Azrbaycan Respublikas Shiyy Nazirliyi liyev adna Azrbaycan Dvlt

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Ə. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu KARDİOLOGİYA KAFEDRASI ATEROSKLEROZ Dosent K. X. Zahidova

ATEROSKLEROZ Müasir həyatın global epidemiyası

ÜKX Cəmiyyətin vacib bir Sağlamlıq problemidir ÜKX hər 3 ölümdən 1 - nin səbəbidir. ABŞ’da 60 million insanda ÜKX vardır. Hər il; 1. 1 million insanı ilk Mİ, 450 min insan təkrarlanan Mİ 500 min insan insult səb. itiririk. ABŞ’da hər 33 saniyədə 1 insan ÜKX səbəbindən ölür. Azərbaycanda ölüm hallarının 63% səbəbi ÜKXdir. *

Ateroskleroz çox faktorludur amma… dislipidemiya olmazsa olmur

Risk Faktorlarının bir yerdə rast gəlməsi, ÜKX riskini artırır siqaret Piylənmə ŞD…. . ? x 2. 4 hipertoniya x 4. 8 x 2. 4 x 4. 8 x 6. 8 X 13. 4 x 6. 8 x 2 x 5. 6 x 2. 8 Total-X >220 mg/dl

Aterosklerotik piləyin inkişafı

Aterosklerotik piləyın anatomiyası Fibroz başlıq Mənfəz Lipid Nüvə Çiyin İntima Medial qat Elastic lamina Internal Eksternal

Aterotrombozun klinik təzahürləri Serebral İşemik insult Keçici işemik tutma Kardial Miokard infarktı Stenokardiya (stabil, q/stabil) Periferik damar xəstəliyi Ətrafların kritik işemiyası, fasilələrlə axsama

Cırılmış qeyri-stabil pilək

Statinler Klinikada, ömrün uzaldılmasına görə və ölümün azaldılmasında bu günə qədər, ən təsirli preparatlar, antibiotiklərdən sonra statinlər olmuşdur.

Statin Klinik Tədqiqatları Klinik nəticə tədqiqatları • 4 S • CARE • LIPID • WOSCOPS • AFCAPS/Tex. Caps • MIRACL • HPS • PROSPER • ALLHAT • CARDS • PROVE-IT • ALLIANCE • ASCOT-LLA • A-to-Z • TNT • IDEAL Görüntülü tədqiqatlar • CLAS • FATS • MARS • MAAS • Post-CABG • REGRESS • PLAC-I&II • LCAS • KAPS • CAIUS • HATS • REVERSAL

GREACE(Greek Atorvastatin and Coronary heart disease Evolution) Randomizə açıq prospektiv tədqiqatında ÜKX olan ( Mİ keçirənlər, koronar stenozu 70% çox olanlar) 1600 xəstə 3 il müşahidə edilmişdir. I qrup (n- 800) 1080 mq (orta 24 mq/gün) atorvastatin qəb. edənlər A. I qrupda LDL-X 46 % TG 31 % II qrup (n- 800) ənənəvi müalicə alanlar B. II qrupda LDL-X 5% TG 3%

GREACE(Greek Atorvastatin and Coronary heart disease Evolution) I grup Ümumi ölüm Koronar ölüm ÜKX yeni təsadüfləri İnsult Qeyri-fatal Mİ Qeyri-stabil stenokardiya XÜÇ inkişafı Revaskulyarizasiya 43% 47% 54% 47% 59% 52% 50% 51%

GREACE(Greek Atorvastatin and Coronary heart disease Evolution) LDL-X hədəf səviyyəsinə çatmışdır: I grup 95% II grup 3% Əlavə təsirlər müşahidə edilmişdir: I grup 0. 75% II grup 0. 4%

AVERT (Atorvastatin VErsus Revascularisation Treatments) LDL-X > 115 mq/dl, 1 -2 koronar arteriyasında stenoza görə angioplastikaya ehtiyacı olan 341 xəstə. Müşahidə 18 ay. Angioplastikadan imtina edən və 80 mq/gün dozada Atorvastatin qəbul edənlər n= 164 LDL-X 46% Angioplastika olunanlar(xəstələrin az hissəsi hipolipidemik müalicə almışlar) n=177 LDL-X 18%

AVERT (Atorvastatin VErsus Revascularisation Treatments) Koronar hadisələr( fatal, qeyri-fatal Mİ, qəfləti ölüm, insult, ilk və təkrar angioplastika və AKŞ, stenokardiyanın proqressivləşməsi səbəbindən hospitalizasiyaya ehtiyac) - Atorvastatin qrupunda Angioplastika qrupundan az təsadüf 36% edilmişdir!

