gibi açılıp kapanmazlar.

Hidatotlar (su savakları) §Hidatot genellikle yaprak kenarlarında bulunur ve ksilem ile bağlantılıdır

Hidatotlar (su savakları)

Hidatotlar aracılığıyla gerçekleşen Gutasyon (damlama)

Hidatotlar (su savakları) • Fasulye, çay ve deve tabanı gibi bitkilerde görülür. • Hava neme doymuş olduğundan stomalar ile terleme gerçekleşmez.

Hidatotlar (su savakları) • Bu durumda su, hidatotlar aracılığıyla kök basıncı sayesinde damlama şeklinde atılır. • Bu sırada bir miktar tuz da suyla dışarı atılır.