Azrbaycan Dvlt qtisad Universiteti Fnn Audit Kafedra Muhasibat
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Fənn: Audit Kafedra: Muhasibat uçotu və audit Müəllim: Babaşirinova E. M. Mövzu: AUDİTİN MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
AUDİTİN MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ � Audit – mühasibat uçotunun aparılması qaydasının gözlənilməsinin, təsərrüfat əməliyyatlarının AR nin qanunvericiliyinə uyğunluğunun, müəssisənin fəaliyyətinin mühasibat (maliyyə) hesabatlarında əks etdirilməsinin tamlığının və dürüstlüyünün yoxlanılması əsasında müəssisənin mühasibat (maliyyə) hesabatlarının müstəqil ekspertizasıdır.
Auditin məqsəd və vəzıfələrı bu prinsiplər üzərində qurulur: � � � � Auditor nəzarəti üzrə əsas məqsədə çatmaq və müştəriyə rəyi təqdim etmək üçün auditor aşağıdakı məsələlər üzrə öz fikrini fоrmаlаşdırmаlıdır: �hesabatların ümum qəbul edilməsi (hesabatın bütövlükdə bütün tələblərə cavab verməsi, yanlış informasiyaları özündə əks etdirməməsi); �əsaslı olması (hesabatda göstərilən məbləğlərin hesabata daxil edilməsi haqda əsasın olması); �qiymətləndirmə (bütün kateqoriyaların düzgün qiymətləndirilməsi, düzgün hesablanması); �təsnifləşdirmə (hesablarda əks etdirilən məbləğlərin həqiqətən də həmin hesablara aid olmasına inanmaq üçün əsasın olması); �bölgü (balansın tərtib olunması tarixinə qədər və ya bilavasitə ondan sonra aparılmış əməliyyatların aparılan dövrə aid edilməsi); �dəqiqlik (ayrı əməliyyatlar üzrə məbləğlərin analitik uçot kitablarında və jurnallarında əks olunan məlumatlara uyğunluğu, onların yekununun düzgünlüyü, Baş kitabda verilmiş məlumatların yekun məbləğlərinə uyğunluğu); �açıqlanması (bütün kateqoriyaların maliyyə hesabatlarına köçürülməsi və hesabatlarda və onlara əlavələrdə düzgün əks etdirilməsi).
Auditin meydаnа gəlməsi və inkişafı Auditin yaranması. Fəaliyyət növü kimi auditə IX əsrdə Ingiltərədə kadastr Vilhelm tərəfindən "Ingiltərə təsərrüfat həyatında hesab və ölçüyə" təkan verildi. Birinci mərhələ. XVII əsrin sonunda Şotlandiyada müəyyən vəzifəli şəxslərin şəhər auditoru qismində fəaliyyət göstərmələrini qadağan edən qanun qəbul edildi. 1853 cü ildə rəsmi olaraq auditorların Edinburq institutu təsis edildi. Böyük Britaniya auditin vətəni hesab edilir. Burada 1844 cü ildə səhmdar şirkətlərin mühasibat kitablarının və hesabatlarının sərbəst mühasiblər tərəfindən yoxlanmasını və yoxlamanın nəticələrinin səhmdarlara çatdırılmasını nəzərdə tutan qanunlar paketi qəbul edilmişdir.
ABŞ da 1887 ci ildə Auditorlar Assosiasiyası təsis edildi, 1896 cı ildə Nyu York ştatında qanunvericilik əsasında auditor fəaliyyəti reqlamentləşdirilmişdir. Məhz o vaxtdan ixtisas üzrə imtahanı müvəffəqiyyətlə vermiş və auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq üçün lisenziya almış diplomlu mühasiblər auditor vəzifəsini tuta bilərdi.
�Maliyyə təsərrüfat proseslərinin inkişafı və mürəkkəbləşməsi professional mühasib auditorların formalaşmasını şərtləndirmişdir. Artıq 1773 cü ildə Edinburqun ünvan kitabında yeddi auditorun adı, 1805 ci ildə ayrıca nəşr olunmuş ilk auditor məlumat kitabında 17 auditorun adı göstərilmişdir. Uilyam Velş Deylot ilk pro fes sional auditorlardan biri sayılır.