Kimi müalicə etməliyik? Çox yüksək riskli Yüksək riskli

NCEP- ATP III(ABŞ Milli Xolesterol Tədris Proqramı) tövsiyələrinə əsasən: Sənədləşmiş Kardio. Vaskulyar Xəstəliyi(KVX) və KVX –yə risk bərabəri hesab edilən digər xəstəlikləri olan pasientlər YÜKSƏK RİSKLİ qəbul edilir. Bu xəstələrdə ASLP(LDL) < 100 mg/dl(2. 6 mmol/l YSLP > 40 mq/dl TG < 150 mq/dl olmalıdır!

NCEP- ATP III(ABŞ Milli Xolesterol Tədris Proqramı) tövsiyələrinə əsasən: KVX ilə yanaşı: Çox sayda yüksək risk faktoru olan xəstəliklər(diabet) Ciddi və nəzarət olunmayan risk faktorları(xüs. siqaret) Metabolik sindrom Kəskin koronar sindrom olarsa Bu xəstələr ÇOX YÜKSƏK RİSKLİ qəbul edilir. ASLP (LDL) < 70 mq/dl olmalıdır. National Cholesterol Education Program, Adult Treatment Panel III

Daha yüksək doza daha yüksək effekt NASDAK study Peter H Jones, James M. Mc Kenny

Başlanan statin nə vaxta kimi davam etdirilməlidir? Həyat boyu Statinin kəsilməsi/ azaldılmasını ancaq hədəfin aşağı sərhəddinin 25 - 30 % altına enərsə düşünmək olar Məsələn: Yüksək riskli xəstədə LDL- X 50 mg/ d. L-ə enərsə

STATİNLƏR YALNIZ LİPİD NİZAMLAYICI DƏRMANLARDIRMI?

Statinlərin pleotrop effektləri Antiişemik təsir 1. - Endotelə təsiri hesabına Baryer funksiyasını yaxşılaşdırır, bərpasına kömək edir Damar genişləndirici təsir ( NO↑) Qeyri-stabil aterosklerotik düyünləri stabilləşdirir Endotelin zədələnməsini azaldır

Statinlərin pleotrop effektləri Antitrombotik təsiri hesabına - Trombositlərin aqreqasiyasını azaldır - Fibrinolitik təsir edir

Statinlərin pleotrop effektləri Aterogenezə təsir - Antioksidant təsir Iltihabəleyhinə təsir

Statinlərin pleotrop effektləri Digər ürək effektləri - Antiaritamik təsir Miokardın yığılma qabiliyyətini artırır Miokard nekrozunu azaldır Sol mədəcik hipertrofiyasının reqressiyası Saya əzələlərinin proliferasiyasını azaldır Öd tərkibində XS azaldır. Д. М. Аронов. Плейотропные еффекты статинов. Кардиология 2008 № 8 с 60 -68.

Statinlərin təhlükəsizliyi Müalicə edilməli xəstə sayı (1 il) : MBT qanaxması 1 Ölümcül MBT qanaxması 1 Aspirin 248 Ağır miozit 2 2066 Ölümcül miozit 2 Statinlər 100, 000 1, 000

Nəticə 1. ÜDX-nin effektli müalicəsi və ölüm riskinin azaldılmasında STATİNLƏR əsas vasitələrdən biridir və bu nəticələri almaq üçün STATİNLƏRLƏ aqressiv dozada və uzun müddətli müalicəyə üstünlük verilməlidir.

Antibiotiklərin təzə sinifi (monokalinlər), hansılarının ki nəzərə çarpan hipolipidemik effekti var. Statinlər sübut olunub ÜİX zamanı ölüm hallarının azaltmaqda, aterosklerozun qabağını alırlar və xəstələrin ömürünü çoxaldırlar.

Mexanizm QMQ-Ko. A – reduktaza fermentini inhibisiya edirlər. Bu ferment XS sintezində iştirak edir. Bu fermentin inhibisiyası nəticəsində qaraciyər hüceyrələri XS sintezini azaldırlar. Nəticədə ateromatoz düyünün ölçüsü azalır və stabilləşir, trombların yaranmasının qabağı alınır. ASLP XS azalır, A. P reseptorların aktivliyi çoxalır, ASLP götürməyi və utilizasiyası çoxalır.

Kliniki praktikada: 1. Lovastatin (mevakor, aterkey) 10 -80 2. Simvastatin (zokor) 5 -40 3. Pravastatin (lipostat) 10 -40 4. Fluvastatin (leskol) 20 -80 Bu preparatları sintez edirlər göbələklərdən Aspirqillus terreus, Penisillinum breviconepaetum. Uzunmüddətli müalicə zamanı transminazaların aktivliyini KFK miqdarını yoxlamaq lazımdır.