�Ingilis müəllif Riçard Braun 1905 ci ildə dünyada 11 min auditorun fəaliyyət göstərdiyini və onların yarısının Böyük Britaniyanın payına düşdüyünü yazırdı. � 1867 ci ildə Fransada müfəttişlər tərəfindən səhmdar cəmiyyətlərin balanslarını yoxlamaq və qiymətləndirməyi nəzərdə tutan qanunlar təsdiq edildi. �Almaniyada da 1870 ci ildə auditin tətbiqi üzrə müəyyən cəhdlər olmuşdur.
1854 cü ildə Ingiltərədə ilk diplomlu mühasib şəhadətnaməsi verilmişdir. Müfəttişlərin (auditorların) rəsmi adları müxtəlif ölkələrdə fərqlidir. Məsələn, Ingiltərədə və bir sıra ingilisdilli ölkələrdə mühasibat uçotu peşəkarları "imtiyazlı mühasiblər" (chartered accountants), ABŞ da "yüksək ixtisaslı diplomlu mühasiblər" (Certified Public Accountant), Fransada "mühasib ekspertlər (Expert Comtable) və "hesablar üzrə komissarlar" Comissair aux covptes), Almaniyada "təsərrüfat nəzarətçiləri" (Wirtschaftsprufer) və ya "kitabların nəzarətçiləri" (Buchprufer) adlandırılır.
Respublikamızda auditin inkişafı və formalaşması aşağıdakı xro noloji ardıcıllıqla getmişdir. 1991 ci il iyulun 31 də AR NK nin «Azərbaycan Respublıkasının Maliyyə Nazirliyi yanında Təsərrüfat Hesablı Auditor Mər kə zi yaradılması haqqında» qərar qəbul edildi. Nəzarət təftiş işini təkmilləşdirmək, bütün mülkiyyət formalarının qorunmasını təmin etmək, sui istifadə və rəqəmləri şışirtmə faktlarının qarşısını almaq üçün AR NK MN yanında Təsərrüfat Hesablı Audıtor Mərkəzi haqqında Əsasnaməni təsdiq et miş dir. AR NK nin 1992 ci il 27 mart tarixli 157 saylı qərarına əsasən A R MN də audit xidmətinə xüsusi razılıq verilməsinə dair Lisenziya Komissiyası yaradılmışdı. 16 sentyabr 1994 cü ildə «Auditor xidməti haqqında» AR nın Qanunu qəbul edildi və həmin Qanunun qüvvəyə minməsi barədə 20 iyun 1995 ci ildə xüsusi qərar qəbul edilmişdir.
� Respublikamızda auditin struktur formalaşması və fəaliyyəti üçün AR MM 19 sentyabr 1995 ci il tarix li qərarı ilə «Azərbaycan Respublikasının Auditorlar Palatası haqqında» Əsasnamə təsdiq etmişdir. Audit fəaliyyətinin respublıkamızda daha da təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə AR MM 12 mart 1996 cı il də iki mühüm qərar qəbul etmişdir: «Azərbaycan Respublikasında auditorların və auditor təşkilatlarının qeydiyyatı barədə» ; «Azərbaycan Respublıkasının Audıtor lar Palatası haqqında» Əsasnaməyə əlavələr və dəyışikliklər haqqında. 1996 cı il aprelin 4 dən AR Auditorlar Palatası müstəqil qurum kımi öz fəaliyyətinə başlamışdır. Hazırda Auditorlar Palatası respublikamızda auditor fəaliyyətıni tənzimləməklə yanaşı, bu sahənin inkişafına, təkmilləşdırilməsinə dair mütəmadi tədbirlər sistemi hazırlayaraq dövlətin təsərrüfat subyektlərinin və auditorların mənafeyinin müdafiəsini təmin edir və audıt xidmətinin beynəlxalq standartlarda qurulması istiqamətində əməli praktiki işlər görür.
Auditin növləri � Iqtisadi ədəbiyyatlarda auditin əsasən iki növü fərqləndirilir: kənar və daxili. 1. Kənar audit yoxlanılan müəssisə və ya şirkətə münasibətdə müstəqildir və onun informasiyalarına görə kənar istifadəçilər (səhmdarlar, təsisçilər, kreditorlar, banklar və i. a. ) qarşısında məsuliyyət daşıyır. Kənar auditin məqsədi informasiyaların dürüstlüyünün, mühasibat balansı və maliyyə hesabatlаrının reallığının, eləcə də uçotun aparılmasının düzgünlüyünün yoxlanılmasıdır.
Kənar auditin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: � � � müəssisənin mühasibat balansının və maliyyə hesabatının dürüstlüyünün yoxlanılması və bununla əlaqədar rəyin verilməsi; baş vermiş maliyyə və təsərrüfat əməliyyatlarının AR qanunvericiliyinə və normativ aktlarına uyğunluğunun qiymətləndirilməsi; mühasibat uçotunun təşkili səviyyəsinin, onun keyfiyyətinin, istehsаl kоmmersiya fəaliyyətini və onun nəticələrini əks etdirən mühasibat yazılışlarının tərtib edilməsinin düzgünlüyünün müəyyən edilməsi; məhsulun maya dəyərinin, mənfəətin hesablanmasının və onun bölüşdürül məsinin düzgünlüyünün yoxlanılması; büdcə ilə, malgöndərənlə və podratçılarla, alıcılarla və sifarişçilərlə, müxtəlif debitorlarla və kreditorlarla, fəhlələrlə və qulluqçularla hesablaşmaların düzgünlüyünün və vaxtında aparılmasının yoxlanılması;
� xarici iqtisadi əməliyyatların, xarici kontragentlərlə hesablaşmaların qаnunаuyüunluüunun, xarici valyutada əməliyyatların və valyuta hərraclarında vаlyutaların alışı və satışının nəticələrinin düzgünlüyünün yoxlanılması; � təsərrüfat subyektlərinə xarici şirkətlərlə birgə müəssisənin yaradılması zamаnı köməklik göstərilməsi: mümkün tərəfdaşların namizədliyinin edilməsində iştirak etmək; � təsərrüfat subyektlərinin nizamnamə kapitalının vaxtında yaradılmasının və onun tamlıüının təsdiq edilməsi; � müştərinin fəaliyyətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsində, mülkiyyətçilərin və dövlətin maraqlarının qorunmasında köməklik göstərilməsi;
� maliyyə hesabatlarının və təsərrüfat əməliyyatlarının mövcud və tətbiq оlunаn normativ aktlara uyüunluüu haqda öz fikrini bildirmək üçün auditora imkаnın verilməsi; � gəlirlər və bəyannamə haqqında maliyyə hesabatının tərtib edilməsi; � maliyyə təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili; � müəssisənin aktiv və passivlərinin qiymətləndirilməsi; � hüquqi və təşkilati iqtisadi məsələlər üzrə məsləhətlərin verilməsi; � uçotun qurulması, mühasibatlıq işçilərinə uçotun təkmilləşdirilməsi üzrə prаktiki köməkliyin göstərilməsi, uçotun, vergitutmanın, hesablaşmaların təşkilinin müxtəlif məsələləri üzrə məsləhətlərin verilməsi;
� müştərilərin qanunverici və dövlət orqanları tərəfindən nəşr olunan yeni nоrmativ və təlimat materialları ilə müştəriləri təmin edilməsi; � ixtisaslı kadrların olmaması və ya başqa səbəblərdən müəssisə tərəfindən uçоtun təşkili mümkün olmadıqda müəssisə müştərinin düzgün mühasibat uçоtunun qurulması; � təqdim edilmiş ilkin sənədləşmə əsasında uçotun bərpa olunması; � təcrübə mübadiləsi, birgə tədbirlərin keçirilməsi və birgə metodiki materialların hаzırlаnmаsı məqsədi ilə digər аuditоr şirkətləri ilə işgüzar əlаqələrin qurulmаsı.
Daxili audit �Daxili audit xarici auditə münasibətdə müəssisənin informasiya bazasının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsinin mühüm elementi hesab olunur. Kənar auditor xidməti öz fəaliyyətində daxili nəzarətin nəticələrinə əsaslanır. Müəssisənin maliyyə təsərrüfat və istehsal fəaliyyəti daxili auditin obyekti hesab edilir. Onun məqsədi istehsalın təşkili və idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi, müəssisənin fəaliyyətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi ehtiyatlarının aşkar edilməsidir.