Əks göstərişlər Qaraciyərin kəskin xəstəlikləri Hamiləlik Individual xəssaslıq XS və ASLP XS 23 -61% kimi azalır. ÜİX ölüm azalır 34%, beyin insultları 21%, obliterə endoartrit – 38%

I seçim preparatları Fibratlar Fibr turşusunun törəmələri. HLP IIb, III, IV, və V tiplərin müalicəsində, əksər ÜQ yüksək miqdarı zamanı. Lipoproteinlipazanın aktivliyini gücləndirir. YSLP miqdarını çoxaldırlar, fibrinogenin miqdarını və tromb agreg. azaldırlar. Fibr turşusunun törəmələrinə aiddirlər: 1. Qenefibrozil 600 x 2 2. Fenofibrat 100 x 2 -3 traykor (lipantil 200 m) 200 3. Bezafibrat 200 x 3 4. Siprofibrat 100 -200 x 1 Klinik effekti daha azdır nəinki statinlərdə. Əlavə effektlər Mialqiya, miopaliya, qarında ağrılar, qaraciyər fermentlərinin aktivliyinin çoxaıması, baş ağrıları, . . . reak. , leykopeniya.

Əks göstərişlər Böyrək və qaraciyər çatışmazlığı Öd daşı xəstəliyi, sirroz Hamiləlik Hipoproteinemiya

Öd turşularının sekvestrentləri Bu preparatlar yalnız kombinə müalicəsində istifadə edilirlər. Öd turşuların bağırsaqda, bağlıyıb çıxardırlar nəcislə. Bu da onların kompensator sintezini qaraciyərdə çoxaldır və XS sintezini azaldır. 1. xolestiramin 2. xolestirol XS və ASLP XS 10 -20% azaldırlar. Β-blokatorlar, qlikozidlərin, + tiazid diuretiklərinin, qeyridüz antikoaqulyantların sorulması

Nikotin turşusu və törəmələr Vitamin PP (suda həll olunan B qrupunun vitamini 1, 5 -3, 0 sutkada TQ və ÇASLP 20 -40% azalır. XS və ASLP (10 -70%) azalır. YSLP XS çoxalır 25 -30%. Uzunmüddətli müalicə 70% Mİ azaldır. V tip HLP kəskin pankreatitdə. Avert (atorvastatin ÜİX zamanı uzunmüddətli müalicənin üstünlüyünü müqayisədə damardaxili balonlı androplastika ilə) Atlantika generik Atoris Alliance (aqressiv müalicə statinlər yeni ürək-damar xəstəliklərinin qabağını almaq) ASAP (atorvastatin 80 smivastatin 40 ailə hiperlipidemiyasında) ASCOT-LLA (atorvastatin 10 mq arterial hipertenziya xəstələrində insultların qabağını almaq) ASTEROİD (ROSUVASTATİN) ateromatoz piləyin diametrini azaldır) CARDS ((atorvastatin 10 mq ŞD II tip xəstələrində effektivliyi və profilaktika üçün) DAIS (fenofibrat 200 mq/ CISS (omeqa-3 -PDYT effektiv olması)

Laborator diaqnostika XS – 5 mmol/l TQ – 1, 7 mmol/l ASLP XS 3, 0 mmol/l YSLP XS 1, 0 -1, 89 mmol/l

Hiperlipoproteinemiya tipləri I tip yüksəlir XM, XS və TQ cüzi yüksəlir. Ailə hiperxilomikronemiya II tip A ASLP, XS yüksəlir, TQ normada II tip B ASLP və ÇASLP yüksəlmir. Kombinə ailə hiperlipidemiya, ŞD, nefrotik sindrom III tip nadir XS və TQ yüksəlmir IV tip ASLP və TQ yüksəlmir tez-tez rast gəlir 40% yüksək aterogen V tip nadir XM, ÇASLP və TQ yüksəlmir XS cüzi yüksəlir. Ailə formasında rast gəlir ferment B xolesterin asetiltransferazanın aktivliyinin anadan gəlmə çatmamazlığı. Aterogen əmsalı XS-YSLP N=2 -3

Nəticə 2. Statinlərin effekti sadəcə onların hipolipidemik təsiri ilə məhdudlaşmır. Bu gün xüsusən ÜİX proqressivləşən, kəskin formalarında klinik effektin əsasında STATİNLƏRİN pleyotrop təsirləri dayanır. Ona görə də xəstəliyin kəskin dövründə qanda lipidlərin səviyyəsindən asılı olmayaraq STATİNLƏR tətbiq edilməlidir.

ÜKX riskin azaldılması* (ABCDE) A Antiplateler therapy Antitrombositar müalicə: aspirin, heparin B Beta-blockers Blood pressure control C Cholesterol- modifying Converting enzyme inhibitor Cessation of smoking D Dieta E Exercise məşqlər Təzyiqə nəzarət Statinlər AÇF inhib. Siqaretdən imtina Dieta İdman, fiziki *Avropa Kardioloqlar Cəmiyyəti ESC (Eur Hear. J. 2006) *Amerika Kardioloqlar Cəmiyyəti Amerika Ürək. Assosiasiyası ACC/AHA (J. Am Coll Cardiol 1999)

Ateroskleroz qarşısı alınması mümkün xəstəlikdir