Müvafiq sahə nazirliklərinin və birliklərinin nəzarət-təftiş idarələri eləcə də müəssisə və təşkilatların nəzarət-təftiş xidmətləri daxili audit qismində hesab edilir və aşağıdakı əsas funksiyaları yerinə yetirirlər: � � � nazirliyin tabeçiliyində olan müəssisə, təşkilat və idarələrin iqtisadiyyatının vəziyyətini yoxlamaq; istehsal, maliyyə və kommersiya fəaliyyətinin, təsərrüfat və maliyyə plаnlаrının yerinə yetirilməsinin təhlili; qanunçuluğa və icra intizamına riayət edilməsinin, istehsalın səmərəliliyinin, rentabelliyin yüksəldilməsi, ciddi qənaət rejiminin həyata keçirilməsi üzrə işlərin vəziyyətinin yoxlanılması; idarəetmə aparatının strukturunun sadələşdirilməsi və idarəetmə xərclərinin аzаldılması; maliyyə və təsərrüfat pozuntularının, çatışmazlıqların və artıq gəlmələrin, təsərrüfatsızlığın aşkar edilməsi, həmin nöqsanları doğuran səbəb və hаllаrın müəyyən edilməsi; mühasibat uçotunun qurulmasının düzgünlüyü və hesabatın dürüstlüyünə nəzаrət, istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsi üzrə təsərrüfatdaxili ehtiyatlаrın müəyyən edilməsi.
Dахili аuditоrа inаm dərəcəsini qiymətləndirərkən kənаr аuditоr аşаğıdаkılаrı nəzərə аlmаlıdır: � � � � dахili аudit bölməsinin məqsədi, fəаliyyətinin miqyаsı və təşkilаti stаtusu; �heyətin iхtisаs səviyyəsi, оnun peşəkаrlıüı, prаktiki təcrübə si nin, xüsusi biliklərin və vərdişlərin оlmаsını; �dахili аudit bölməsinin işinin plаnlаşdırılmаsı, sənədləşdirilməsi qаydаsı və təhlili; �dахili аudit bölməsi nin teхniki və metоdiki bаzаsının mövcudluğu; �plаnlаşdırmа və işlərin bilаvаsitə icrаsı məsələlərində dахili аuditоrlаrın müstəqillik səviyyəsi; �müəssisənin rəhbərliyi və kənаr аuditоrlаrlа əlаqədə sərbəstlik dərəcəsi; �dахili аuditоrlаrın hesаbаt sisteminin təşkili, hesаbаtlаrın keyfiyyəti, оnlаrın nəticəliyi və оnlаrın təkliflərinin müəssisənin işində tətbiq оlunmаsı.
Maliyyə auditi �Maliyyə auditi mövcud informasiyaların dürüstlüyünün və obyektivliyinin müəyyən edilməsi baxımından mühasibat balansı və ma liyyə hesabatlarının yох lа nıl mа sıdı r. Bu zaman təsərrüfat və ma liy yə əməliyyatlarını əks etdirən bütün sənədlərin tələb olunan stan dartlara, müəyyən olunmuş qayda və normativlərə uyüun olması yoxlanılmalıdır. O, əsasən kənar auditorlar tərəfindən həyata keçirilir.
Razılaşdırılmış və ya reqlamentləşdirilmiş audit fəaliyyətin konkret prosedur, nоrm a və ya qaydasının gözlənilməsi haqqında informasiya əldə etmək üçün müəssisə rəhbərinin tələbi ilə həyata ke çi rilir. Auditin bu növü əsasən daxili auditorlar tərəfindən aparılır. �
Idarəetmə (və ya istehsal) auditi idarəetmə fəaliyyətinin keyfiyyətinin yохlаnılmаsı, müəssisənin maliyyə təsərrüfat fəaliyyətinin və onun inkişaf perspektivi nin proqnozlaşdırılması üçün istifadə olunur və əsasən daxili auditorlar tərəfindən aparılır. �
Ictimai audit (yoxlama) �Ictimai audit (yoxlama) geniş ictimaiyyət üçün ətraflı infor ma siyaların tоp lаnmаsı və nəşri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə yoxla malar müxtəlif ictimai təşki latların və fondların (ətraf mühitin qorun ması, minimal istehlak səbətinin müəyyən edilməsi və i. a. ) tapşırıüı ilə aparıla bilər.
Audit könüllü və məcburi ola bilər �Könüllü audit təsərrüfat subyektinin təşəbbüsü ilə aparılır. Belə auditin miqyası, xarakteri, həcmi və məzmunu müştərinin tələbinə uyüun müəyyən edilir. �Məcburi audit mövcud qanunvericilikdə nəzərdə tutulduüu hallarda aparılır və bu zaman təsərrüfat subyekti mühasibat balansının və maliyyə hesabatlarının dürüstlüyünün təsdiq edilməsi üçün xarici (kənar) auditoru dəvət etməyə borcludur.
Auditi müşayət edən, onunla yanaşı yerinə yetirilən xidmətləri aşaüıdakı iki növə bölmək olar: � iqtisadi subyektlərin məcburi audit yoxlamaları ilə birlikdə aparıla bilən xidmətlər; �- iqtisadi subyektlərdə məcburi auditlə bir yerdə aparılması mümkün olmayan xidmətlər.
� Iqtisadi subtektlərdə auditor yoxlamaları ilə birlikdə aparılan xidmətlər aşağıdakı sahələrdə göstərilir (yerinə yetirilir): mühasibat uçоtunun qurulmasında: uçоtun aparılması və hesabatın tərtib edilməsinə nəzarət olduqda; vergilərin hesablanması və ödənilməsi və digər məcburi ödənişlərin nəzarətində; maliyyə təsərrüfat – fəaliyyətinin təhlilində; iqtisadi investisiya lahiyəsinin qiymətləndirilməsində, mühasibat uçоtu sisteminin iqtisadi təhlükəsizliyini və iqtisadi subyektin daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsində; məşüələlərin aparılması, ixtisasın artırılması, iqtisadi subtektin heyətinin öyrənilməsində (oxudulmasında) və s.
Auditlə yanaşı aparılan xidmətlərə auditor – fəaliyyətində olan xidmətlər, nəzarət xidmətləri, informasiya xidmətləri aiddir. �Nəzarətin xidmətlərinə sənədlərin auditor təşkilatının, Iqtisadi subyektlə razılaşdıüı kriteriya uyüunluüuna, uçоtun aparılmasına və hesabatın tətbiqinə nəzarət, vergilərin hesablanmasının nəzarəti və s. aiddir. �Informasiya xidmətlərinə aiddir: müxtəlif məsələlərə dair şifahi və yazılı məsələlərin hazırlanması; seminarların (məşüələlərin) “dəyirmi stolun” və digər bu kimi öyrətmələrin informasiya xidmətləri, metodiki vəsaitlərin nəşri və s.
Xidmətlər göstərən auditor təşkilatları aşaüıdakılara əməl etməlidir: � auditor rəsmi qaydada (müqavilə, saziş, məktub öhdəlik və s. ) rəsmiyyətə salınmış və yerinə yetirilməsi tərəfindən gözlənilən tapşırıüa əsasən hərəkət etməli; � işlərin yerinə yetirilməsivə xidmətlərin göstərilməsi qaydasını planlaşdırmaq; � işlərin və xidmətlərin yerinə yetirilməsinin gedişini sənədləşdirmək; � kənar təşkilat və əməkdaşlartərəfindən (auditor təşkilatının ştatında olmayan) tapşırıqların bir hissəsi yerinə yetirilərkən icraçıların məsuliyyətini və funksiyasını dəqiq fərqləndirmək;
� ən çох tez yerinə yetirilən iş və xidmətlər üzrə nümunəvi hesabat forması hazırlamaq; � auditlə bərabər yerinə yetirilən işlərin və xidmətlərin keyfiyyətinə nəzarət sistemi olmalıdır; � auditor tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinin nəticələrini və auditor təşkilatının gəldiyi nəticəni əks etdirən sənəd hazırlamaq; � auditlə yanaşı aparılan işləri və xidmətləri yerinə yetirmək üçün auditor təşkilatı müvafiq lisenziya almalı və onun maddi texniki imkanı olmalıdır. Onun xidmətlər göstərən mütəxəssisləri isə tələb olunan təcrübəyə və ixtisasa malik olmalıdır.
Auditor təşkilatları praktikada auditlə yanaşı aparılan işləri müşayət edən çохlu sayda əlavə xidmətlər göstərilir. Onlar aşağıdakılardır: � 1. Auditor xidməti və biznes sahəsində məsləhət: � maliyyə hesabatlarını beynəlxalq standartlara uyüunlaşdırmaq; � təsərrüfat fəaliyyətinin diaqnostik təhlili; � investisiyanın cəlbolunma imkanlarının qiymətləndirilməsi; � mühasibat uçotunun aparılması sisteminin və daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi; � diaqnostik xülasəsini vermək; � mühasibat hesabatının beynəlxalq standartlar üzrə tərtib edilməsinə dair məsləhətlər vermək; � idarəetməyə kredit riskini öyrənmək və i. a.
2. Peşəkar öyrətmə sahəsində auditor xidməti: �peşəkar öyrətməyə tələbatın müəyyən edilməsi və qiymətləndirilməsi; � sifarişçinin arzusuna əsasən yerlərdə tədris kursları proqram təşkil etmək; � peşəkarlar və yeni başlayanlar üçün xüsusi kurslara proqram təşkil etmək. �Xüsusi xidmətlər – struktur və funksional dəyişikliklər müştəri ilə birlikdə təşkilati və texniki məsələlərin yeni sisteminin tətbiqi və problemlərin mahiyyəti ilə tanışlıqdan sonra başlanılmaqla problemin qəti olaraq həllinə qədər həll olunması;
Informasiya və sistemli planlaşdırma �Informasiya və sistemli planlaşdırma – qarşıda qoyulan məqsədə çatmaq və nəzərdə tutulan plana nail olmaq üçün strateji məqsədlərin müəyyən edilməsi və baza məlumatlarının qurulması; � Məsrəflərlə idarəetmə müştəriyə məsrəflərin və mənfəətin nisbətini daha yaxşı başa düşməkdə kömək edə bilən daha qabaqcıl metodların və texnologiyanın istifadə edilməsi; � proqram təminatının seçilməsi və müştərinin tələbatına cavab verən və lokal şəbəkənin qurulması.
Auditin digər idarəetmə elementləri ilə qarşılıqlı əlaqəsi �Nəza rət cəmi yyəti n iqtisadi həya tınd a obyektiv hal olmaqla idarəet məni n mühüm funksiyalarınd an biridir. Maliyyə vəsa itləri nin idarə edilməsi sferasınd a nəza rət tənz imlən məni n ümumi sisteminin tərk ib hissəsi dir. Maliyyə nəza rəti audit və təft iş nəza rəti olmaqla iki növə bölünür. Aşağıda audit və təft iş arasınd a prinsipial fərq lər verilmişdir:
�a) məq sədi nə görə : �auditin məq sədi – mühasibat (maliyyə) hesabatları nın dürüstlüyü haqqınd a fikir söy lə mək, xidmət, kö mək gös tər mək, müştəri ilə əməkd aşlıq; �təft işin məq sədi – çatışm azlıql arın müəyyən edilməsi, onların aradan qaldı rılm ası və təqs irkarların cəza landı rılm ası. �b) xarakterinə görə: �audit – sahibkarlıq fəal iyyəti dir; �təft iş – icra fəal iyyəti dir, gös təri şləri n yerinə yetirilməsi dir.
� c) qarşı lıq lı əla qə ləri n əsa sına : görə � audit – könüllü (müqavilə əsа sın dа hə yаtа ke çi ri lir), məc buri (öz mа liy yə he sа bаt lа rını dərc et dir məli оlа təsərrüfat sub yekt ləri üçün); � təf tiş – məcb urilik, yuxarı orqanların və ya döv lət orqanları nın sə rənc amı ilə həya ta keçirilir. � d) idarəet mə əla qəsi nə görə : � audit – üfüqi əlaqə, müştəri ilə qarşı lıq lı əla qədə eyni hüquq lu luq, onlar qarşı sınd a hesabat veriril məsi; � təft iş – şaquli əlaqə, yuxarı böl mə tə rəfi ndən təyi n olunur, ic rası haqqınd a onlar qarşı sınd a hesabat verir.
�e) xidməti n ödəni lməsi prinsipinə görə : �audit – ödə məni müştəri həya ta keçirir; �təft iş – ödə məni yuxarı və ya döv lət orqanı həya ta keçirir. �f) praktiki vəzi fə lə rinə görə : �audit – müştəri nin maliyyə vəzi yyəti nin yaxşıla şdı rılm ası, pas siv lə ri n (investorların, kreditorların) cəlb edilməsi, müştəri yə kö məkl iyin edilməsi, məs lə hət verilməsi; �təft iş – aktivləri n qorunması, məni msə mə ləri n аş kаr оlun mаsı və qarşı sı nın aınm ası.
�g) nəti cə lərə görə: �audit – auditor rəyi nin (bütün hüquqi və fiziki şəxs lər, döv lət hakimiyyəti və idarəet mə orqanları, yerli idarəet mə orqanları və məh kəmə orqanları üçün hüquqi mahiyyət kəsb edən rəsm i sənəd) tər tibi ilə tа mаm lа nır; �təft iş – təft iş aktı nın (bütün aşkar edilən çatışm azlıql arın əks etdirildiyi idarəda xili sənəd) tər tib edil məsi ilə bаşа çаtır. Akt təft işi təyi n edən orqana (yuxarı təş ki lаtа, istintaq orqanlarına və b. ) təqd im edilməli dir.
Diqqətinizə görə təşəkkürlər !
- Slides: 37